Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

Kalite Yönetim Sistemini Oluşturdunuz Mu?

Bağımsız denetimden beklenen faydanın sağlanması söz konusu çalışmaların denetim standartlarına uygun yapılmasıyla mümkündür. Kaliteli denetimler; denetimlerin mesleki standartlara ve mevzuat hükümlerine uygun olarak planlanması, yürütülmesi ve raporlanmasıyla gerçekleştirilebilir. Mesleki standartların amaçlarına ulaşılması ve mevzuat hükümlerine uygunluk sağlanması, mesleki muhakemenin kullanılmasını ve denetimin türüne bağlı olarak mesleki şüphecilik içinde hareket edilmesini gerektirir.

Denetlenen işletmenin finansal tablolarının uygulanabilir finansal raporlama çerçevesine göre gerçeği uygun bir biçimde gösterdiğine dair makul güvence veren bağımsız denetimde kalite kontrol önemli unsurlardan birisidir. Finansal raporlama ve denetimin kalitesinin artırılması açısından kritik önem taşıyan kalite kontrol sistemi, denetimin standartlara uygun olarak yürütülmesi ve denetimde gerekli kalitenin sağlanmasına dayanak oluşturmaktadır. İç gözetim ve dış gözetim olmak üzere iki şekilde ortaya çıkan kalite kontrol kavramı zamanla kalite yönetimine evrilmiştir.

Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB) tarafından yayımlanan Kalite Kontrol Standardı 1’in denetimde yaşanan değişikliklere uygun olarak güncellenmesinin denetim kalitesini daha da artıracağı görüşü ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda denetim şirketlerinin kalite kontrol sistemleri için kapsamlı bir çerçeve ortaya koyan ve bağımsız denetimin kalitesini etkilemesi muhtemel risklerin proaktif bir şekilde yönetilmesine imkân tanıyan yeni Kalite Yönetim Standartları ve söz konusu standartların diğer standartlarda yapmış olduğu değişiklikler yayımlanmıştır.

Bu gelişmeler ve ihtiyaçlar karşısında Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından da “KYS 1: Finansal Tabloların Bağımsız Denetim veya Sınırlı Bağımsız Denetimleri ile Diğer Güvence Denetimleri veya İlgili Hizmetleri Yürüten Bağımsız Denetim Şirketleri için Kalite Yönetimi”, “KYS 2: Denetimin Kalitesinin Gözden Geçirilmesi” ve “BDS 220 Revize: Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Yönetimi (Revize)” adlı standartlar yayımlanmıştır. KGK tarafından standartlar yayımlanırken söz konusu standartlar için; “artan paydaş beklentileri ile proaktif ve uyarlanabilir kalite yönetim sistemlerine duyulan ihtiyaç dâhil olmak üzere, gelişen ve giderek daha karmaşıklaşan bir bağımsız denetim ekosistemini ele almakta ve denetim şirketlerini; izleme ve düzeltme süreçlerini geliştirmeye, kaliteyi kurumsal kültürlerine ve üst yönetimin tutumuna yerleştirmeye ve denetimin kalitesinin gözden geçirilmesini geliştirmeye yönlendirmektedir” denmiştir.

KYS 1, KYS 2, BDS 220 (Revize) ve Kalite Yönetim Projesinden Kaynaklı Olarak Bağımsız Denetim Standartlarında Yapılan Değişiklikler ile Kalite Yönetim Projesinden Kaynaklı Olarak Diğer Bazı Standartlarda Yapılan Değişiklikler, 16.01.2023 tarih ve 32075 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu standartlar ve ilgili değişiklikler, 31.12.2023 tarihinde ve sonrasında başlayacak hesap dönemlerinin denetiminde uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda KGK tarafından tüm bağımsız denetim kuruluşlarına 06.06.2023 tarihinde gönderilen 17272 sayılı yazıda;

• KKS 1 uyarınca kurmuş oldukları kalite kontrol sistemlerinin yerini alacak olan KYS 1’e uygun kalite yönetim sisteminin 31.12.2023 tarihi itibarıyla tasarlanması ve uygulanması,
• KYS 1’in 53 ve 54 üncü paragrafları uyarınca yapılması gereken kalite yönetim sistemi değerlendirmesinin 31.12.2023 tarihinden itibaren bir yıl içinde gerçekleştirilmesi,
• 31.12.2023 tarihinde ve sonrasında başlayacak hesap dönemlerinin denetiminde kalite yönetimi projesi kapsamında yayımlanan düzenlemelere uyum sağlanması, istenmiştir.

KYS 1, denetim kuruluşlarının kalitesi gözden geçirilmesi gereken denetimlerin belirlenmesine yönelik politika veya prosedürler oluşturma sorumluluklarını düzenlemektedir. KYS 1, denetim kuruluşlarının denetimin kalitesini yönetmek amacıyla kalite yönetim sistemlerini tasarlamasını ve uygulamasını gerektirmektedir. Denetim kuruluşunun kalite yönetim sistemi, kaliteli denetim yapmaları konusunda denetim ekiplerine imkan tanıyan ve denetim ekiplerini destekleyen bir ortam oluşturur. KYS 1, denetim kuruluşu adına kalite yönetim sisteminin nihai sorumluluğu ile hesap verme yükümlülüğünün verildiği kişi veya kişilerin, yılda en az bir kez kalite yönetim sistemini değerlendirmesini (31.12.2024’e kadar) ve kalite yönetim sisteminin, standartlarda belirtilen amaçlara ulaşıldığına dair denetim kuruluşuna makul güvence sağlayıp sağlamadığı konusunda bir sonuca varmasını zorunlu kılmaktadır.

KYS 1, denetim kuruluşlarının; finansal tabloların bağımsız denetim veya sınırlı bağımsız denetimleri ile diğer güvence denetimleri veya ilgili hizmetlere ilişkin kalite yönetim sistemi tasarlama, uygulama ve sistemin işleyişini sağlama sorumluluklarını düzenlemektedir. KYS 1, etik hükümlerle birlikte uygulanır. KYS 1’e uygun olarak oluşturulan kalite yönetim sistemi, denetim kuruluşlarının söz konusu denetimleri tutarlı bir şekilde yürütmesini sağlar. KYS 1’e uygun kalite yönetim sistemlerinin 31.12.2023 tarihi itibarıyla tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir. KYS 1’in 53 ve 54 üncü paragrafları uyarınca yapılması gereken kalite yönetim sistemi değerlendirmesinin de 31.12.2023 tarihinden itibaren bir yıl içinde tarihine kadar gerçekleştirilmesi gerekir. Başka bir ifade ile denetim kuruluşu adına kalite yönetim sisteminin nihai sorumluluğu ile hesap verme yükümlülüğünün verildiği kişi veya kişiler yılda en az bir kez kalite yönetim sisteminin değerlendirmesini (31.12.2024’e kadar) yapacak ve kalite yönetim sisteminin makul güvence sağlayıp sağlamadığı konusunda bir sonuca varacaklardır. 

KYS 2, denetimin kalitesini gözden geçirecek kişinin seçilmesi, liyakati ve söz konusu gözden geçirmenin yürütülmesi ve belgelendirilmesine ilişkin hususları düzenlemektedir. Bu Standart, KYS 1 uyarınca kalitesi gözden geçirilmesi gereken tüm denetimlerde uygulanır. BDS 220 ise finansal tabloların bağımsız denetiminde sorumlu denetçinin ve denetim ekibinin kalite yönetimine ilişkin sorumluluklarını ele almaktadır.

Denetim şirketinin amacı, yürüttüğü hizmetlere ilişkin olarak;

(a) Denetim kuruluşu ve personelinin, sorumluluklarını mesleki standartlara ve mevzuat hükümlerine uygun olarak yerine getirdiği ve denetimi söz konusu standartlara ve mevzuat hükümlerine uygun yürüttüğü ve

(b) Denetim kuruluşu (sorumlu denetçi) tarafından düzenlenen raporların içinde bulunulan şartlara uygun olduğu hususlarında kendisine makul güvence sağlayan bir kalite yönetim sistemi tasarlamak, uygulamak ve sistemin işleyişini sağlamaktır.

İlgili mevzuat gereği denetim kuruluşu bir kalite yönetim sistemi tasarlar, uygular ve sistemin işleyişini sağlar. Denetim kuruluşu bunu yaparken, şirketin ve denetimlerinin niteliği ile içinde bulunduğu şartları dikkate alarak mesleki muhakemesini kullanır. Kalite yönetim sisteminin “üst yönetim ve liderlik yapısı” unsuru, kalite yönetim sisteminin tasarlanması, uygulanması ve işleyişini destekleyen bir çevre oluşturur. Kalite yönetim sisteminin tasarımı, uygulanması ve işleyişi, denetim kuruluşuna kalite yönetim sisteminin amaçlarına ulaşıldığına dair makul bir güvence sağlayarak, kaliteli denetimlerin tutarlı bir şekilde yürütülmesine imkân tanır. Denetim kuruluşu; kalite yönetim sistemi için nihai sorumluluk ve hesap verme yükümlülüğünü, denetim şirketinin icra kurulu başkanına ya da yönetici ortağına veya -uygun hâllerde- yönetim kuruluna verir. Ayrıca kalite yönetim sisteminin ve unsurlarının işleyişinden sorumlu olanları görevlendirir.

Denetim kuruluşu tarafından tasarlanacak kalite yönetim sisteminin aşağıdaki unsurlardan oluşması gerekmektedir:

1. Denetim şirketinin risk değerlendirme süreci,
2. Üst yönetim ve liderlik yapısı,
3. Etik hükümler,
4. Müşteri ilişkisinin ve belirli bir sözleşmenin kabulü ve devam ettirilmesi,
5. Denetimin yürütülmesi,
6. Kaynaklar,
7. Bilgi ve iletişim,
8. İzleme ve düzeltme süreci.

Sonuç olarak; yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde bağımsız denetim kuruluşlarının, kalite kontrol sistemlerinin yerini alacak olan KYS 1’e uygun kalite yönetim sistemlerini 31.12.2023 tarihi itibarıyla tasarlaması ve uygulamaya başlaması gerekmektedir. Bu bağlamda denetim kuruluşunun yönetim kurulu tarafından öncelikle kalite yönetim sistemini kurmaktan ve bu sistemin devamlılığını sağlamaktan sorumlu kişiler belirlenecek, bu kişiler ilgili standartlar çerçevesinde yeni kalite yönetim sistemini tasarlayacaklardır. Ayrıca denetim kuruluşu adına kalite yönetim sisteminin nihai sorumluluğu ile hesap verme yükümlülüğünün verildiği kişi veya kişiler de belirlenecektir. Tasarlanan yeni kalite yönetim sistemi rehberi yönetim kurulu tarafından bir karar ile kabul edilecek ve KGK Denetim Kuruluşu Bilgi Giriş (yeni durum bildirimi) sistemine bildirilecektir.

Bazı denetim kuruluşları bu konuda çalışmalar yapsa da bazı denetim kuruluşlarının bu konuda henüz bir çalışma yapmadıklarını duyuyoruz. Kalite yönetim sistemlerini hala revize etmeyen denetim kuruluşları var ise vakit kaybetmeden çalışmalarını tamamlamalarını tavsiye ediyorum. Bu süreçte KGK tarafından yayımlanan KYS 1, KYS 2 ve BDS 220 (Revize) İlk Uygulama Rehberleri’nden yararlanılabilir.

31.12.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.