Süleyman Erbay
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
suleyman_erbay27@hotmail.com

İşçinin Bilmediği; İşvereninde Bilmek İstemediği 1475 Sayılı İş Kanunun 14. Maddesi Kıdem Tazminatı Hakkı

I- GİRİŞ:

Bilindiği üzere 4857 sayılı İş Kanunu ile birlikte 1475 sayılı İş Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak; 1475 sayılı İş Kanunu’nun kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesinin yürürlüğü sürmektedir. Bu kanun maddesine istinaden işçinin hakkı olan 15 yıl sigortalılık süresini ve bu süre içerisinde 3.600 gün primini dolduran işçi isterse bir yılı doldurmak suretiyle işverenden kıdem tazminat hakkına sahiptir ama bu hak günümüzde çok bilinmemesi işverenler açısından çok fayda sağlanmaktadır.

II- KIDEM TAZMİNATININ ÖDENME ŞARTLARI

İş Kanununa tabi işçilerin[4] iş sözleşmelerinin[5] aşağıdaki şartların birinin gerçekleşmesi durumunda feshedilirse işçi kıdem tazminatına hak kazanır.[6]

1-İşveren tarafından 4857 sayılı Kanunun işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı düzenleyen 25 inci maddesinde belirtilen sağlık sebepleri, zorlayıcı sebepler ile işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 25 inci maddedeki bildirim süresini aşması.

İşçilerin toplu iş bırakma eylemi İş Kanununun 17/II-d (4857 sayılı Kanunda ise 25/II-d maddesine tekabül eder.) maddesinde yazılı hali oluşturur ve işveren iş akdini fesihte haklıdır. Feshin sendikal nedenlere dayandığı da kanıtlanamadığına göre ihbar, kıdem  tazminatları ile sendikal tazminata hak kazanıldığını kabule olanak yoktur.[7]

2-İşçi tarafından 4857 sayılı Kanunun işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenleyen 24 üncü maddesinde belirtilen sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ve zorlayıcı sebepler.

İşveren diğer işçilerin ücretlerine zam yaptığı halde davacı ücretlerine zam yapmamak suretiyle eşit işlem yapma borcuna aykırı davrandığı davacının ısrarına rağmen bu eylemini sürdürdüğü bu nedenle hizmet akdini davacının feshetmekte haklı olduğu sonucuna varıldığından ihbar tazminatının reddedilmesi doğru ise de kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.[8]

İşçinin çalışmakta olduğu işyerinden başka bir şehirde bulunan işyerinde görevlendirilmesi üzerine iş sözleşmesini feshetmesi haklı nedene dayandığından kıdem tazminatı isteğinin kabulüne karar verilmesi gerekir.[9]

3-Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla (askere alınacağına ilişkin askerlik şubesinden alınacak belge ile ispatlanması gerekir.).

4-Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıkların yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla.

5-506 sayılı Kanunun 60/A(a,b) madde hükmünde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle.

Bu madde uyarınca kıdem tazminatını hak etmenin şartları;
-Öngörülen sigortalılık süresini tamamlamak,
-Öngörülen prim gün sayısını tamamlamak,
-Kendi isteği ile işten ayrılmak,
-08.09.1999 tarihinden sonra kendi istekleriyle işlerinden ayrıldıklarını ilgili işverence düzenlenen sigortalı hesap fişleri[10] ile belgelendirmek (bu gibi sigortalılara, talepleri halinde işyerlerine ibraz edilmek üzere SSK’dan alınacak belge verilecektir.)
Emeklilik nedeniyle işçinin, kıdem tazminatı isteğinde bulunabilmesi için, SSK’ya başvurmuş olduğunu ve emekliye hak kazandığını belgelemiş olması gerekir. Bu prosedür izlenmeden ve işveren gelişmelerden haberdar edilmeden kıdem tazminatı istenemeyeceği gibi, işten ayrıldığı tarihten de faize hak kazanamaz. Faiz hesabı için, emekliliğin belgelendirildiği tarih esas alınır. Faiz hesabında, bir yıllık mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı dikkate alınması gerekirken, üç aylık mevduata uygulanan faiz oranı üzerinden hesaplamaya dayanarak hüküm kurulması doğru değildir.[11]
Davacının yaşlılık aylığına hak kazandığına dair SSK’dan aldığı belgeyi 07.02.2002 tarihinde davalıya ibraz ettiği anlaşılmaktadır. Buna göre, kıdem tazminatına bu tarihten itibaren faiz yürütülmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.[12]
İşçi emekliliğe hak kazandığını zannederek sözleşmeyi feshetmiş ve SSK’ya başvurmuş, ancak; emekli aylığına hak kazanamadığı anlaşılmışsa, kıdem tazminatı alamaz.

6-Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi [13](evlenme tarihini gösteren nüfus idaresinden alınacak belge ile ispatlanmalıdır.).

Bayan işçinin evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshedip ertesi gün başka bir işyerinde iş sözleşmesine istinaden çalışması kıdem tazminatı isteyebilmesine engel değildir.[14]

 

7-İşçinin ölümü sebebiyle.

İşçinin ölümü, ölüm aylığına veya toptan ödemeye hak kazandıran bir durumdur. Ölen işçinin ölüm aylığına veya toptan ödemeye hak kazanmış olması halinde hizmet akdini fiilen sona erdirmesi imkansızdır. Ölen işçinin mirasçılarına kamu kurumlarında geçen toplam hizmetleri üzerinden son kamu kurumu işvereni tarafından kıdem tazminatı ödenmelidir.[15]

 

8-İşçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması.

İş Yasasında kıdem tazminatı için en az bir yıllık çalışma esası getirilmiştir. En az bir yıl çalışmak koşulu ile yıldan artan süreler için oran dahilinde kıdem tazminatı ödenir.[16] Bir yıllık sürenin başlangıcı, işçinin işyerinde fiilen işe başladığı tarih olarak dikkate alınacaktır. Sürenin sonu ise; bildirimli fesihte bildirim önellerinin sona erdiği tarih, bildirimsiz fesihte  fesih beyanının işçiye intikal ettiği tarih, ölüm halinde ise işçinin öldüğü tarih esas alınacaktır. Bu sürenin hesaplanmasında, grev ve lokavtta geçen süreler işçinin kıdeminden sayılmaz. İş sözleşmesinin askıda bulunduğu dönem, izin, deneme süresi, hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil gibi çalışılmadan geçirilen süreler işçinin kıdeminden sayılmaktadır.

 

III- SONUÇ

Nitekim bu kanunda bilgi sahibi olan işçiler 15 yıl sigorta süresi ve 3.600 prim günü dolduran işçiler Sosyal  Güvenlik Kurumundan almış olduğu 1475 Sayılı 14. Madde Kıdem Tazminatı yazısını işverene sunduklarında bu hakkın var olduğunu bilmelerine rağmen hiç bilmiyor gibi işçiye davranışta bulunuyorlar. Bazı işverenler sorgu sual etmeden işçinin kıdem tazminatını öderken başka işveren de işçinin yaşının genç olduğunu başka yerde iş bulacağını bildiği için vermek istemiyor. Tabi ki işçide hemen yasal hakkını kullanarak dava açıyor ve hakkı olan kıdem tazminatını alıyor.Bizlere düşen görev ise bu hakkı bilmeyen ve yıllarca kıdem tazminatı almak için bekleyen  işçilerin bu haklarının kullanmasını bilgilendirmek.

29.06.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.