Soner Ülgen
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
sonerankara@yahoo.com

Yıl Sonunda Sürekli Yeniden Değerlemeyi ve Yeni Değer Üzerinden Amortisman Ayırmayı Unutmayın!

ÖRNEK ÇALIŞMA

Öncelikle şunu ifade etmekte fayda var. Yeniden değerleme uygulaması ihtiyaridir, zorunluluk bulunmamaktadır. Ancak, yeniden değerleme yapan mükelleflere önemli vergisel avantajlar sağlıyor, sağlamaya da devam ediyor. Avantajlar say say bitmiyor. En önem avantajlardan biri olarak yeni değer üzerinden amortisman ayırma imkanı. Başka bir avantaj ise yeniden değerleme sonrası ile öncesi arasındaki net değer artış farkının öz kaynakta yarattığı artış bu da finansman maliyeti yüksek olan mükellefleri finansman gider kısıtlaması uygulamasının dışına itiyor.

Şu noktanın altını çizelim. Sürekli yeniden değerleme yapmak için geçici 31 ve geçici 32 madde hükümlerinden yararlanmak da zorunlu değildir. Öte yandan, 2022 yılının geçici vergi dönemlerinde sürekli yeniden değerleme yapılmamış olsa da mükelleflerin 31.12,2022 tarihi itibariyle sürekli yeniden değerleme imkanı var.

Hatta şu ana kadar hiçbir şekilde sürekli yeniden değerleme yapmamış mükellefler için 2022 takvim yılı için yeni değer üzerinden amortisman ayırmak için önce geçici 32’nci madde hükümlerinden 31 Ocak 2023 tarihine kadar yararlanmaları, bu imkandan yararlandıktan sonra da değerlenmiş amortismana tabi iktisadi kıymetler ile amortismanları için %122,93 oranını kullanmak suretiyle yeniden değerleme yapmak imkanı var. Geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanmadan da direkt sürekli yeniden değerlemeden yararlanılabilir ancak önerdiğim bir uygulama değil.

Bilgilerimizi birazcık tazeleyecek olursak, öncelikle mükelleflere 2021 yılı içerisinde VUK geçici 31’nci maddesi hükümlerini dikkate almak ve yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme yapma imkanı verilmişti. Sonrasında ise geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalansın faydalanmasın tüm mükelleflere 1.1.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere VUK geçici 32 madde hükümlerini dikkate almak ve yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme imkanı getirilmişti. Böylece geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalananlar geçici 32’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle Aralık 2021 yurt içi üretici fiyat endeksini Haziran 2021 yurt içi üretici fiyat endeksine bölmek suretiyle iktisadi kıymetlerini ve bunlar üzerinden ayrılan amortismanları 31.12.2021 tarihi itibariyle güncel değerlerine taşıma imkanına sahip oldular. Geçici 32’nci madde hükümlerine göre yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetlerle birikmiş amortismanların yeni değerleri dikkate alınarak sürekli yeniden değerleme yapılacağı da gözden kaçmamalıdır. 

 Yine aynı şekilde geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalanmayan mükelleflere 2022 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde sürekli yeniden değerleme yapmadan önce 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan iktisadi kıymetlerle bu kıymetler üzerinden ayrılmış birikmiş amortismanları geçici 32’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle yeniden değerleme fırsatı verilmiştir. Fırsat hala geçerliliğini koruyor. Şu noktanın altını tekrar çizmekte yarar var; 2022 ve 2023 takvim yıllarında sürekli yeniden değerleme yapılmadığı sürece mükelleflerin 31 Ocak 2024 tarihine kadar geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanma hakları devam ediyor. Tabi ki bu haktan yararlanmak için yüzde 2 vergi ödemek gerekiyor.

Tekrar altını çizelim. Sürekli yeniden değerleme yaptığınız takdirde bir daha geçici 32’nci madde hükümlerinden faydalanma hakkınız olmayacaktır.  

Öte yandan, yeniden değerleme uygulamasını yapmak kadar, yapılan değerleme işlemini usulüne uygun şekilde muhasebe kayıtlarına almak da önemli. Zira Vergi Usul Kanununun geçici 32’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi ile mükerrer 298’nci maddesinin Ç fıkrasının (4) numaralı bentlerinde “yeniden değerleme neticesinde taşınmazların[1] ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışın, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışlarının ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterileceği” hüküm altına alınmıştır.

Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Sürekli Yeniden Değerleme Uygulamasına İlişkin Örnek Çalışma

Daha önce sürekli yeniden değerleme uygulamasına ilişkin örnek çalışmalar paylaşmıştım. Bu çalışmada I, II ve III geçici vergi dönemlerinde yapılan yeniden değerleme uygulaması ile 31.12.2022 tarihi itibariyle yapılacak yeniden değerleme uygulamasına ve yapılacak muhasebe kayıtları, değer artış fonuna alınacak tutarın hesabı ve ayrılacak amortismanların hesabına ilişkin çalışmalar yapılmıştır.

Örnek:

DORUK YATIRIM ENERJİ A.Ş. 15 Nisan 2018 tarihinde HES santrali işletme hakkını 64.300.000,00 TL bedelle satın almıştır. 2021 yılında Vergi Usul Kanununun geçici 31’nci madde hükümlerinden yararlanmak suretiyle daha sonra Ocak 2022 döneminde geçici 32’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme uygulamasından yararlanmıştır. Geçici 31’nci madde uygulaması sonucunda 44.277.290,78 TL, geçici 32’nci madde kapsamında ise 41.994.062,04 TL değer artışı ortaya çıkmıştır.

Geçici 31 ve 32’nci madde hükümlerinden yararlanmak suretiyle yapılan değerlemeler sonucunda söz konusu iktisadi kıymetin 01.01.2022 tarihli değeri 178.088.000,00 TL’ye, birikmiş amortismanı ise 47.490.000,00 TL’ye yükselmiştir.  HES santrali işletme hakkının faydalı ömrü 15 yıldır. (İşletme hakkı için normal amortisman ayrılmıştır. (Normal amortisman oranı %6,66)

I.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2022 yılı I. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. 59 Numaralı Kurumlar Vergisi Sirküleri ile 2022 yılı birinci geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı %33,63 olarak tespit edilmiştir.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	33,63%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
237.978.994,40	63.460.887,00	130.598.000,00	174.518.107,40	43.920.107,40

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 59.890.994,40 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 237.978.994,40 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 15.970.887,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 63.460.887,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (174.518.107,40-130.598.000,00=) 43.920.107,40 TL olacaktır.

Değerleme işlemine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

260. HAKLAR HESABI..   59.890.994,40

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 15.970.887,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  43.920.107,40

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

Yapılan değerleme sonucunda bulunan yeni değer üzerinden amortisman ayırmaya devam edileceğinden, yeniden değerleme sonrası yeni değer tutarı olan 237.978.994,40 TL üzerinden %6,66 oranında kalan amortisman süresi kadar amortisman ayrılabilecektir.

Buna göre ayrılacak amortisman tutarı (237.978.994,40 /15=) 15.865.266,29 TL olacak olup, I. Geçici Vergi dönemi için ayrılacak amortisman tutarı ise (15.865.266,29/4=) 3.966.316,57 TL olacaktır.  

 Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   3.966.316,57

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 3.966.316,57

II.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2022 yılı II. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. 60 Numaralı Kurumlar Vergisi Sirküleri ile 2022 yılı ikinci geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı % 61,12 olarak tespit edilmiştir.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	61,12%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
286.935.385,60	76.515.888,00	130.598.000,00	210.419.497,60	79.821.497,60

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 108.847.385,60 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 286.935.385,60 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 29.025.888,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 76.515.888,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (210.419.497,60-130.598.000,00=) 79.821.497,60TL’ye ulaşacaktır. Ancak I. Geçici vergi dönemine isabet eden kısım düşüldükten sonra kalan miktar muhasebe kayıtlarına kayıtlara intikal ettirilecektir.

II. geçici vergi döneminde yapılan değerleme sonucu bulunan tutarlardan I. Geçici vergi döneminde kayıtlara intikal ettirilen tutarları aşan tutarlar aşağıdaki şekilde kayıtlara intikal ettirilecektir.

• 260 Hesaba intikal ettirilecek tutar (108.847.385,60-59.890.994,40=) 48.956.391,20 TL
• 257 Hesaba intikal ettirilecek tutar (29.025.888,00-15.970.887,00=) 13.055.001,00 TL
• 522 Hesaba intikal ettirilecek tutar (79.821.497,60-43.920.107,40=) 35.901.390,20 TL

260. HAKLAR HESABI..   48.956.391,20

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 13.055.001,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  35.901.390,20

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

2022 yılı ikinci geçici vergi döneminde ayrılacak amortisman için iktisadi kıymetin değeri 286.935.385,60 TL’ye çıktığından ayrılacak yıllık amortisman tutarı (286.935.385,60/15=) 19.129.025,71 TL, her bir geçici vergi dönemi için ise (19.129.025,71/4=) 4.782.256,43 TL olacaktır. Bu döneme isabet eden amortisman gideri ise [(19.129.025,71*2/4)- 3.966.316,57=] 5.598.196,28 TL, ikinci geçici vergi dönemi itibariyle kümülatif 9.564.512,85 TL olacaktır. 

Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   5.598.196,28

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 5.598.196,28                         

III.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2022 yılı III. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. 61 Numaralı Kurumlar Vergisi Sirküleri ile 2022 yılı üçüncü geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı % 92,93 olarak tespit edilmiştir.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	92,93%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
343.585.178,40	91.622.457,00	130.598.000,00	251.962.721,40	121.364.721,40

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 165.497.178,40 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 343.585.178,40 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 44.132.457,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 91.622.457,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (251.962.721,40-130.598.000,00=) 121.364.721,40 TL’ye ulaşacaktır. Ancak I ve II Geçici vergi dönemine isabet eden kısımlar düşüldükten sonra kalan miktar muhasebe kayıtlarına intikal ettirilecektir.

III. geçici vergi döneminde yapılan değerleme sonucu bulunan tutarlardan I ve II. Geçici vergi dönemlerinde kayıtlara intikal ettirilen tutarların toplamını aşan tutarlar aşağıdaki şekilde muhasebe kayıtlarına kayıtlara intikal ettirilecektir.

• 260 Hesaba intikal ettirilecek tutar (165.497.178,40-108.847.385,60=) 56.649.792,80TL
• 257 Hesaba intikal ettirilecek tutar (44.132.457,00-29.025.888,00=) 15.106.569,00TL
• 522 Hesaba intikal ettirilecek tutar (121.364.721,40-79.821.497,60=) 41.543.223,80TL

260. HAKLAR HESABI..   56.649.792,80

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 15.106.569,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  41.543.223,80

III. Geçici Vergi Dönemi İçin Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

2022 yılı üçüncü geçici vergi döneminde iktisadi kıymetin değeri 343.585.178,40 TL’ye çıktığından ayrılacak yıllık amortisman tutarı (343.585.178,40 /15=) 22.905.678,56 TL, her bir geçici vergi dönemi için ise (22.905.678,56 /4=) 5.726.419,64 TL olacaktır. (IV. Geçici vergi döneminin kaldırılmasının bir önemi bulunmamaktadır.)

 Bu döneme isabet eden amortisman gideri:

(22.905.678,56*3/4=)17.179.258,92 TL

(17.179.258,92-9.564.512,85=)7.614.746,07 TL

olacaktır.  

Ayrılan amortisman tutarı üçüncü geçici vergi dönemi itibariyle kümülatif 17.179.258,92 TL olacaktır.  Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   7.614.746,07

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 7.614.746,07                          

2022 TAKVİM YILI KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ

Şirket 31.12.2022 tarihi itibariyle Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. 542 Numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile 2022 yılı için uygulanacak yeniden değerleme oranı % 122,93 olarak tespit edilmiştir.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	122,93%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
397.011.578,40	105.869.457,00	130.598.000,00	291.142.121,40	160.544.121,40

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 218.923.578,40 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 397.011.578,40 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 58.379.457,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 105.869.457,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (291.142.121,40-130.598.000,00=) 160.544.121,40 TL’ye ulaşacaktır. Ancak I, II ve II Geçici vergi döneminde muhasebe kayıtlarına intikal ettirilen tutarlar düşüldükten sonra kalan miktar muhasebe kayıtlarına intikal ettirilecektir.

Yıl sonunda yapılan değerleme sonucu bulunan tutarlardan I, II ve III. Geçici vergi dönemlerinde kayıtlara intikal ettirilen tutarların toplamını aşan tutarlar aşağıdaki şekilde muhasebe kayıtlarına kayıtlara intikal ettirilecektir.

• 260 Hesaba intikal ettirilecek tutar (218.923.578,40-165.497.178,40=) 53.426.400,00TL
• 257 Hesaba intikal ettirilecek tutar (58.379.457,00-44.132.457,00=) 14.247.000,00 TL
• 522 Hesaba intikal ettirilecek tutar (160.544.121,40-121.364.721,40=) 39.179.400,00 TL

260. HAKLAR HESABI..   53.426.400,00

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR ..  14.247.000,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  39.179.400,00

Kurumlar Vergisi İçin Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

31.12.2022 tarihi itibariyle iktisadi kıymetin değeri 397.011.578,40 TL’ye çıktığından ayrılacak yıllık amortisman tutarı (397.011.578,40/15=) 26.467.438,56 TL, her bir geçici vergi dönemi için ise (26.467.438,56/4=) 6.616.859,64 TL olacaktır.

 Bu döneme isabet eden amortisman gideri:

(26.467.438,56*4/4=) 26.467.438,56TL

(26.467.438,56-17.179.258,92=) 9.288.179,64 TL

olacaktır. 

Ayrılan amortisman tutarı üçüncü geçici vergi dönemi itibariyle kümülatif 26.467.438,56 TL olacaktır.  Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   9.288.179,64

                           257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 9.288.179,64                          

  “Bilgiyi paylaşarak, insanların başarıya bizden daha kolay ulaşmalarını sağladığımız için mutluluk duyabilmeliyiz. “

Saygılarımızla

---

[1] Geçici 32 kapsamında taşınmaz ve amortismana tabi kıymetler yeniden değerlemeye tabi iken, mükerrer 298’nci madde kapsamında sadece amortismana tabi iktisadi kıymetler yeniden değerlemeye tabidir

22.12.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.