Prof. Dr. Süleyman Uyar
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
İşletme Fakültesi
suleyman.uyar@alanya.edu.tr

Selde Zarar Gören Stokların Durumu ve Muhasebeleştirilmesi

           

1-       Giriş

Geçtiğimiz günlerde Marmara bölgesi başta olmak üzere Türkiye’nin birçok yerinde sel felaketi yaşandı. Bu felaketler sonucu işletmelerin milyarlarca lirayı bulan maddi kayıplarının olduğu tahmin ediliyor. Selde çoğu işletmenin stokları gerek deposunda gerekse yolda zarar gördü. Bu çalışmada selde zarar gören stoklara ilişkin işletmelerce yapılması gereken işlemler kısaca açıklanmıştır.

 

2-       Defter ve Belgelerin Kaybolması

Sel felaketinde işletmelerin defter ve belgeleri zarar görmüş veya kaybolmuş olabilir. Selde defter ve belgeler kaybolmuş ise mükelleflerin yetkili ve görevli asliye ticaret mahkemesinden “zayi belgesi” almaları gerekir. Zayi belgesi almak için mahkemeye zayi olma halinin öğrenilmesinden itibaren on beş gün içerisinde (23.09.2009 tarihine kadar) müracaat edilmesi gerekir. Aksi taktirde defter ve belgeleri ibraz edememeden kaynaklanan kaçakçılık ve vergi cezaları ortaya çıkabilir.  

 

3-       Stokların Zarar Görmesi

Vergi Usul Kanunun 278. maddesi doğal afetler nedeniyle zarar gören iktisadi varlıkların değerlemesine ilişkin hükümler getirmiştir. Buna göre yangın, deprem ve su basması gibi doğal afetler nedeniyle değerlerinde önemli azalış ortaya çıkan emtialar emsal bedeli ile değerlenir. Zarar sonrası stokların değeri takdir komisyonunca tespit edilir.

Sel dolayısıyla oluşan zararların kanıtlanabilmesi ve kayıtlara intikal ettirilebilmesi için mükelleflerin kayıtlı oldukları vergi daireleri aracılığıyla takdir komisyonlarına müracaat etmeleri gerekir. Müracaat zayi olan malların ve diğer varlıkların takdir ve tespitine ilişkin olup, başvuru dilekçesine zayi olan malların listesi ile itfaiyeden, belediye zabıta müdürlüğünden veya mahalli karakoldan alınacak tespit tutanağı eklenmelidir. Bu bağlamda selde stokları zarar gören işletmelerin ilk yapması gereken iş takdir komisyonuna müracaat etmektir. Takdir Komisyonuna yıl sonuna kadar başvuru yapılması gerekir.

Takdir komisyonu zarar gören stokların emsal bedelini takdir eder. Takdir komisyonu stokların tamamen zarar gördüğüne karar verirse bu stoklar öncelikle diğer stoklara alınarak karşılık yoluyla gider yazılır. Örneğin 10.000 TL değerinde stoğun zarar gördüğü takdir komisyonunca tespit edilmiş olsun. Buna göre aşağıdaki kayıtların yapılması gerekir.

 

------------------------------------------------/------------------------------------------

157 Diğer Stoklar                           10.000

               153 Ticari Mallar                                   10.000

(Değeri Düşen Stoklar)

----------------------------------------------/--------------------------------------------

654 Karşılık Giderleri                      10.00

               158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı        10.000

(Karşılık Yoluyla Gider Yazılması)

--------------------------------------------------------------------------------------------

 

İşletmeler mallarının zayi olduğunu kendileri ispat etmek zorunda olduklarından zayi olan stoklar için de ilgili birimlerden ekspertiz raporu, itfaiye raporu, tespit tutanağı, olay yeri inceleme raporu veya muhtarlıktan yazı alınmalıdır.  

Mallarını sigorta ettiren mükellefler, selde zarar gören mallar için ilgili sigorta şirketine müracaat ederek ekspertiz aracılığı ile değer tespiti yaptırmalıdır. Sigortadan alınacak tazminat tutarı işletmenin muhasebe kayıtlarına gelir olarak kaydedilir.

 

4-       Zarar Gören Stoklarda KDV Durumu

Selde zarar gören stokların KDV açısından durumu mükellefler açısından önemlidir. Normal şartlarda zayi olan malların KDV’si indirim konusu yapılamaz. Ancak deprem ve sel durumunda KDV’de farklı düzenlemeler yapılmıştır.

KDV kanunun 30/c maddesine göre deprem veya sel felaketi sonucu zayi olan mallar için yüklenilen KDV, mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesapladığı KDV’den indirim konusu yapılabilir. Bu konu 282 sıra numaralı VUK Genel Tebliğinde de ele alınmıştır. Tebliğde; "Deprem ve sel felaketi sonucu zayi olduğu takdir komisyonlarınca tespit olunan mallara ilişkin olarak yüklenilip önceki dönemlerde indirim konusu yapılan KDV ile ilgili olarak KDV Kanunu'nun 30/c maddesine göre işlem yapılmayacak, diğer bir ifade ile bu mallarla ilgili olup önceki dönemlerde indirilen KDV düzeltme yoluyla mükelleflerden istenilmeyecek, henüz indirilememiş olan KDV ise takip eden dönemlerde indirilebilecektir" denmektedir. Bu bağlamda selde zayi olan stoklar için daha önceden yüklenilip indirim konusu yapılmış KDV için herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek yoktur.

23.09.2009

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Yılın Kampanyası: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.