Soner Ülgen
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
sonerankara@yahoo.com

Sürekli Yeniden Değerleme Yaparken Amortisman Uygulamasına Dikkat

Sürekli Yeniden Değerleme Yapmak İçin Geçici 31 ve Geçici 32’den Yararlanmak Zorunlu Değil

Bilindiği üzere, öncelikle mükelleflere 2021 yılı içerisinde VUK geçici 31’nci maddesi hükümlerini dikkate almak ve yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme yapma imkanı verilmişti. Sonrasında ise geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalansın faydalanmasın mükelleflere 1.1.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere VUK geçici 32 madde hükümlerini dikkate almak suretiyle yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme imkanı getirilmişti. Böylece geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalananlar geçici 32’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle Aralık 2021 yurt içi üretici fiyat endeksini Haziran 2021 yurt içi üretici fiyat endeksine bölmek suretiyle iktisadi kıymetlerini ve bunlar üzerinden ayrılan amortismanları 31.12.2021 tarihi itibariyle güncel değerlerini taşıma imkanına sahip oldular. Yine aynı şekilde geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalanmayan mükelleflere 2022 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde sürekli yeniden değerleme yapmadan önce 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan iktisadi kıymetlerle bu kıymetler üzerinden ayrılmış birikmiş amortismanları geçici 32’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle yeniden değerleme fırsatı verilmiştir. Şu noktanın altını çizmekte yarar var; 2022 ve 2023 takvim yıllarında sürekli yeniden değerleme yapılmadığı sürece mükelleflerin geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanma hakları devam ediyor. Tabiki bu haktan yararlanmak için yüzde 2 vergi ödemek gerekiyor.

Geçici 31 ve geçici 32’nci madde hükümlerinden faydalanmayan mükelleflerin hiç para ödemeden Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle 2022 takvim yılının geçici vergilendirme dönemlerinde yeniden değerleme yapmaları olanak dahilinde. Hele ki ikinci geçici vergilendirme dönemi için yeniden değerleme oranının yüzde 61,12 olarak açıklandığı bir durumda yeniden değerleme yapmak ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmak mükelleflere önemli vergisel avantaj sağlayacaktır.

Sürekli Yeniden Değerleme Yapmadan Önce Düşünün

Eğer bir ve ikinci geçici vergi dönemlerinde vergi matrahı oluşmuyorsa ve aklınızda geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanma düşüncesi varsa sürekli yeniden değerleme yapmayın, erteleyin. Zira yaptığınız takdirde bir daha geçici 32’nci madde hükümlerinden faydalanma hakkınız olmayacaktır.  

Sürekli Yeniden Değerleme Uygulaması Hangi Dönemlerde Yapılacak

7338 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunun mükerrer 298’inci maddesine eklenen (Ç) fıkrasıyla, enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak kabul edilen 1.1.2022 ve 31.12.2023 tarihleri arasında mükelleflere amortismana tabi iktisadi kıymetler ile bunlara ait amortismanların sürekli olarak yeniden değerlemeye tabi tutulabilmesi hakkı verilmiştir. Sürekli yeniden değerleme olarak adlandırılan bu uygulamanın herhangi bir vergisel maliyeti yoktur.

Buna göre; mükellefler geçici vergi dönemleri itibariyle amortismana tabi iktisadi kıymetler ile bunlara ait amortismanları mükerrer 298’inci hükümlerini dikkate almak suretiyle enflasyon düzeltme şartlarının gerçekleşmemiş sayıldığı 2022 takvim yılı ile 2023 hesap döneminin geçici vergi dönemlerinde yeniden değerleme yapılabilecekler.

VUK Geçici 32’ye göre Yeniden Değerleme Yapabilmek İçin Mükerrer 298’e Göre Yeniden Değerlemenin Hiç Yapılmamış Olması Gerekiyor

2022 yılının ikinci geçici vergi döneminde sürekli yeniden değerleme yapmayı düşünen mükellefler yaptıkları takdirde geçici 32 yapma haklarını kaybedeceklerdir. Eğer ikinci dönemde vergi matrahı yoksa bu mükellefler sürekli yeniden değerleme yapmayabilirler. Eğer vergi matrahı varsa ama öte yandan geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanmayı düşünüyorlarsa sürekli yeniden değerleme yapmadan bu geçici vergi dönemini geçirsinler. Üçüncü geçici vergi dönemi içerisinde geçici 32 yaptıktan sonra sürekli yeniden değerleme uygulamasına geçebilirler.

Diğer deyişle, 2022 takvim yılının üçüncü geçici vergi ve yıllık kurumlar vergisi beyannamelerinde geçici vergi matrahı oluşacak mükellefler öncelikle VUK geçici 32. madde hükümlerini dikkate almak suretiyle yeniden değerleme yapmaları sonrasında ise VUK mükerrer 298. madde hükümlerini dikkate alarak sürekli yeniden değerleme yapmaları onların lehine sonuç doğuracaktır.  

Aktife 2022 Yılında Alınan Kıymetler İçin Sürekli Yeniden Değerleme Yapılmıyor

Aktife kayıtlı bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetler için ve finansal kiralama yoluyla iktisap edilen kıymetler için de yeniden değerleme yapılabiliyor. Sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen iktisadi kıymetler ile iktisadi kıymetlerin alım, satım ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşanların bu amaçla aktiflerinde kayıtlı bulunan emtia niteliğindeki kıymetler ile arazi ve arsalar sürekli olarak yapılacak yeniden değerleme kapsamı dışında tutulmuş. Aynı şekilde yeniden değerlemenin yapılacağı hesap döneminde aktife dahil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler, yapılmakta olan yatırımlar ve İktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan (iktisadi kıymetlerin aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları ve kredi faizleri yeniden değerleme kapsamına dışında bırakılmış.

Yeniden Değerleme Yaparak Bir Taşla İki Kuş Vurabilirsiniz

Uygulamada yeniden değerleme mükelleflere amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bunlara ait amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle bulunan yeni değeri iktisadi kıymetin faydalı ömrüne bölerek buldukları tutarı gider yazmalarını imkanı veriyor. Ayrıca yeniden değerleme neticesinde amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpımından sonra bulunacak net bilanço aktif değerinden indirilmesi suretiyle hesaplanan değer artışı, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınıyor ve böylece mükelleflerin öz kaynakları değer artışı kadar güçleniyor. Böylelikle finansman gider kısıtlaması uygulaması açısından da öz kaynak yabancı kaynak karşılaştırmasında mükellefler lehine avantajlı bir durum oluşuyor.

Sürekli Yeniden Değerlememe Uygulaması İhtiyari Olup, İktisadi Kıymetlerin Bir Kısmı ve Tamamı İçin Yeniden Değerleme Mümkün!

Yeniden değerleme yapılması zorunlu olmayıp, bu karar mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Ayrıca, iktisadi kıymetlerin tamamı veya bir kısmı için uygulamadan yararlanılabilme şansınız var.

Değer Artış Fonunu Sermayeye İlave Etmek Daha Avantajlı

Vergi Usul Kanununun geçici 31 ve geçici 32’nci maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan değer artışları yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetin satışı halinde satış kazancının tespitinde dikkate alınmazken, mükerrer 298’nci madde kapsamında ortaya çıkan değer artışları sermayeye ilave edilmemişse birikmiş amortismanlar gibi dikkate alınarak satış kazancının tespitinde dikkate alınacak. Bu yüzden mükerrer 298’nci maddeye göre yapılan değerlemelerden kaynaklı değer artışlarının sermayeye ilavesi mükellefler lehine.

Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Sürekli Yeniden Değerleme Uygulamasına İlişkin Örnek Çalışma

Aşağıda sürekli yeniden değerleme uygulamasına ilişkin örnek bir çalışma paylaşılmıştır. Çalışmada birinci ve ikinci geçici vergi döneminde yapılan yeniden değerleme uygulaması, yapılacak muhasebe kayıtları, değer artış fonunun hesabı ve ayrılacak amortisman tutarının hesabına ilişkin çalışmalar yapılmıştır.

Örnek:

DORUK YATIRIM ENERJİ A.Ş. 15 Nisan 2018 tarihinde HES santrali işletme hakkını 64.300.000,00 TL bedelle satın almıştır. Mükellef kurum öncelikle 2021 yılında Vergi Usul Kanununun geçici 31’nci madde hükümlerinden yararlanmak suretiyle daha sonra Ocak 2022 döneminde geçici 32 madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme uygulamasından yararlanmıştır. Yapılan değerlemeler sonucunda söz konusu iktisadi kıymetin 31.12.2021 tarihli değeri 178.088.000,00 TL’ye, birikmiş amortismanı ise 47.490.000,00 TL’ye yükselmiştir.  HES santrali işletme hakkının faydalı ömrü 15 yıldır. (İşletme hakkı için normal amortisman ayrılmıştır. (Normal amortisman oranı %6,66)

I.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2022 yılı I. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	33,63%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
237.978.994,40	63.460.887,00	130.598.000,00	174.518.107,40	43.920.107,40

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 59.890.994,40 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 237.978.994,40 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 15.970.887,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 63.460.887,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (174.518.107,40-130.598.000,00=) 43.920.107,40 TL olacaktır.

Değerleme işlemine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

260. HAKLAR HESABI..   59.890.994,40

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 15.970.887,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  43.920.107,40

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

Yapılan değerleme sonucunda bulunan yeni değer üzerinden amortisman ayırmaya devam edileceğinden, yeniden değerleme sonrası yeni değer tutarı olan 237.978.994,40 TL üzerinden %6,66 oranında kalan amortisman süresi kadar amortisman ayrılabilecektir.

Buna göre ayrılacak amortisman tutarı (237.978.994,40 /15=) 15.865.266,29 TL olacak olup, I. Geçici Vergi dönemi için ayrılacak amortisman tutarı ise (15.865.266,29/4=) 3.966.316,57 TL olacaktır.   Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   3.966.316,57

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 3.966.316,57

II.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2022 yılı II. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	178.088.000,00	47.490.000,00	61,12%

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
286.935.385,60	76.515.888,00	130.598.000,00	210.419.497,60	79.821.497,60

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 108.847.385,60 TL artış göstererek 178.088.000,00 TL’den 286.935.385,60 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 29.025.888,00 TL artış göstererek 47.490.000,00 TL’den 76.515.888,00 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (210.419.497,60-130.598.000,00=) 79.821.497,60TL’ye ulaşacaktır. Ancak I. Geçici vergi dönemine isabet eden kısım düşüldükten sonra kalan miktar kayıtlara intikal ettirilecektir.

II. geçici vergi döneminde yapılan değerleme sonucu bulunan tutarlardan I. Geçici vergi döneminde kayıtlara intikal ettirilen tutarları aşan tutarlar aşağıdaki şekilde kayıtlara intikal ettirilecektir.

• 260 Hesaba intikal ettirilecek tutar (108.847.385,60-59.890.994,40=) 48.956.391,20 TL
• 257 Hesaba intikal ettirilecek tutar (29.025.888,00-15.970.887,00=) 13.055.001,00 TL
• 522 Hesaba intikal ettirilecek tutar (79.821.497,60-43.920.107,40=) 35.901.390,20 TL

260. HAKLAR HESABI..   48.956.391,20

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 13.055.001,00

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  35.901.390,20

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

2022 yılı ikinci geçici vergi döneminde ayrılacak amortisman için iktisadi kıymetin değeri 286.935.385,60 TL’ye çıktığından ayrılacak yıllık amortisman tutarı (286.935.385,60/15=) 19.129.025,71 TL, her bir geçici vergi dönemi için ise (19.129.025,71/4=) 4.82.256,43 TL olacaktır. Bu döneme isabet eden amortisman gideri ise [(19.129.025,71*2/4)- 3.966.316,57=] 5.598.196,28 TL, ikinci geçici vergi dönemi itibariyle kümülatif 9.598.196,28 TL olacaktır. 

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   5.598.196,28

257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 5.598.196,28                         

  “Bilgiyi paylaşarak, insanların başarıya bizden daha kolay ulaşmalarını sağladığımız için mutluluk duyabilmeliyiz. “

09.08.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.