Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

15 Milyon Dolar ve Üstünde Kredisi Olan Firmalar İçin Bağımsız Denetim ve Raporlama Formatı Nasıl Olabilir?

Bilindiği gibi 17 Şubat 2018 tarih ve 30335 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı ilgili hesap döneminin son iş günü itibarıyla 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalara, veri formu ile talep edilen bilgileri, açıklama formuna uygun olarak Merkez Bankasına (MB), müteakip hesap döneminden itibaren bildirme yükümlülüğü getirilmiştir. Bildirimle yükümlü olan firmanın, yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredileri toplamı MB tarafından tanımlanan sınırın altında kalması durumunda, müteakip yıllık hesap döneminden itibaren bildirim yükümlülüğü sona ermektedir.

Bildirim yükümlülüğü olan firma, yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren 60 gün içinde denetçi ile denetim sözleşmesi yapacaktır. Örneğin hesap dönemi 31.12 olan Şirketler için 31.03.2018 ilk bildirim dönemi olup, Şirket bildirim yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren 60 gün içinde denetçi ile denetim sözleşmesi yapmalıdır. Yönetmelik kapsamında yapılacak denetimler için oluşturulmuş örnek bir denetim sözleşmesi bulunmamaktadır. Ancak KGK tarafından yayımlanan BDS 210 ekinde yer alan Bağımsız Denetim Sözleşmesi örneği yönetmelik kapsamında yapılacak denetimlere uyarlanarak kullanılabilir.

Yönetmelik uyarınca yapılacak denetimler, Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca yapılan denetimlerden farklıdır. Bu nedenle; Firma hem TTK hem de yönetmelik uyarınca bağımsız denetime tabi ise, Yönetmelik uyarınca yapılacak denetimler için, TTK uyarınca yapılacak denetim için seçilen denetçi seçilebileceği gibi, bu denetimler için başka bir denetçi de seçilebilir. TTK ve Yönetmelik uyarınca yapılacak denetimler için aynı denetçinin seçilmiş olması durumunda, her iki denetim için ayrı ayrı denetim sözleşmesi düzenlenmesi gerekmektedir. Yönetmelik kapsamında yapılacak denetimleri yürütecek denetçi firma genel kurulu tarafından seçilebileceği gibi, yönetim kurulu tarafından da seçilebilir.

Denetçi, bu denetimlerde denetimle ilgili tüm BDS’lere ve özellikle BDS 805:  “Özel Hususlar–Tek Bir Finansal Tablonun Bağımsız Denetimi ile Finansal Tablolardaki Belirli Unsurların, Hesapların veya Kalemlerin Bağımsız Denetimi” başlıklı standarda uygun davranmalıdır.  Rotasyon uygulaması bu kapsamda yapılacak olan denetim sözleşmeleri için de geçerlidir. Buna göre denetim kuruluşları son on yılda yedi yıl, denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçiler ise son yedi yılda beş yılda rotasyona tabidir.

Bildirimler, finansal raporlama çerçevesine uygun olarak ilgili yılın 31 Mart, 30 Haziran ve 30 Eylül tarihlerinde sona eren ara hesap dönemleri için takip eden ikinci ayın sonuna kadar ve 31 Aralık tarihinde sona eren yıllık hesap dönemi için takip eden üçüncü ayın sonuna kadar tamamlanacaktır. Buna göre yıllık hesap dönemine ilişkin bildirilen verilerin denetimi, bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığının denetimi de dahil, denetçi tarafından KGK düzenlemelerine uygun olarak izleyen yılın 31 Mayıs tarihine kadar tamamlanmalıdır.

1. RAPORLAMA VE FORMATI

Denetçi, denetim sözleşmesini, sisteme yüklediği raporları ve altıncı fıkra uyarınca yazdığı yazıyı KGK düzenlemelerinde belirlenen süreler içerisinde KGK’ya bildirir. Veri formuna yönelik olarak yönetmelik ve BDS’lere uygun ayrı bir bağımsız denetim yürütülecektir. Denetçi veri formunda yer alan bilgilere ilişkin denetçi görüşünü içeren bir denetim raporu düzenleyecek ve her yıl 31 Mayıs tarihine kadar sisteme yükleyecektir.

Denetçi, bildirilen verilerde, bariz biçimde önemsiz sayılanlar dışında yanlışlık tespit etmesi durumunda firmadan gerekli düzeltmeleri yapmasını sistem üzerinden talep edecektir. Denetçi tarafından bildirilen yanlışlıklar firma tarafından beş iş günü içerisinde düzeltilerek sisteme yüklenecektir. Denetçi tarafından düzeltilmesi talep edilen yanlışlıkların firma yönetimi tarafından düzeltilmemesi halinde bildirilen veriler için onay işlemi yapılamayacak ve olumsuz görüş verilecektir. Bildirilmesi zorunlu olan verilerin denetiminin mümkün olmaması halinde denetçi denetimden çekilecek ve bu durumun nedenlerini yazılı olarak sisteme yükleyecektir.

Veri bildiriminin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi veya olumsuz görüş verilmesini gerektiren durumların düzeltilmemesi hallerinde 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 68 inci maddesi gereğince işlem başlatılabilir.

2. RAPORLAMA FORMATINA İLİŞKİN ÖRNEK-1

Konuyla ilgili henüz KGK bir raporlama formatı yayınlamamıştır. Hali hazırda hazırlıkların devam ettiğini biliyoruz. Bize göre BDS 805 çerçevesinde raporlama formatı şu şekilde olabilir (bu örnek denetçi raporunda aşağıdaki durumlar varsayılmıştır):

• Yıllık hesap dönemine ilişkin bildirilen verilerin denetimi, bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığının (diğer bir ifadeyle, finansal tablonun bir unsuru, hesabı veya kaleminin) denetimi yapılmıştır.
• Finansal bilgiler, işletme yönetimi tarafından, düzenleyici bir kurumun getirdiği yükümlülüklerin karşılanması amacıyla söz konusu kurumca oluşturulan finansal raporlama hükümlerine (diğer bir ifadeyle, özel amaçlı bir çerçeveye) uygun olarak hazırlanmıştır. Finansal raporlama çerçevesinin seçimi yönetimin kararına bağlı değildir.
• Denetim sözleşmesinin şartları, yönetimin finansal tablolara ilişkin BDS 210’da tanımlanan sorumluluğunu yansıtmaktadır.
• Denetçi, elde edilen denetim kanıtlarına dayanarak olumlu bir görüş vermenin uygun olacağı sonucuna varmıştır.
• Denetimde uyulan etik hükümler, denetimin yapıldığı ülkedeki etik hükümlerdir.
• Denetçi raporunun dağıtımı sınırlandırılmıştır.
• Denetçinin, BDS 701’e uygun olarak kilit denetim konularını bildirme zorunluluğu bulunmamaktadır.
• Denetçi, diğer bilgilerin bulunmadığını tespit etmiştir (diğer bir ifadeyle, BDS 720’nin hükümleri uygulanmamıştır).
• Finansal tablonun hazırlanmasından sorumlu olanlar ile gözetiminden sorumlu olanlar farklı kişilerdir.
• Denetçinin, mevzuatla zorunlu tutulan diğer raporlama sorumlulukları bulunmamaktadır.

BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORU

(Uygun Olan Muhatap)

1) Görüş

ABC Şirketinin (Şirket) 31 Aralık 20XY hesap dönemine ilişkin bildirilen verileri ve bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile (diğer bir ifadeyle, finansal tablonun bir unsuru, hesabı veya kaleminin) tutarlılığını denetlemiş bulunuyoruz.

Görüşümüze göre, Şirketin 31 Aralık 20XY hesap dönemine ilişkin bildirilen veriler ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlı bir şekilde tüm önemli yönleriyle “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’e uygun olarak hazırlanmıştır.

2) Görüşün Dayanağı

Yaptığımız bağımsız denetim, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayımlanan Türkiye Denetim Standartlarının bir parçası olan Bağımsız Denetim Standartlarına (BDS’lere) uygun olarak yürütülmüştür. Bu Standartlar kapsamındaki sorumluluklarımız, raporumuzun Bağımsız Denetçinin Bildirimlere İlişkin Sorumlulukları bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Tablonun bağımsız denetimiyle ilgili olarak etik hükümler uyarınca Şirketten bağımsız olduğumuzu beyan ederiz. Söz konusu hükümler uyarınca, etiğe ilişkin diğer sorumluluklar da tarafımızca yerine getirilmiştir. Bağımsız denetim sırasında elde ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz.

3) Dikkat Çekilen Hususlar-Muhasebe Esasının Belirtilmesi ve Dağıtımın Sınırlandırılması

Tablonun, muhasebe esasını açıklayan X dipnotuna dikkat çekeriz. Bu bilgi T.C. Merkez Bankası tarafından getirilen yükümlülükleri karşılamasında yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu sebeple, söz konusu tablo başka amaçlar için uygun olmayabilir. Raporumuz yalnızca Şirket, KGK ve T.C. Merkez Bankası için hazırlanmış olup, Şirket, KGK veya T.C. Merkez Bankası haricindeki taraflara dağıtılamaz. Bu husus, tarafımızca verilen görüşü etkilememektedir.

4) Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Bildirime İlişkin Sorumlulukları

Şirket yönetimi; bildirimlerin, “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’e uygun olarak hazırlanmasından ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyecek şekilde hazırlanmasından sorumludur.

5) Bağımsız Denetçinin Bildirime İlişkin Sorumlulukları

Bir bağımsız denetimde, biz bağımsız denetçilerin sorumlulukları şunlardır:

Amacımız, işletme tarafından yapılan bildirimlerin hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içerip içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek ve görüşümüzü içeren bir bağımsız denetçi raporu düzenlemektir. BDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetim sonucunda verilen makul güvence; yüksek bir güvence seviyesidir ancak, var olan önemli bir yanlışlığın her zaman tespit edileceğini garanti etmez. Yanlışlıklar hata veya hile kaynaklı olabilir. Yanlışlıkların, tek başına veya toplu olarak, kullanıcıların bu tabloya istinaden alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa bu yanlışlıklar önemli olarak kabul edilir.

BDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetimin gereği olarak, bağımsız denetim boyunca mesleki muhakememizi kullanmakta ve mesleki şüpheciliğimizi sürdürmekteyiz. Tarafımızca ayrıca:

• Bildirimlerdeki hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” riskleri belirlenmekte ve değerlendirilmekte; bu risklere karşılık veren denetim prosedürleri tasarlanmakta ve uygulanmakta ve görüşümüze dayanak teşkil edecek yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilmektedir. (Hile; muvazaa, sahtekârlık, kasıtlı ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya iç kontrol ihlali fiillerini içerebildiğinden, hile kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riski, hata kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riskinden yüksektir.)
• Şirketin iç kontrolünün etkinliğine ilişkin bir görüş bildirmek amacıyla değil ama duruma uygun denetim prosedürlerini tasarlamak amacıyla denetimle ilgili iç kontrol değerlendirilmektedir.
• Önemli bir belirsizliğin mevcut olduğu sonucuna varmamız hâlinde, raporumuzda, ilgili bildirimlere dikkat çekmemiz ya da bu bildirimlerin yetersiz olması durumunda olumlu görüş dışında bir görüş vermemiz gerekmektedir. Vardığımız sonuçlar, bağımsız denetçi raporu tarihine kadar elde edilen denetim kanıtlarına dayanmaktadır.
• Bağımsızlığa ilişkin etik hükümlere uygunluk sağladığımızı üst yönetimden sorumlu olanlara bildirmiş bulunmaktayız. Ayrıca bağımsızlık üzerinde etkisi olduğu düşünülebilecek tüm ilişkiler ve diğer hususlar ve -varsa- ilgili önlemleri üst yönetimden sorumlu olanlara iletmiş bulunmaktayız.

Bağımsız Denetçi Raporu Tarihi

Sorumlu Denetçinin Adı Soyadı

Bağımsız Denetçinin Adresi

3. RAPORLAMA FORMATINA İLİŞKİN ÖRNEK-2

Raporlama formatına ilişkin ikinci yol şöyle olabilir. Bilindiği gibi MB’na bu tür bildirim zorunluluğu olan şirketler aynı zamanda bağımsız denetime de tabi olabilirler. Bu nedenle bağımsız denetime tabi olan şirketler için ayrı bir denetim raporu yazmak yerine mevcut bağımsız denetçi raporunun içine bir paragraf ekleme yolu tercih edilebilir.

Hali hazırda mevcut bağımsız denetim uygulamasında denetçi raporunda “B. Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülükler” başlığı altında bazı bildirimler yapılmaktadır. Uygulamada bu bildirimler genelde üç ayrı konuda şu şekilde ifade edilmektedir:

• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 402. Maddesi’nin dördüncü fıkrası uyarınca, Şirket’in ………………………. hesap döneminde defter tutma düzeninin, kanun ile şirket esas sözleşmesinin finansal raporlamaya ilişkin hükümlerine uygun olmadığına dair önemli bir hususa rastlanmamıştır.
• TTK’nın 402. Maddesi’nin dördüncü fıkrası uyarınca, Yönetim Kurulu tarafımıza denetim kapsamında istenen açıklamaları yapmış ve istenen belgeleri vermiştir.
• TTK’nın 398. Maddesi’nin dördüncü fıkrası uyarınca düzenlenen Riskin Erken Saptanması Sistemi ve Komitesi Hakkında Denetçi Raporu ………… tarihinde Şirket’in Yönetim Kurulu’na sunulmuştur.

Yukarıdaki maddeler ile birlikte, ilgili kuruma bildirilen verileri ve bu verilerin ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığı konusunda ek bir madde yazılabilir. Bu madde de şöyle olabilir:

• Şirketin 31 Aralık 20XY hesap dönemine ilişkin bildirilen veriler, ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlı bir şekilde tüm önemli yönleriyle “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’e uygun olarak hazırlanmıştır.

Raporlama formatı olarak ikinci seçenek tercih edildiğinde normalde yazılacak denetim raporuna ek olarak ikinci bir denetim raporu yazmaya gerek kalmaksızın, mevcut raporun B. Mevzuattan Kaynaklanan Diğer Yükümlülükler başlığı altında bir paragraf le yükümlülük yerine getirilmiş olur. Kanımızca bu yöntem daha pratik bir yoldur.

17.10.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.