Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

Bağımsız Denetçilik Sorunu (2)

Ticaret Kanunu ile tanımlanan denetçilik görevine kimlerin yetkilendirileceği konusu netleşmeye başladı. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (KGMDSK) tarafından yayınlanan bağımsız denetim yönetmeliği taslağında denetimin amacı, kapsamı ve unsurları, yetkilendirme, sicil, denetim kuruluşlarının ve denetçilerin yükümlülükleri konuları ele alınmıştır. Taslağın genel olarak değerlendirilmesi sonucunda bağımsız denetim uygulamasının nasıl olacağını daha net ifade edebiliyoruz. Buna göre şu değerlendirmelerin yapılması yerinde olabilir.

DENETÇİ OLMAK İÇİN GEREKEN ŞARTLARLA İLGİLİ DÜZENLEMELER

• Öncelikli olarak bağımsız denetçi; 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavir ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kurum tarafından yetkilendirilen kişilerdir. Yetkinin kullanımı, yetkilendirmenin kamuya açık sicilde Kurumca duyurulmasıyla başlar.
• Denetim, ancak Kurumca yetkilendirilen denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından kendilerine verilen yetki belgeleri çerçevesinde gerçekleştirilir.
• Denetim faaliyetinde bulunmak isteyen meslek mensubu Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi tarafından yapılan uygulamalı mesleki eğitimi tamamlar ve denetçilik sınavında başarılı olursa Kuruma başvuruda bulunur. Kurum tarafından gerekli şartları taşıdığına karar verilen adaylar, denetçi unvanına hak kazanır. Gerekli harç ve ücretler ödendikten sonra adaylara denetçi belgesi, denetçi kimliği ve denetçi mührü verilerek denetçi siciline kaydı yapılır. Kurumca, her denetim kuruluşuna ve denetçiye bir sicil numarası verilir. Sicile kayıtlı olmayanlar denetim faaliyetinde bulunamazlar.
• Denetim kuruluşları tarafından, denetçilere “denetçi”, “kıdemli denetçi” ve “başdenetçi” unvanları verilebilir. Mesleki faaliyetlerde altı yılını doldurmayanlara kıdemli denetçi ve on yılını doldurmayanlara başdenetçi unvanı verilemez.
• Denetçi olmak isteyenler en az üç yıl süreyle, mesleki konularda uygulamalı eğitim alırlar, bu eğitimin en az 2 yılı denetçi yanında tamamlanır. Bu maddeden anladığımız kadarıyla denetçi olmak isteyen denirken denetçi takımında görev alacak denetçiler kastedilmektedir. Yani bir kişinin denetim şirketinde çalışırken denetim takımına girip fiilen denetime katılabilmesi için en az üç yıl geçmelidir. Bu sürenin denetim kuruluşu veya denetçi nezdinde geçen kısmında, bu kişiler, denetçi adayı olurlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarında görev alırlar.
• Kurum; sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık mevzuatına tabi işletmelerin denetimine yetkili denetim kuruluşları için ek şartlar belirleyerek bunları listeler halinde ayrıca ilan eder.

DENETÇİLİK SINAVI

• Denetçi belgesi almaya hak kazanmak için denetçilik sınavında başarılı olmak şarttır. Denetçilik sınavı, adayların denetimle ilgili alanlardaki teorik bilgilerini ve söz konusu bilgileri uygulayabilme becerilerini ölçecek şekilde Kurum tarafından yapılır. Sınava girebilmek için mesleki teorik eğitimin tamamlanmış olması şarttır.
• Denetçilik sınavı, Muhasebe, Türkiye Muhasebe Standartları, Finansal Analiz, Finans, Denetim, Genel Hukuk Mevzuatı, (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İcra ve İflas Hukuku, Medeni Hukuk, Vergi Hukuku, Sosyal Güvenlik Mevzuatı, İdare Hukuku) ve Sermaye piyasası mevzuatı, bankacılık mevzuatı ve sigortacılık mevzuatı konularını kapsar. Ancak Sermaye piyasası mevzuatı, bankacılık mevzuatı ve sigortacılık mevzuatı konularından sadece bu alanda denetim yetkisi almak isteyenler girecektir. Eğer bir denetçi sadece klasik bir şirketi denetleyecekse sermaye piyasası mevzuatı, bankacılık mevzuatı ve sigortacılık mevzuatı konularından sınava girmesine gerek yoktur.
• Denetçilik sınavı kurum tarafından yapılacaktır.

SÜREKLİ MESLEKİ EĞİTİM

• Denetçilerin bir kez belgesini alıp sicile kaydolması yeterli değildir. Denetçilerin tüm dünyada geçerli olan sürekli mesleki eğitim programına katılmaları gerekmektedir. Sürekli eğitim zorunluluğu denetçilerin sicile tescilinden itibaren başlar ve Kurum tarafından belirlenen program çerçevesinde yürütülür. Denetçiler her beş yılda bir sürekli eğitim programı şartlarını karşılarlar.

DENETİM FAALİYETİ FİİLEN DENETİM ŞİRKETİ ARACILIĞIYLA VE DENETİM TAKIMIYLA YAPILABİLİR

• Denetim şirketleri de kurumdan yetki alabilirler. Ancak bunun için; bu şirketin sermaye şirketi olması, faaliyet konusunun bağımsız denetime veya 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki alana ilişkin olması, ticaret unvanında bağımsız denetim ibaresinin bulunması, esas sözleşmesinin denetime ilişkin mevzuat hükümlerine aykırı hususlar içermemesi, sermayesinin ve oy haklarının yarısından fazlasının denetçilere ait olması ve ortaklarının tamamının meslek mensubu olması, denetçilerinin denetçi belgesine sahip olması, denetçilerinin tam zamanlı ve asgari bir raporlama dönemi için istihdam edilmiş olması, denetçiler arasında en az iki sorumlu ortak denetçisinin bulunması, yöneticilerinin çoğunluğunun denetim kuruluşunun denetçilerinden olması, ortaklarının ve denetçilerinin başka bir denetçinin yanında veya denetim kuruluşunda ortak veya denetçi olmaması veya kendi adına denetim faaliyeti yürütüyor olmaması, denetim faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütebilecek düzeyde organizasyon, mekân, teknik donanım, belge ve kayıt düzenine sahip olması gerekir.
• Denetim, işin gerektirdiği sayı ve nitelikte denetçiden oluşan bir denetim ekibi tarafından gerçekleştirilir. Denetim ekipleri üç denetçiden az olamaz. Denetim ekiplerinde; söz konusu denetim için yetkisi bulunmayan denetçiler, denetçi adayları, teknik bilgisine başvurulacak uzmanlar ve denetime yardımcı diğer kişiler de denetçi olarak görevlendirilmemek kaydıyla yer alabilir. Bu kişiler, denetçilerin sorumluluk, gözetim ve kontrolü altında çalışır, ancak denetimin herhangi bir aşamasında karar verici konumunda bulunamaz. Bu kişiler, asgari denetçi sayısı hesabında dikkate alınmaz ve genel hükümler, bağımsızlık, tarafsızlık ve sır saklama yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla denetimden sorumlu tutulmaz. Denetim ekipleri, denetimlerini sorumlu ortak denetçinin gözetim ve idaresi altında gerçekleştirir.
• Bağımsız denetim bir ekip işidir ve denetime takım olarak gidilir. Denetim şirketi sorumlu ortak denetçi başkanlığında bir denetim takımı kurar. Sorumlu ortak denetçi belirli bir bağımsız denetim faaliyetinin yürütülmesinden sorumludur ve denetim raporunu şirket adına imzalar.
• Sorumlu ortak denetçiler, denetim raporunu denetim kuruluşları adına imzalama yetkisini haizdir.  Sorumlu ortak denetçiler, denetim kuruluşunun yönetimi tarafından, denetim kuruluşunda pay sahibi olan, KAYİK denetimleri için 10 yıllık mesleki ve 2 yıllık denetim; diğer denetimler için 6 yıllık mesleki ve 1 yıllık denetim tecrübesi bulunan, denetim kuruluşu adına denetim raporu imzalamaya yetkilendirilmiş olan denetçiler arasından, Kurumun onayı alınmak suretiyle atanır.

DENETİME TABİ OLAN KONULAR, DENETİM RAPORU, BAĞIMSIZLIK VE YAPTIRIMLAR

• Denetimin amacı, finansal tablolar ve diğer finansal bilgiler dâhil olmak üzere denetime tabi konuların belirlenmiş bir kıstasa uyumlu olup olmadığı hususunda hedeflenen kullanıcılara güvence sağlayacak bir görüş oluşturulmasıdır. 6102 sayılı Kanun hükümlerine göre denetlenmesi öngörülen finansal tablolar, yıllık faaliyet raporları, risklerin erken saptanması ve yönetimine ilişkin sistem ile doğrudan veya dolaylı olarak denetim kuruluşları ve denetçiler tarafından denetlenmesi, incelenmesi veya değerlendirilmesi mevzuat uyarınca öngörülen diğer hususlar denetim konularıdır.
• Denetim süreci, müşterinin iş teklifiyle başlayıp, TDS’lere göre yürütülür ve denetim sonucunun raporlanmasıyla sona erer. Denetim kuruluşları ve denetçiler faaliyetlerini kaliteli ve güvenilir denetimler gerçekleştirecek şekilde yürütmek ve dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlik ve özen, sır saklama, mesleğe uygun davranış gibi mesleki etik ilkelere uymak zorundadır. Denetim kuruluşları, denetçilerden her bir denetimden önce bağımsızlık, tarafsızlık ve sır saklamayla ilgili kuruluş politika ve süreçlerine uygun davrandıklarına ve davranacaklarına ilişkin yazılı taahhüt alır. Denetim kuruluşları faaliyetlerini, asgari şartları Kurumca belirlenen bir kalite kontrol sistemi çerçevesinde yürütmek zorundadır.
• Denetim kuruluşları ve denetçiler; bağımsızlığı zedeleyecek denetimleri, denetim kadrosunun sayı, nitelik veya tecrübe bakımından yetersiz olduğu denetimleri, son on yılda yedi yıl denetlediği müşterilere ait denetimleri, kurumca belirlenen asgari sözleşme şartlarını taşımayan denetimleri, denetim kuruluşunun veya denetçinin mevcut iş yükü sebebiyle sağlıklı bir şekilde yürütülmesi mümkün olmayan denetimleri, üstlenemezler.
• Bir denetim kuruluşunda ortak olan veya istihdam edilen bir denetçi, ortaklık veya istihdam ilişkisi sona ermedikçe başka bir denetim kuruluşunda ortak veya denetçi olamaz, başka bir denetçi ile birlikte denetim faaliyetinde bulunamaz.
• Denetim faaliyeti sonucunda denetçi tarafından olumlu, şartlı, olumsuz ve görüş bildirmekten kaçınılan denetim raporu yazılır.
• Denetim hizmetlerinde Kurum tarafından belirlenen yıllık ücret tarifesine uyulması zorunludur. Denetim kuruluşlarının ve denetçilerin, üstlendikleri ilk denetim işiyle birlikte başlamak üzere, tüm denetimlerini kapsayacak şekilde mesleki sorumluluk sigortası yaptırmaları şarttır.
• Denetim kuruluşları ve denetçiler ticari defter ve belgelerini, düzenlenen denetim raporları ile bunlara ilişkin çalışma kağıtlarını ve denetim faaliyetlerine ilişkin diğer belgeleri, en az on yıl süreyle saklamakla yükümlüdür.
• Bir takvim yılında KAYİK denetimi yapmış denetim kuruluşları, ilgili takvim yılını müteakip üç ay içinde yıllık şeffaflık raporunu Kuruma bildirir ve kendi internet sitelerinde yayımlar.
• Denetim raporlarının TDS’ye aykırı olması ile bu raporlardaki yanlış, eksik, yanıltıcı bilgi ve kanaatler nedeniyle doğabilecek zararlardan, denetim kuruluşları ve denetçiler hukuken sorumludur. Denetim kuruluşlarının denetim ekiplerinde yer alan denetçilere rücu hakları saklıdır. Kurum gerekli gördüğü hallerde, denetim ekiplerinde görevlendirilen ve işlem ve eylemleriyle mevzuata aykırılığa neden olan denetçiler hakkında da idari yaptırım uygular.

ESKİDEN YETKİ BELGESİ OLANLAR, SINAV SÜRECİ DEVAM EDENLERİN DURUMU

• Kamu kurumlarından; bir sınava bağlı olarak verilen bağımsız denetime ilişkin lisans belgesini, sınav sonucunda veya mevzuatında tanınan istisnadan faydalanarak almaya hak kazanmış olanlar, 2/11/2011 tarihinden önce ilan edilen denetime ilişkin sınavlar ile bunlara ilişkin 31/12/2012 tarihine kadar sonuçlandırılan tamamlayıcı sınavlar neticesinde lisans belgesi almaya hak kazananlar, Muhasebe, Genel Hukuk Mevzuatı, (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İcra ve İflas Hukuku, Medeni Hukuk, Vergi Hukuku, Sosyal Güvenlik Mevzuatı, İdare Hukuku), Sermaye piyasası mevzuatı, bankacılık mevzuatı ve sigortacılık mevzuatı konular için yapılacak sınavdan muaftırlar. Bu kişiler Türkiye Muhasebe Standartları, Finansal Analiz, Finans ve Denetim konular için yapılacak sınava katılacaklardır.
• 31/12/2013 tarihine kadar yapılacak yetkilendirmelerde, 15 yıl süreyle mesleki tecrübesi bulunanlar Kurum tarafından yürütülecek teorik ve uygulamalı eğitim programlarını başarıyla tamamlayanlar, sadece sermaye piyasası mevzuatı, bankacılık mevzuatı ve sigortacılık mevzuatı konular için yapılacak sınava katılırlar. Muhasebe, Genel Hukuk Mevzuatı, (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İcra ve İflas Hukuku, Medeni Hukuk, Vergi Hukuku, Sosyal Güvenlik Mevzuatı, İdare Hukuku), Türkiye Muhasebe Standartları, Finansal Analiz, Finans ve Denetim konular için yapılacak sınavdan muaftırlar.
• 31/12/2014 tarihine kadar yapılacak yetkilendirmelerde, en az 10 yıl süreyle hizmeti bulunanlar için, 15 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen uygulamalı mesleki eğitimin denetçi yanında geçmesi gereken 2 yıllık süre şartı 1 yıl olarak aranır. Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler konularında lisans veya lisansüstü eğitimde geçen süreler 4 yılı geçmemek üzere 10 ve 15 yıllık sürelerin hesabında mahsup edilir.
• Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma başvuruda bulunmaları şartıyla, 5018 sayılı Kanun kapsamındaki kamu kurumlarından denetim faaliyetinde bulunmak üzere yetki almış olan denetim kuruluşları 31/12/2013 tarihine kadar denetim faaliyetinde bulunma yetkisini haizdir. Bu kuruluşlar, söz konusu tarihe kadar bu Yönetmelik hükümlerine intibak etmek zorunda olup, intibak ettikleri tarih itibarıyla Kurum tarafından yetkilendirilerek sicile kaydolunur. Bu kuruluşlarda denetçi olarak görev yapan meslek mensupları 31/12/2013 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerine göre Kurumdan denetim yetkisi almadıkları takdirde, bu tarihten sonra denetim ekiplerinde görevlendirilemezler.

29.06.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Yılın Kampanyası: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.