Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

Koronavirüs’ün Denetim Görüşlerine Etkisi

İnsanlık tarihi belki de en zorlu zamanların birisinden geçmektedir. Çin'den başlayarak kısa bir süre içerisinde tüm dünyaya yayılan ve birçok insanı etkileyen yeni Tip Koronavirüs (COVID-19) en hızlı şekilde bulaşan ve kontrolü en zor olan bir virüs çeşididir. Virüsün kaynağının, Çin'in Wuhan kentinde bulunan deniz ve et ürünleri pazarı olduğu düşünülmektedir. Önce hayvandan insana bulaşan virüsün insandan insana da bulaşmasıyla virüs tüm dünyada hızlı bir şekilde yayılmıştır. Hatırlanacağı üzere Dünya Sağlık Örgütü de 30 Ocak 2020 tarihinde bu virüsle ilgili “Uluslararası Halk Sağlığı Acil Durumu” ilan etmişti. Neredeyse dünya üzerinde şu anda bu salgından etkilenmeyen ülke kalmamış durumdadır. Tüm dünyada salgınla mücadele kapsamında OHAL başta olmak üzere, sokağa çıkma yasağı, evden çalışma, işe ara verme, işletmeleri kapatma, seyahatleri kısıtlanması vb. gibi birçok uygulama hayata geçirilmiştir.

Koronavirüs salgını ülkemizde de olumsuz etkilerini gün geçtikçe artırmaktadır. Türkiye'de ilk koronavirüs vakası 11 Mart 2020 tarihinde resmi olarak kayıtlara geçmişti. O günden bu güne kadar vaka sayısı ve salgın nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Buna bağlı olarak devletimiz de söz konusu salgının bir an önce sonlanması amacıyla birçok uygulamayı hayata geçirmiştir. Bu uygulamalar insanları olduğu kadar işletmeleri de etkilemektedir. Örneğin seyahatlerin kısıtlanması nedeniyle turizm sektöründe faaliyet gösteren işlemeler için bu sezon çok zorlu geçecektir. Hatta çoğu işletme belki bu sezon faaliyete başlayamayacaktır. Satışların azalması nedeniyle üretime ara veren, çalışanlarını ücretli veya ücretsiz izne gönderen, çalışanlarını işten çıkartan işletmelerin var olduğunu biliyoruz. Turizm başta olmak üzere, tarım, ulaştırma, üretim, finansal piyasalar, ticaret vb. tüm sektörler az veya çok bu süreçten olumsuz etkilenecektir. Piyasalarda yaşanan daralma ve kurlarda meydana gelen dalgalanma işletmelerin nakit akışlarını da olumsuz etkileyecektir. Salgınla mücadelenin ne zaman sona ereceği konusunda elimizde net bir veri bulunmamaktadır. Yaşanan tüm bu gelişmeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde salgın, işletmelerin geleceğine ilişkin bir belirsizlik durumu oluşturmaktadır.

Her ne kadar koronavirüs olayı 2020 yılında yaşanmış olsa da bu durum 31.12.2019 tarihli finansal tablolar için verilecek denetim görüşlerini etkileyecektir. Çünkü 560 numaralı Bağımsız Denetim Standardı Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar standardına göre denetçi, finansal tabloların tarihi ile denetçi raporu tarihi arasında gerçekleşen ve finansal tablolarda düzeltme veya açıklama yapılmasını gerektiren tüm olayları dikkate almalıdır. Bilanço tarihinden sonraki olaylar; (a) Finansal tabloların tarihi itibarıyla mevcut olan durumları teyit eden olaylar, (b) Finansal tabloların tarihinden sonra ortaya çıkan durumları gösteren olaylar olmak üzere ikiye ayrılır. Bağımsız Denetim Standardı 700 uyarınca denetçi, rapor tarihine kadar gerçekleşen ve denetçinin haberdar olduğu işlem ve olayların etkisinin denetçi tarafından dikkate alındığı hususunu rapor kullanıcılarına bildirmelidir. Özellikle son günlerde kurlarda meydana gelen artışlar, kısa çalışma ödeneği uygulamasında ortaya çıkacak sorunlar ve mevcut olumsuz durumun beraberinde getireceği işçi çıkarmaları nedeniyle yaşanabilecek çalışan davaları gibi durumlar da denetçiler tarafından BDS 560 kapsamında dikkate alınmalıdır. 

Bilindiği gibi Bağımsız Denetim Standardı 570 İşletmenin Sürekliliği standardı işletmenin sürekliliğine ve işletmenin sürekliliğinin denetçi raporuna etkilerine ilişkin denetçinin finansal tabloların denetimindeki sorumluluklarını düzenlemiştir. İşletmenin sürekliliği esası uyarınca, finansal tablolar, işletmenin sınırsız bir ömre sahip olduğu ve öngörülebilir gelecekte faaliyetlerini sürdüreceği varsayımıyla hazırlanır. Standarda göre bu kapsamda denetçinin sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

• Finansal tabloların hazırlanmasında yönetimin işletmenin sürekliliği esasını kullanmasının uygunluğu hakkında yeterli ve uygun denetim kanıtı elde etmek ve yönetimin bu esası kullanmasının uygunluğuna ilişkin bir sonuca varmak,
• Elde edilen denetim kanıtlarına dayanarak işletmenin sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin önemli bir belirsizliğin mevcut olup olmadığı konusunda bir sonuca varmak.

Böyle bir değerlendirmenin yapılmış olması durumunda denetçi, değerlendirmeyi yönetimle müzakere eder ve yönetimin, işletmenin sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek olay veya şartları belirleyip belirlemediğine ve yönetimin bu olay veya şartları ele almaya yönelik planlarının olup olmadığına karar verir. İşletmenin sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek olay veya şartların belirlenmesi durumunda denetçi, söz konusu olay veya şartlarla ilgili önemli bir belirsizliğin mevcut olup olmadığına karar vermek için ilâve denetim prosedürlerini uygulamak suretiyle yeterli ve uygun denetim kanıtı elde eder.

Yukarıdaki açıklamalar bağlamında denetçilere önerimiz şunlardır. 31.12.2019 yılı denetim raporu yazılırken koronavirüs nedeniyle işletmenin geleceğine ilişkin bir belirsizliğin ortaya çıkıp çıkmadığı değerlendirilmelidir. Bağımsız Denetim Standardı 570’de işletmenin sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek olay veya şartlara aşağıdaki örnekler verilmiştir:

• Net yükümlülük veya kısa vadeli net yükümlülük pozisyonu,
• Sabit vadeli borçların vadelerinde geri ödeneceğine veya yenileneceğine dair gerçekçi olmayan beklentiler veya uzun vadeli varlıkları finanse etmek için kısa vadeli borçlara gereğinden fazla bağlı olunması,
• Kredi verenler tarafından sağlanan finansal desteğin geri çekileceğine dair belirtiler,
• İşletme faaliyetleriyle ilgili negatif nakit akışları,
• Temel finansal oranlardaki olumsuzluklar,
• Önemli tutarlardaki faaliyet zararı veya nakit akışı yaratan varlıkların değerindeki önemli azalışlar,
• Temettü ödemelerindeki gecikme veya kesilmeler,
• Alacaklılara vade tarihinde ödeme yapılamaması,
• Kredi sözleşmelerinin şartlarına uyulamaması,
• Tedarikçilerle yapılan işlemlerde vadeli ödemeden, peşin ödemeye geçilmesi,
• Yeni ürün geliştirilmesi veya diğer önemli yatırımlar için finansman temin edilememesi,
• Yönetimin işletmeyi tasfiye etme veya faaliyetleri durdurma niyeti,
• Kilit yönetim kadrosunun boşalarak yerlerinin doldurulamaması,
• Önemli bir pazarın, kilit müşteri veya müşterilerin, imtiyaz, lisans veya ana tedarikçi veya tedarikçilerin kaybedilmesi,
• İşgücüyle ilgili yaşanan sıkıntılar,
• Önemli hammadde darboğazı,
• Oldukça başarılı bir rakibin ortaya çıkması,
• Finansal kuruluşların borç ödeme gücü veya likidite yükümlülükleri gibi sermaye yeterlilik yükümlülüklerine veya diğer yasal yükümlülüklere aykırılık,
• İşletme aleyhine açılmış, sonuçlanmamış ve işletmenin aleyhine sonuçlanması durumunda işletmenin karşılayamayacağı taleplere sebep olabilecek davalar,
• İşletmeyi olumsuz yönde etkilemesi beklenen mevzuat değişiklikleri veya hükümet politikalarındaki değişiklikler,
• Oluştuğunda sigorta kapsamında bulunmayan veya eksik sigortalanmış felaketler.

İlgili standartta açıkça sayılmamakla birlikte koronavirüs salgınının yukarıdaki durumların birçoğuna dolaylı olarak sebebiyet vereceği açıktır. Bu nedenle finansal tablolardaki önemli belirsizliğe ilişkin yeterli açıklamanın yapılması durumunda denetçi, olumlu görüş vermelidir. Buna ilave olarak aşağıda örneği verilen denetçi raporunda olduğu gibi “İşletmenin Sürekliliğiyle İlgili Önemli Belirsizlik” başlığı altında ayrı bir bölümde bu konuya ayrıca değinmelidir.  

BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORU ABC Şirketi Genel Kuruluna A) Finansal Tabloların Bağımsız Denetimi 1) Görüş ABC Şirketinin (Şirket) 31 Aralık 2019 tarihli finansal durum tablosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; kâr veya zarar tablosu, özkaynak değişim tablosu ve nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dâhil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan finansal tablolarını denetlemiş bulunuyoruz. Görüşümüze göre ilişikteki finansal tablolar, Şirketin 31 Aralık 2019 tarihi itibarıyla finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait finansal performansını ve nakit akışlarını, BOBİFRS’ye uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunmaktadır. 2) Görüşün Dayanağı Yaptığımız bağımsız denetim, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayımlanan Türkiye Denetim Standartlarının bir parçası olan Bağımsız Denetim Standartlarına (BDS’lere) uygun olarak yürütülmüştür. Bu Standartlar kapsamındaki sorumluluklarımız, raporumuzun Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. KGK tarafından yayımlanan Bağımsız Denetçiler için Etik Kurallar (Etik Kurallar) ile finansal tabloların bağımsız denetimiyle ilgili mevzuatta yer alan etik hükümlere uygun olarak Şirketten bağımsız olduğumuzu beyan ederiz. Etik Kurallar ve mevzuat kapsamındaki etiğe ilişkin diğer sorumluluklar da tarafımızca yerine getirilmiştir. Bağımsız denetim sırasında elde ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz. 3) İşletmenin Sürekliliğiyle İlgili Önemli Belirsizlik Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşanan Koronavirüs salgını nedeniyle ortaya çıkan durum ve gelişmeler Şirketin sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek önemli bir belirsizliğin mevcut olduğunu göstermektedir. Bu husus, tarafımızca verilen görüşü etkilememektedir. 4) Kilit Denetim Konuları Kilit denetim konuları, mesleki muhakememize göre cari döneme ait finansal tabloların bağımsız denetiminde en çok önem arz eden konulardır. Kilit denetim konuları, bir bütün olarak finansal tabloların bağımsız denetimi çerçevesinde ve finansal tablolara ilişkin görüşümüzün oluşturulmasında ele alınmış olup, bu konular hakkında ayrı bir görüş bildirmiyoruz. Tarafımızca; İşletmenin Sürekliliğiyle İlgili Önemli Belirsizlik bölümünde açıklanan konuya ilâve olarak aşağıda açıklanan konular kilit denetim konuları olarak belirlenmiş ve raporumuzda bildirilmiştir: …. 5) Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Finansal Tablolara İlişkin Sorumlulukları …… 6) Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları …. B) Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülükler ….. Bağımsız Denetçi Raporu Tarihi Bağımsız Denetçinin İmzası Sorumlu Denetçinin Adı, Soyadı Bağımsız Denetçinin Adresi

Söz konusu hususun denetçiler tarafından dikkate alınmasını önerirken, salgında hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allahtan rahmet, tedavisi devam edenlere de acil şifalar diliyorum. Umarım en kısa sürede bu salgın hastalıktan tamamıyla kurtulmuş olur ve eski günlerimize döneriz. Bu temennim için “evimizde kalalım, sağlıklı kalalım”.

31.03.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.