Sinan Arslan
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
sinan.arslan@senkrondenetim.com

İşverenler İçin Personel Maliyetini Azaltan Yasal Düzenlemeler

26 Mayıs 2008 tarihli resmi gazetede yayınlanan 5763 Sayılı Kanun ile işverenlerin personel maliyetlerinin  kademeli olarak azaltılması mümkün hale geldi. Bu kanunun önemli gördüğüm kısımlarını özetlemek gerekirse 5 başlıkta toplayabiliriz. İlk üç başlık işverenler için dolaylı olarak destek sağlayacak olmasına karşın son iki başlık da yer alan destekler personel maliyetlerini azaltan etkisi daha yüksek olacaktır. 

1-      Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğunda Hazineden Gelen Destek: 

4857 sayılı Kanunun 30. maddesi  yeniden düzenlenmiş olup, 01.07.2008 tarihinden itibaren “İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde % 3 özürlü çalıştırmakla yükümlüdürler” diyerek eski uygulamada eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma dahil olan %6 oranını iptal etmiştir. Ayrıca bu madde içerisinde “özürlü için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı ve zorunlu olmayan özürlü çalışanların ise yüzde ellisi Hazinece karşılanır” düzenlemesi de yer almıştır. 

2-      İşverenin ödeme aczine düştüğünde Çalışanlara Ödeneğin İşsizlik Sigortasından Yapılması: 

4447 sayılı Kanuna ek 1. madde eklenmiştir. EK MADDE 1 düzenlemesi ile bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan üç aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ayrı bir Ücret Garanti Fonu oluşturulur. Bu madde kapsamında yapılacak ödemelerde işçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması koşulu esas alınarak temel ücret üzerinden ödeme yapılır. Bu ödemeler asgari ücretin 6,5 katı olan üst sınırını aşamaz. 

3-      İşin Durması Halinde Çıkarılmayan Personellere Ödeneğin İşsizlik Sigortasından Yapılması: 

4447 sayılı Kanuna ek 1. madde eklenmiştir. EK MADDE 2 düzenlemesi ile bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren; genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması halinde, durumu derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.  

Yukarıda belirtilen nedenlerle işyerinde geçici olarak en az dört hafta işin durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde üç ayı aşamaz. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir. 

Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneği miktarı kadardır. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 506 sayılı Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür. 

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.” 

4-      İşveren Sigorta Hissesinin Bir Bölümü Hazinece Karşılanacak: 

2008/Ekim döneminden başlayarak, işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna aylık toplam ödemelerinde yaklaşık % 13,5 oranında daha az sigorta primi ödemesi söz konusu olacak. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki (ı) bendi eklenerek “işveren sigorta hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır” düzenlemesi aşağıdaki  ayrıntılar ile birlikte yer almıştır.  

İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için,

·        işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri,

·        sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri,

·        Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.  

Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna göre yapılandıran işverenler bu tecil ve taksitlendirme ile yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır.  

Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır. Bu konuda beklenen usul ve esasların düzenlenmesi ile uygulama daha anlaşılır hale gelecektir. 

Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.” 

5-      İlave Personelin İşveren Sigorta Primini İşsizlik Sigortası Fonu Ödeyecek (Beklenen yönetmelik 01.08.2008 tarih 2008-73 nolu genelge çıkarılmıştır): 

4447 sayılı Kanuna geçici 7. madde eklenerek yeni bir destek düzenlenmiştir. Aşağıda ki şartların tamamı yerine getirilmesi halinde; ilave personel için, asgari ücret üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisseleri ; 5 yıl boyunca, 1. yıl için %100, diğer 4 yılda ise sırasıyla %80, %60, %40, %20’si İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır. (Şartları yerine gelen her bir personel için destek 124,55 YTL) 

·        Yeni personelin; 01.01.08 - 30.06.08 tarihleri arasında işsiz olduğunun anlaşılması, bunun için de internet üzerinden SSK.’lı olup olmadığına bakılmalı.

·        Yeni personelin; 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olan erkekler ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınlar olmalı.

·        Yeni personelin; 01.07.08 – 30.06.09 tarihleri arasında işe girişleri olmalı.

·        Yeni personel; 2007/07 – 2008/06 dönemlerin de işyerine ait prim ve hizmet belgelerinde bildirilen emekliler dahil, çırak veya öğrenciler hariç personel sayısı toplamının, ay sayısına bölünerek ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmalı. Aynı ay içinde çıkışı ve tekrar girişi olan kişiler tek kişi olarak kabul edilecektir. Bu hesaplamalarda aylık asıl ve iptal pirim ve hizmet belgeleri de dikkate alınacaktır. Çeşitli nedenler ile çalışma günü sıfır olsa dahi personel sayısı hesaplamasına ilave edilecektir.

·        Bahsedilen personel fiilen çalışan olmalı.  

Kanun; bu fırsattan faydalanmak isteyen  işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 506 sayılı SSK. Kanunu uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu maddeye göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, İşsizlik Sigortası Fonundan Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir. 

Bu madde hükümleri aşağıdaki hallerde uygulanmaz; 

·        Mevcut ve faaliyette bulunan işyerlerinin devredilmesi, birleşmesi, bölünmesi veya nevi değiştirmesi gibi hallerde yeni işe başlama olarak değerlendirilmez.

·        Mevcut bir işyerinin kapatılarak; değişik bir ad veya unvan ya da bir iş birimi olarak aynı faaliyette açılması veya çalışan sigortalıların bütün olarak devredilmesi  halinde, bu işyerleri hakkında  uygulanmaz.

·        Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi ek bir kapasite ve istihdam artışına neden olmayan, sadece teşviklerden yararlanmak amacıyla yapılan işlemler hakkında uygulanmaz.

·        506 sayılı SSK. Kanunu gereğince yapılan kontrol ve denetimler sonucunda çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işyerleri hakkında bir yıl süreyle uygulanmaz.

·        8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan hizmet ve yapım konulu işyerlerine yönelik işyerleri hakkında uygulanmaz.

·        Kamu idareleri işyerleri hakkında uygulanmaz.

·        506 sayılı Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ile yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında, 

Bu maddeyle düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler; aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır. 

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2008/73 nolu genelgesinde konu hakkında geniş yer verilmiş olup, aşağıda özetlenmiş halini bulacaksınız. Gerekli görülmesi halinde ilgili genelgeye bakılarak,  bol bol örnekler ile yer verilen açıklamalara bakmalıdır.

·         Teşvikten faydalanan personel sayısı; ilgili aylarda ki personel sayısının, otalama personel sayısının üzerinde kalan kişi sayısı kadar olacaktır. Örneğin ortalama personel sayısı 7 iken 2008/Ağustos ayında ilave 4 yeni personel olmasına rağmen, 1 adet çıkan personel olması halinde destekten yararlanacak personel sayısı sadece 7+4-1=10-7=3 olacaktır. Sonraki ayda yaşı yetersiz olan 2 erkek personel işe başladığında sigortalı sayısının tespitinde yer alacağından örneğimizde sayı 10+2=12-7=5 çıkmasına rağmen teşvikten faydalanan kişi sayısı 2008/Ağustos’ta işe giren 4 kişi olacaktır.

·         Sigortalı personel çalıştırmaya başladığı ay 2008/05 ise; Mayıs ayında personel sayısı 18, Haziran ayında ise 19 olup, iki aylık personel sayısının toplamının ay sayısı 2’ye bölünmesi ile ortalama personel sayısı bulunacaktır. Örneğimizde sayı 18+19=37/2=18,5 olacaktır. Sayının kesirli çıkması halinde; yarıma kadar olan (0,01 - 0,49) kesirler dikkate alınmayacak, yarım ve üzerindeki (0,50 - 0,99) kesirler tama iblağ edilecektir. Örneğimizde ortalama personel sayısı 19 olarak kabul edilecektir.

·         Kapsama giren her bir sigortalının prime esas kazanç alt sınırı üzerinden tahakkuk eden işveren hissesi sigorta primi için 5 yılın hesabı ayrı ayrı dikkate alınarak hesaplanacaktır. Örneğin 23.08.2008 tarihinde işe alınmış ise; 22.08.2009 arasında %100 oranından yararlanacak olup 23.08.2009-31.08.2009 arasında ki 8 günlük hizmetleri için % 80 oranında yararlanacak olup 5. yılın dolduğu son ay ise 2013/Ağustos olup sadece 22 gün üzerinden bu destekten yararlanacaktır.

·         01.07.2008 – 30.06.2009 arasında ilk defa sigortalı personel çalıştırması halinde, ortalama personel sayısına bakılmayacağından, şartlara uygun personelin tamamı teşvikten faydalanacaktır.

·         Aracısı bulunan işyerlerinde; kümülatif personel sayılarının, ay sayısına bölünmesi ile bulunacak ortalama personel sayısı kullanılarak hesaplamalar yapılıp, teşvikten faydalanılacak sayı bulunacaktır. Bu sayının kim tarafından ve hangi sayı ile teşvikten faydalanacağını asıl işveren tarafından değerlendirilecektir.

·         Yapılan kontrol ve denetimler sonucunda çalıştırdıkları sigortalıları Kuruma bildirmediği tespit edilen işyerleri, tutanak tarihini izleyen aybaşından itibaren, sadece ilgili işyeri için bir yıl süreyle işveren hissesi sigorta primi teşviki uygulamasından yararlanamayacaklardır.

·         Teşvikten yararlanmak amacıyla işyeri yönünden gerekli şartların taşındığına ilişkin dilekçe ile işyerinin bağlı bulunduğu devredilen SSK Sig. Müd.’ne müracaat etmeleri gerekmektedir. Yapılan yazılı müracaatlar üzerine, kapsama giren sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin, 4447 sayılı Kanun çeşidi seçilmek suretiyle gönderilebilmesi amacıyla sistem üzerinde gerekli kodlamanın yapılması için dilekçe, supervizöre intikal ettirilecektir. Supervizör tarafından sistem üzerinde gerekli kodlama yapıldıktan sonra, dilekçe, işyeri dosyasında muhafaza edilmek üzere Sigorta Primleri Servisine gönderilecektir.

·         İşveren tarafından ödenmesi gereken tutarın yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, gerek işveren tarafından ödenmesi gereken, gerekse İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanması gereken kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı işverenden tahsil edilir.

·         Teşvikli uygulamasından yararlanan işverenlerin, Kanunda öngörülen şartları taşıyıp taşımadıkları, Sigorta Primleri Servislerince her ay düzenli olarak kontrol edilecek ve söz konusu teşvikten yararlanmaması gerekenlere ilgili işlem yapılacaktır.

·         Özel nitelikteki bina inşaatı işyerleri, teşvikten yararlanabileceklerdir. Ancak, söz konusu işyerleri için ilişiksizlik belgesi verilmeden önce, maddede aranılan şartların sağlanmış olup olmadığı kontrol edilecektir.

·         Tahakkuk eden işsizlik sigortası primleri hakkında, işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulanmayacaktır.

·         SGD primine tabi olarak çalışanlar, topluluk sigortasına tabi olanlar, yurt dışında çalışan sigortalılar, aday çırak, çırak ve öğrenciler için teşvikten faydalanması söz konusu değildir. 

İlgili genelgede 5 nolu başlığın son paragrafında “Aynı işverenin aynı veya farklı ünite sınırları içinde birden fazla işyeri dosyasının mevcut olması halinde ise, Kuruma bildirilmemiş sigortalılar hangi işyerinde çalışmış ise, bu işyeri teşvik uygulamasından bir yıl süreyle yararlandırılmayacaktır.” yapılan bu açıklama ile destek hesaplamaların ve düzenlemelerin işveren bazında değil işyeri bazında olacağı anlaşılmaktadır. 

12.09.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.