Soner Ülgen
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
sonerankara@yahoo.com

Enflasyon Düzeltmesi Ertelendi Yeniden Değerleme Yapmayı Unutmayın

2021, 2022 ve 2023 Yılı Geçici Vergi Dönemlerinde Enflasyon Düzeltmesi Yapılmayacaktır.

7352 sayılı Kanunun 1’nci maddesi 213 sayılı Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 33’ncü madde ile, geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde Vergi Kanunu kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. Kanunda belirtilen dönemler “enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem” olarak kabul edildiğinden, mükellefler enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinin sonu itibarıyla, bilançolarına dâhil bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini ve bunlar üzerinden ayrılmış olup bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları yeniden değerleyebileceklerdir. Buna göre, Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri 2022 yılı ilk geçici vergi döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298/Ç maddesinde yer alan düzenleme uyarınca yeniden değerleme yapabileceklerdir.

Öte yandan, 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar ise enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

31.3.2021 Tarihli Bilançolarda Yer Alan Kıymetler  Vergi Usul Kanununun Geçici 31’nci Madde Hükümleri Çerçevesinde 31 Ocak 2022 Tarihine Kadar Yeniden Değerlenebilir

7326 sayılı Kanununun 11’nci maddesiyle Vergi Usul Kanununun geçici 31 inci maddesinde yapılan düzenleme ile taşınmazlar dışında amortismana tabi iktisadi kıymetler de yeniden değerleme kapsamına alınmış ve vergi oranı yüzde 5’den yüzde 2’ye indirilmiş, konuya ilişkin olarak ayrıntılı açıklamaların yer aldığı 530 Seri Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 16.07.2021 tarih ve 31543 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu Kanun ve tebliğ hükümlerini dikkate almak suretiyle yeniden değerleme 31 Ocak 2022 tarihine kadar yapılabilecektir.

31.12.2021 Tarihli Bilançolarda Yer Alan Kıymetler Vergi Usul Kanununun Geçici 32’nci Madde Hükümleri Çerçevesinde Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilecektir

7338 sayılı Kanunla 213 sayılı Vergi Usul Kanununa eklenen Geçici 32’nci madde ile geçici 31’nci madde hükümlerinden yararlanmayan mükelleflere ilk kez yeniden değerleme yapacakları hesap döneminden önceki hesap döneminin sonu itibarıyla bilançolarına kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini yeniden değerleme imkanı verilmektedir.

Özetle Vergi Usul Kanununda üç ayrı madde de geçerliliği koruyan yeniden değerlemeye ilişkin Kanun düzenlemeleri var. Hali ile mükelleflerin ve bizlerin de kafası karışıyor. Geçici 32 ve mükerrer 298 ‘in uygulamasına ilişkin bir tebliğ yayımlamakta fayda vardır diye düşünüyorum.

Özellikle 31.03.2021 tarihli bilançolarını geçici 31 kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutan mükelleflerin geçici 32 madde hükümleri dahilinde yeniden değerleme yapmadan önce 31.3.-31.12-2021 tarihleri arası için yeniden değerlemeye yapıp yapmayacakları ve benzeri bir çok sıkıntı mevcut.

Şimdi geçici 31 madde kapsamında yeniden değerleme uygulamasına ilişkin hem normal amortisman usulü ile hem de azalan bakiyeler usulü ile amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme ve sonrasında yapılacak işlemlere ilişkin örnekler yapalım.

Örnek: (NORMAL AMORTİSMAN USÜLÜ)

SGA Döküm A.Ş.’nin 06 Nisan 2018 tarihinde HES santrali işletme hakkını 64.300.000,00 TL bedelle satın almıştır. HES santrali işletme hakkının 09/06/2021 tarihi itibariyle birikmiş amortisman tutarı 13.931.666,71 TL’dir.  HES santrali işletme hakkının faydalı ömrü 15 yıldır. ( işlet hakkı için normal amortisman ayrılmıştır. (normal amortisman oranı % 6,66 )

Şirket 2021 yılı Aralık ayında yeniden değerleme işlemini yapmış ve aynı 31 Ocak 2022 tarihinde beyan etmiştir.

Şirketin 2018, 2019, 2020 ve 2021 yılı I. Geçici Vergilendirme Döneminde ayırdığı amortisman tutarları aşağıdaki tablodaki gibidir:

Yıllar	Amortisman Tutarı (TL)
2018 Yılı Amortisman	4.286.666,67
2019 Yılı Amortisman	4.286.666,67
2020 Yılı Amortisman	4.286.666,67
2021 Yılı Amortisman İlk Üç Aylık	1.071.666,67
Ayrılan Toplam Amortisman	13.931.666,67

Yeniden Değerleme Hesaplama Tablosu:

Taşınmaz İktisap Bedeli	64.300.000,00
İktisap Tarihi	Nis.18
Birikmiş Amortisman	13.931.666,71	31.03.2021
Değerleme Katsayısı	May.21	666,79
	May.18	354,85
Değerleme Katsayısı  (666,79/354,85)	1,87907
Değerlenmiş Taşınmaz Bedeli	120.824.201,00
Değerlenmiş Birikmiş Amortisman	26.178.576,88
Net Aktif Değer Değerleme Öncesi	50.368.333,33
Net Aktif Değer Değerleme Sonrası	94.645.624,12
Vergi Matrahı (Değer Artışı)	44.277.290,78
Ödenecek Vergi %2	885.545,82

Yukarıdaki tabloya göre ödenecek 885.545,82 TL’lik vergi gelir ve kurumlar vergi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Beyanname Ocak 2022 ayı içerisinde verildiğinden, ilk taksit Ocak 2022 sonuna kadar kalan iki taksit ise beyanname verme süresini takip eden Mart ve Mayıs aylarında ödenecektir.

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda iktisadi kıymetin değeri (120.824.201,00-64.300.000,00=) 56.524.201,00 TL, birikmiş amortismanın değeri ise (26.178.576,88 -13.931.666,67=) 12.246.910,22TL artmaktadır.

Bu işleme ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

260. HAKLAR HESABI..   56.524.201,00

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 12.246.910,22

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  44.277.290,78

Değer artış tutarı olan 44.277.290,78 TL şirketlerce sermayeye ilave edilebilecekken, yeniden değerlemeye tabi tutulan kıymetin satışı halinde bu tutar satış kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

Yapılan değerleme sonucunda bulunan yeni değer üzerinden amortisman ayırmaya devam edilebileceğinden, yeniden değerleme sonrası yeni değer tutarı olan 120.824.565,31 TL üzerinden % 6,66 oranında kalan amortisman süresi kadar amortisman ayrılabilecektir.

Buna göre ayrılacak amortisman tutarı (120.824.565,31/15=) 8.054.971,02 TL olacak olup, bu tutar kalan faydalı ömür süresi olan 12 yıl boyunca ayrılabilecektir. Yeniden değerleme uygulamasından yararlanan şirket 15 yıllık faydalı ömrün süresinin kalan 12 yılında yeniden değerlenmiş değer üzerinden amortisman ayrılacaktır.

2021	Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle	Kümülatif
I. Geçici Vergi	1.071.666,67	2.013.736,69
II. Geçici Vergi	1.071.666,67	3.085.403,36
III. Geçici Vergi	1.071.666,67	4.157.070,03
IV. Geçici Vergi	3.897.876,70	8.054.946,73

Birinci geçici vergi döneminde gider yazılamayan (2.013.736,69-1.071.666,67=) 942.070,02 TL’nin gider olarak dikkate alınıp alınmayacağının akıbeti belirsizdir.

Aşağıdaki tabloda yıllar itibariyle yeniden değerlenmiş değer üzerinden ayrılacak amortisman tutarı, yeniden değerleme yapılmamış olsaydı ayrılacak amortisman tutarı ile ilave hak kazanılan amortisman tutarlarına yer verilmiştir.

Faydalı ömür 15 yıl	1	2	3
Kalan Faydalı ömür 12 yıl	2021	2022	2023
Değerleme Sonrası Ayrılacak Amortisman	8.054.971,02	8.054.971,02	8.054.971,02
Değerleme Yapılmasaydı Ayrılacak Amortisman	4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67
İlave Hak Kazanılan Amortisman	3.768.304,35	3.768.304,35	3.768.304,35

 

4	5	6	7	8
2024	2025	2026	2027	2028
8.054.971,02	8.054.971,02	8.054.971,02	8.054.971,02	8.054.971,02
4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67
3.768.304,35	3.768.304,35	3.768.304,35	3.768.304,35	3.768.304,35

 

9	10	11	12
2029	2030	2031	2032	Toplam
8.054.971,02	8.054.971,02	8.054.971,02	6.041.210,05	94.645.624,12
4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67	4.286.666,67	51.440.000,00
3.768.304,35	3.768.304,35	3.768.304,35	1.754.543,39	43.205.624,12

Yeniden değerlenmiş birikmiş amortisman tutarı ile yeni değer üzerinden ayrılan amortisman tutarının toplamı (26.178.576,88 +  94.645.624,12=)120.824.201,00 TL olacak bu tutarda yeniden değerlenmiş iktisadi kıymetin tutarına eşit olacaktır.

Örnek: (AZALAN BAKİYELER USÜLÜ )

M-Star Enerji A.Ş.’nin kurduğu GES santrali 15.000.000,00 TL’ye mal olmuş ve anılan bedelle 09 Mart 2017 tarihinde aktife almıştır. Faydalı ömrü 10 yıl olan GES santralinin 09/06/2021 tarihi itibariyle birikmiş amortisman tutarı 9.163.200,00 TL’dir.  GES santrali için azalan bakiyeler usulü ile amortisman ayrılmıştır. (Normal amortisman oranı % 10 )

Şirket 2021 yılı Aralık ayında yeniden değerleme işlemini yapmış ve aynı 31 Ocak 2022 tarihinde beyan etmiştir.

Öncelikle bu şirket yeniden değerleme yapmamış olsaydı GES santrali için faydalı ömrü boyuncu ayıracağı amortisman tutarlarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

	AZALAN BAKİYELER USULÜ İLE AMORTİSMAN	Kalan Değer	% 20 (Oran)
1	2017 Yılı Amortismanı	15.000.000,00	3.000.000,00
2	2018 Yılı Amortismanı	12.000.000,00	2.400.000,00
3	2019 Yılı Amortismanı	9.600.000,00	1.920.000,00
4	2020 Yılı Amortismanı	7.680.000,00	1.536.000,00
5	2021 Yılı Amortismanı	6.144.000,00	1.228.800,00
6	2022 Yılı Amortismanı	4.915.200,00	983.040,00
7	2023 Yılı Amortismanı	3.932.160,00	786.432,00
8	2024 Yılı Amortismanı	3.145.728,00	629.145,60
9	2025 Yılı Amortismanı	2.516.582,40	503.316,48
10	2026 Yılı Amortismanı	2.013.265,92	2.013.265,92
	TOPLAM		15.000.000,00

Şirket 2021 yılı Ağustos ayında yeniden değerleme işlemini yapmış ve aynı ayda beyan etmiştir.

Şirketin 2017, 2018, 2019, 2020 ve 2021 yılı I. Geçici Vergilendirme Döneminde ayırdığı amortisman tutarları aşağıdaki tablodaki gibidir:

Yıllar	Amortisman Tutarı (TL)
2017 Yılı Amortisman	3.000.000,00
2018 Yılı Amortisman	2.400.000,00
2019 Yılı Amortisman	1.920.000,00
2020 Yılı Amortisman	1.536.000,00
2021 Yılı Amortisman İlk Üç Aylık	307.200,00
Ayrılan Toplam Amortisman	9.163.200,00

2021 yıllık amortisman tutarı 1.228.800,00 TL olup, üç aylık amortisman tutarı ise 307.200,00 TL’dir.

Yeniden Değerleme Hesaplama Tablosu:

Taşınmaz İktisap Bedeli	15.000.000,00
İktisap Tarihi	Mar.17
Birikmiş Amortisman	9.163.200,00	31.03.2021
Değerleme Katsayısı	May.21	666,79
	Nis.17	293,79
Değerleme Katsayısı  (666,79/354,85)	2,26961
Değerlenmiş İktisadi Kıymet Bedeli	34.044.150,00
Değerlenmiş Birikmiş Amortisman	20.796.890,35
Net Aktif Değer Değerleme Öncesi	5.836.800,00
Net Aktif Değer Değerleme Sonrası	13.247.259,65
Vergi Matrahı (Değer Artışı)	7.410.459,65
Ödenecek Vergi %2	148.209,19

Yukarıdaki tabloya göre ödenecek 148.209,19 TL’lik vergi gelir ve kurumlar vergi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Beyanname Ocak 2022 ayı içerisinde verildiğinden, ilk taksit Ocak 2022 sonuna kadar kalan iki taksit ise beyanname verme süresini takip eden Mart ve Mayıs aylarında ödenecektir.

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda iktisadi kıymetin değeri (34.044.150,00 -15.000.000,00 =) 19.044.150,00 TL, birikmiş amortismanın değeri ise (20.796.890,35 -9.163.200,00 =) 11.633.690,35 TL artmaktadır.

Bu işleme ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

253. TESİS HESABI..   19.044.150,00

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR .. 11.633.690,35

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME..  7.410.459,65

Değer artış tutarı olan 7.410.459,65 TL şirketlerce sermayeye ilave edilebilecek, ancak yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetin satışı halinde bu tutar satış kazancının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

Yapılan değerleme sonucunda bulunan yeni değer üzerinden amortisman ayırmaya devam edilebileceğinden, yeniden değerleme sonrası yeni değer tutarı olan 34.044.150,00 TL üzerinden kalan 6 yıllık amortisman süresi kadar azalan bakiyeler usulü ile amortisman ayrılabilecektir.

Yeniden değerleme uygulamasından yararlanan şirket 10 yıllık faydalı ömrün süresinin kalan 6 yılında yeniden değerlenmiş değer üzerinden amortisman ayrılacaktır.

2021 Takvim yılı geçici vergilendirme dönemleri itibariyle ayrılacak amortisman tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.

2021	Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle	Kümülatif
I. Geçici Vergi	307.200,00	697.224,19
II. Geçici Vergi	307.200,00	1.004.424,19
III. Geçici Vergi	307.200,00	1.311.624,19
IV. Geçici Vergi	1.337.827,74	2.649.451,93

Birinci geçici vergi döneminde gider yazılamayan (697.224,19-307.200,00=) 390.024,19 TL’nin gider olarak dikkate alınıp alınmayacağının akıbeti belirsizdir.

2021 yılı üçüncü geçici vergi döneminde kümülatif olarak ayrılabilecek amortisman tutarı (2.649.451,93/4)*3=)  1.987.088,95 TL olacaktır. Birinci ve ikinci geçici vergilendirme dönemlerinde gider yazılan tutarlar anılan tutardan düşülmek suretiyle kalan tutar olan 1.372.688,95 TL üçüncü geçici vergi döneminde gider olarak dikkate alınacak olup, 9 aylık kümülatif gider yazılan amortisman tutarı 1.987.088,95 TL’ye ulaşmış olacaktır.

2021 yılı birinci ve ikinci geçici vergilendirme döneminde her ne kadar eski değer üzerinden amortisman ayrılmış da olsa geçici vergi kümülatif olarak ayrıldığından üçüncü ve dördüncü geçici vergi döneminde yeni değer üzerinden amortismana tabi tutulacaktır. 

Aşağıdaki tabloda yıllar itibariyle yeniden değerlenmiş değer üzerinden ayrılacak amortisman tutarı, yeniden değerleme yapılmamış olsaydı ayrılacak amortisman tutarı ile ilave hak kazanılan amortisman tutarlarına yer verilmiştir.

Değerleme Sonrası Ayrılacak Amortisman
Değerlenmiş Tutarlar	34.044.150,00	20.796.890,35
2021 Yılı Amortismanı	13.247.259,65	2.649.451,93
2022 Yılı Amortismanı	10.597.807,72	2.119.561,54
2023 Yılı Amortismanı	8.478.246,17	1.695.649,23
2024 Yılı Amortismanı	6.782.596,94	1.356.519,39
2025 Yılı Amortismanı	5.426.077,55	1.085.215,51
2026 Yılı Amortismanı	4.340.862,04	4.340.862,04
	TOPLAM	34.044.150,00

 

Faydalı ömür 15 yıl	1	2	3
Kalan Faydalı ömür 12 yıl	2021	2022	2023
Değerleme Sonrası Ayrılacak Amortisman	2.649.451,93	2.119.561,54	1.695.649,23
Değerleme Yapılmasaydı Ayrılacak Amortisman	1.228.800,00	983.040,00	786.432,00
İlave Hak Kazanılan Amortisman	1.420.651,93	1.136.521,54	909.217,23

 

4	5	6
2024	2025	2026	Toplam
1.356.519,39	1.085.215,51	4.340.862,04	13.247.259,65
629.145,60	503.316,48	2.013.265,92	6.144.000,00
727.373,79	581.899,03	2.327.596,12	7.103.259,65

Yeniden değerlenmiş birikmiş amortisman tutarı ile yeni değer üzerinden ayrılan amortisman tutarının toplamı (20.796.890,35 +  13.247.259,65 =) 34.044.150,00 TL olacak olup,  bu tutarda yeniden değerlenmiş iktisadi kıymetin tutarına eşit olacaktır.

  “ Bilgiyi paylaşarak, insanların başarıya bizden daha kolay ulaşmalarını sağladığımız için mutluluk duyabilmeliyiz. “

Saygılarımızla

26.01.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.