Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

Muhasebe Standartlarına Göre Finansal Tablolar Nasıl Düzenlenmelidir?

 Finansal tablolar işletmenin finansal bilgilerinin kamuya açıklandığı önemli araçlardan birisidir. Özellikle finansal tablo kullanıcılarının işletmenin finansal tablolarından bekledikleri faydayı sağlayabilmeleri bu tabloların bazı özelliklere sahip olmasını gerektir. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) standartlarda ve özellikle kavramsal çerçevede finansal tabloların sahip olması gereken özellikleri ve finansal tabloların hazırlanması sürecinde dikkat edilmesi gereken noktaları açıklamıştır. Bu çalışmanın amacı kavramsal çerçeve ve 1 numaralı Finansal Tabloların Sunuluşu standardı hakkında kısaca bilgi vermektir.

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Finansal tablolar işletme dışındaki bilgi kullanıcılarının bilgi gereksinmelerini karşılamak amacıyla hazırlanır ve sunulur. Kavramsal çerçeve işletme dışı bilgi kullanıcıları için hazırlanan finansal tabloların hazırlanması ve sunulmasını şekillendiren kavramları, usul ve esasları belirlemektedir. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK), kanunlara göre bilanço usulüne göre defter tutmakla yükümlü tutulan ve 5018 Kamu Mali Yönetimi Kanunu kapsamı dışındaki gerçek ve tüzel kişilere ait finansal tabloların ihtiyaca uygun, güvenilir, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir ve tutarlı olmasını sağlayan Türkiye Finansal Raporlama Standartları’nı/Türkiye Muhasebe Standartları’nı (TFRS/TMS) kavramsal çerçeveye uygun olarak saptar ve yayınlar. Standartlar kural olarak ilke bazlıdır. İlke bazlı demek standartların oluşturulmasında temel kavramlara dayanılması anlamına gelir.

Finansal tablolar kullanıcılara; işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve faaliyet sonuçları ve finansal durumdaki değişmeleri hakkında bilgi sağlamalıdır. Finansal durum hakkındaki bilgiler öncelikle bilançoda, finansal performans ve faaliyet sonuçlarıyla ilgili bilgiler öncelikle gelir tablosunda yer alır. İşletmenin finansal durumundaki değişmeler hakkındaki bilgiler ise işletmenin yatırım, finansman ve işletme faaliyetlerini değerlemeye yarar.  Bu da öncelikle nakit akış tablosundan elde edilir.

Kavramsal çerçevede muhasebenin temel varsayımları; tahakkuk esası ve işletmenin sürekliliği olarak belirlenmiştir. Buna göre finansal tablolar tahakkuk esasına göre hazırlanmalı, işlem ve olaylar nakit hareketlerine neden olduğunda değil, oluştuklarında kayda alınmalı ve o dönemin finansal tablolarında yer almalıdır. Ayrıca finansal tablolar normal olarak işletmenin sürekliliği ve öngörülebilir bir gelecekte de faaliyetlerini sürdüreceği varsayımına dayanılarak hazırlanmalıdır.

Kavramsal çerçeveye göre finansal tabloların sahip olması gereken niteliksel özellikler: Anlaşılabilirlik, İhtiyaca Uygunluk, Güvenilirlik ve Karşılaştırılabilirliktir. Anlaşılabilirlik: Finansal tablolarda sunulan bilgilerin kullanıcılar tarafından tam olarak anlaşılabilir olmasını gerektirir. İhtiyaca Uygunluk: Finansal tablolarda sunulan bilgiler kullanıcıların ihtiyaçlarına uygun olmalıdır. Bir bilgi, kullanıcının kararlarını değiştirme kapasitesine sahipse o bilginin ihtiyaca uygun olduğu kabul edilir. Bir bilginin açıklanmaması, eksik veya yanlış açıklanması kullanıcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikte ise o bilgi önemlidir. Güvenilirlik: Bilginin faydalı olabilmesi için güvenilir olması gerekir. Önemli hatalar içermeyen, yanlı olmayan ve işlem ve olayları gerçeğe uygun şekilde temsil ederek kullanıcıların kararlarına dayanak olan bilgiler güvenilirdir. Güvenilir bilginin sahip olması gereken özellikler; temsilde sadakat, özün önceliği, tarafsızlık, ihtiyatlılık ve tam açıklamadır. Karşılaştırılabilirlik: Finansal tablo kullanıcılarının işletmenin finansal durum ve faaliyetlerindeki değişmeleri izleyebilmeleri için finansal tabloların karşılaştırılabilir olması gerekir. Karşılaştırma işlemi işletmenin geçmiş yılları ile karşılaştırmayı ve aynı dönemde diğer işletmelerle karşılaştırmayı kapsamalıdır.

Finansal tablolarla ilgili unsurlar; varlık, borç ve öz kaynak (öz sermaye) tır. Bu kavramlar kısaca şu şekilde açıklanabilir. Varlık: Geçmişte olan işlemlerin sonucunda ortaya çıkan ve halihazırda işletmenin kontrolünde olan ve gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerlerdir. Borç: Geçmiş olaylardan kaynaklanan ve ödenmesi işletmenin ekonomik fayda sağlayabilecek değerlerinden bir çıkışa neden olacak mevcut yükümlülüklerdir. Borcun temel özelliği yükümlülük içermesi olup yükümlülük belli bir şekilde hareket etmeyi veya davranmayı gerektiren görev veya sorumluluktur. Özkaynak: Özkaynak toplam varlıklardan bütün borçlar düşüldükten sonra kalan kısımdır. Gelir: Muhasebe dönemi boyunca ortakların katkısı dışında öz kaynaklarda artışa neden olan ekonomik yararlardaki artıştır. Gelirin tanımı hasılat ve kazancı kapsamaktadır. Gider: Muhasebe dönemi boyunca ortakların katkısı dışında öz kaynaklarda azalışa neden olan ekonomik yararlardaki azalıştır. Herhangi bir kalemle ilgili beklenen ekonomik faydanın işletmeye gireceğinin veya işletmeden çıkacağının muhtemel olması ve söz konusu kalemin maliyetinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi durumunda bilançoya veya gelir tablosuna dahil edilir.

Finansal tablo unsurlarının ölçülmesinde tarihi maliyet, cari maliyet, gerçekleşebilir değer ve bugünkü değer gibi değişik değerleme ölçütlerinden birisi kullanılır. En çok kullanılan tarihi maliyet olup stokların değerlemesinde olduğu gibi zaman zaman diğerleri ile birlikte kullanılabilir. Tarihi Maliyet:  Varlıklar elde edildikleri tarihte ilgili varlıkların alınması için ödenen nakit ve nakit benzeri ile veya onlara karşılık verilen varlıkların piyasa değeri ile ölçümlenir. Borçlar borç karşılığı elde edilenin tutarı ile borç işletme faaliyetlerinden kaynaklanan bir borç ise (kurumlar vergisi) borcun kapatılması için gereken nakit veya nakit benzerlerini tutarı ile ölçümlenir.

TMS-1: FİNANSAL TABLOLARIN SUNULUŞU

Standartta finansal tabloların hangi işletmelerce hazırlanacağı açıkça belirtilmemiştir. Buna ülkelerin yasal düzenlemeleri karar vereceklerdir. Standarda göre; bilanço, gelir tablosu, öz kaynak değişim tablosu, nakit akış tablosu ve dipnotlar yılda bir kez hazırlanacaktır. TMS 1’e göre mali tabloların adları şöyle değişmiştir.

-Dönem Sonu Finansal Durum Tablosu (Bilanço)

-Döneme Ait Kapsamlı Gelir Tablosu (Gelir Tablosu)

-Döneme Ait Öz Kaynak Değişim Tablosu

-Nakit Akış Tablosu

-Önemli Muhasebe Politikalarını Özetleyen Dipnotlar ve Diğer Açıklayıcı Notlar.

FİNANSAL DURUM TABLOSU (BİLANÇO): Finansal durum tablosu işletmenin varlık, borç ve özkaynağının sistematik bir özetidir. Varlıklar ve borçlar olan ve cari olmayan ayrımına tabi tutulur. Standart bir bilanço formatı verilmemiştir ancak aşağıdaki unsurların ayrı ayrı gösterilmesi istenmiştir; nakit ve nakit benzerleri, finansal varlıklar, ticari ve diğer alacaklar, stoklar, canlı varlıklar, maddi duran varlıklar, yatırım amaçlı gayrimenkuller,  maddi olmayan duran varlıklar, finansal borçlar, ticari ve diğer borçlar, dönem vergisi ile ilgili borçlar ve varlıklar, ertelenmiş vergi yükümlülükleri ve varlıkları ve özsermaye içindeki azınlık payları.

GELİR TABLOSU: Gelir tablosunda dönem boyunca faaliyetlerden elde edilen kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelirler raporlanır. Gelir tablosunun standart bir formatı yoktur ancak aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır; gelir (hasılat), finansman giderleri, öz kaynak yöntemini uygulayan bağlı ortaklık ve iştiraklerden kar veya zarar payları, vergi harcamaları, varlıkların elden çıkartılması veya faaliyetlerin sona erdirilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan kar veya zarar, kar veya zarar, gerçekleşmemiş kar veya zarar bileşenleri, öz kaynak yöntemi uygulanarak muhasebeleştirilen iştirakler ve ortaklıkların gerçekleşmemiş kar veya zarar payları ve toplam kapsamlı gelir. TMSK giderlerin gelir tablosunda fonksiyona göre sunulmasını tercih etmiştir. Ayrıca olağandışı gelir ve giderler gelir tablosu veya dipnotlarda sunulmaz.

Örnek Gelir Tablosu

Sürekli Faaliyetler

Net Satışlar

Satışların Maliyeti

Brüt Satış Karı

Diğer Faaliyet Gelirleri

Pazarlama ve Dağıtım Giderleri

Yönetim Giderleri

Diğer Faaliyet Giderleri

Faaliyet Kar/Zararı

İştirak Karlarından Pay

Yatırım Gelirleri

Diğer Gelir ve Giderler

Finansman Giderleri

Vergiden Önceki Kar/Zarar

Vergi Karşılığı

Sürekli Faaliyetlerden Kar/Zarar

Durdurulan Faaliyetler

Durdurulan Faaliyetlerden Kar/Zarar

Dönem Net Kar/Zararı

03.06.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.