Sezai Kaya
Gümrük Kontrolörü
kayasezai@mynet.com

Konsinye İhracat

Tanım: 06/06/2006  tarih ve 26190 sayılı R.G.de yayımlanmış İhracat Yönetmeliğinin 4/h maddesinde konsinye ihracat; kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal gönderilmesi olarak tanımlanmaktadır.  

Bu bağlamda, ilk gönderme anında mülkiyet devri yapılmaksızın malın mülkiyeti ihracatçı firmada kalmakta, yurtdışındaki firma ise emanetçi olduğundan malın mülkiyetini ele geçirememekte, sadece zilyedi olabilmektedir. Mülkiyetin geçmemesi, malın gönderilmesinin satış sözleşmesine dayanmamasından kaynaklanmaktadır[1].   

Konsinye ticarette malı gönderen kişiye konsinyör (consignor), malı kabul eden kişiye ise konsinye (consignee) denilmektedir. Konsinye satışta mallar, konsinyörün tayin ettiği fiyatlardan satılır veya satılmadığı taktirde iade edilir[2]. 

Başvuru: Konsinye ihracat yapmak isteyen ihracatçıların, söz konusu taleplerini ilgili ihracatçı birliklerine yapması ve bu taleplerin de ilgili ihracatçı birliklerince sonuçlandırılması gerekmektedir. İhracatçı tarafından yapılan başvurunun karşılığında konsinye ihracata izin verildiği taktirde ihracatçı birliği gümrük beyannamesinin üzerine konsinye ihracat meşruhatı düşmektedir ve bu şekilde onaylanan beyannamelerin 30 (otuz) gün içinde gümrük idarelerine tevdi edilmesi gerekmektedir.  

Malların Satış Süresi: Konsinye ihracat kapsamında gönderilen malların fiili ihraç tarihinden itibaren 1 (bir) yıl içinde kesin satışı yapılmalıdır. Konsinyörler (ihracatçılar), konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasını takip eden 30 (otuz) gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ile birlikte izni veren ihracatçı birliklerine ve aracı bankaya bildirmek zorundadırlar.  

İhracat Bedelleri: Konsinye olarak yurtdışına gönderilip te süresi içinde satışı yapılan malların Kambiyo Mevzuatı'na göre bedellerinin yurda getirilmesi gerekliydi. Yurda getirme süresi Kambiyo Mevzuatına göre 180 gündü. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2007-32/33 Sayılı Tebliğ’in 9/2. maddesinde, konsinye olarak ihraç edilmiş mallarda malın bedelinin, kesin satış tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya veya özel finans kurumuna satılması gerekmekteydi.  

Keza, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim Şirketi’nin 2004/YB-43 sayılı Genelgesine göre, konsinye ihracatta kesin satış tarihinden itibaren 180 gün içinde bedelinin yurda getirilmesi gerekmekte ve ihracat bedeli olarak kesin satış faturasında yer alan FOB bedel esas alınmaktaydı. Şayet, kesin satış faturası tarihinden itibaren 90 gün içinde fatura bedelinin % 70'i getirilmişse, kalan bedeller ihracatçının serbest kullanımındaydı. Ayrıca fatura bedelinin kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde en az %70’inin bir bankaya satılması neticesinde ihracat hesabı aracı banka nezdinde kapatılmaktaydı. 

Hal böyle iken; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 8. maddesi 08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı R.G.de yayımlanan 2008/13186 sayılı BKK ile “İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.” şeklini alınca ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu ortadan kalktı. Dolayısıyla yukarıda bahsedilen Tebliğ ve Genelgede yer alan düzenlemelerin de bir hükmü kalmadı. Nitekim 28.02.2008 tarih ve 26801 sayılı R.G.de yayımlanarak 2007-32/33 Sayılı Tebliği yürürlükten kaldıran 2008-32/34 sayılı Tebliğde de ihracat bedellerinin yurda getirilişi ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. 

Gümrük Uygulamaları: Konsinye ihracat kapsamında yurtdışına gönderilen eşya normal şekilde ihracı yapılır. Fakat; Gümrük Yönetmeliği’nin 560. maddesi uyarınca konsinye satış suretiyle ihraç edilen eşyanın çıkışında, gönderildiği yerde satılmayıp geri gelmesi ihtimali göz önünde bulundurularak ayniyet tespitine ilişkin tüm destekleyici bilgilerin gümrük beyannamesine eklenmesi gerekmektedir. 

Konsinye olarak ihraç edilmiş malların satılamaması halinde malların Gümrük Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir. Gümrük Yönetmeliği’nin 559. maddesine göre, bu şekilde geri getirilen eşyanın beyanı, muayenesi ve diğer işlemler normal usüllere göre yapılır ve eşya sahibi, gümrük idaresine eşyanın ihracına ilişkin gümrük beyannamesi ve ayniyet tespitine ilişkin diğer belgeleri serbest dolaşıma giriş beyannamesine eklemek zorundadır. 

Diğer yandan, EDİ ve BİLGE sisteminde ödeme şekilleri içerisinde konsinye ihracat bulunmaması nedeniyle genellikle “mal mukabili” ödeme şeklinin işaretlenmesi sonucunda ihracatçılar kambiyo takibiyle karşılaşmaktaydılar. Zira, mal mukabili ihracatta kambiyo takibi fiili ihraç tarihinden itibaren yapılmaktaydı. Oysa konsinye ihracatta fiili ihracat tarihinde malın satışı henüz söz konusu değildi. Bu sorunun çözümü amacıyla, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 02.11.2004 tarihli 30147 sayılı dağıtımlı yazısında; ihracat işlemi yapan firmaların EDI ve BİLGE sisteminde konsinye ihracatlara ilişkin beyanname tescil ettiklerinde, “mal mukabili” ödeme şeklini işaretlemeleri ve ihracat beyannamesinin 44 nolu sütununa “Konsinye İhracattır” ibaresini koymaları gerektiği belirtilmişti. Bu sayede kambiyo takibi yapılmıyordu. Ancak daha sonra, 32 Sayılı Kararda 08.02.2008 tarihinde yapılan değişiklikle ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğunun kalmaması sonucunda kambiyo takibinin yapılmayacak olması, ihracatçıların sorununa çözüm olan dağıtımlı yazıyı da anlamsızlaştırmıştır.  

Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu: Makalemizin giriş kısmında da belirttiğimiz gibi konsinye satışta, mülkiyet devri yapılmadan satış sorumluluğunu üstlenen bir kişiye mallar gönderilmekte, sadece malın zilyedliği geçmektedir. Malı kabul eden kişi, malın eşya hukukuna göre fer’i-dolaysız zilyedi olabilmektedir. Böylelikle, malın mülkiyeti devredilmediği için konsinye mallar konsinyörün stoklarında görünecektir.   

Konsinye olarak mal satışında satışa aracılık eden kişi yani konsinye, bir komisyoncu ya da ticari vekil olabilir. Satıcı ile aracı arasındaki münasebet, aracının komisyoncu veya ticari vekil olmasına göre değişir. Satış şekli ihracat değil de yurtiçi olsaydı aracının komisyoncu veya ticari vekil olmasına  göre Türk Ticaret Kanunu veya Borçlar Kanunu hükümleri uygulanacaktı[3]. Ne var ki satış şekli ihracat olduğundan asıl ile vekil arasındaki münasebetin hukuksal durumunu ve ihtilafların çözümünü sözleşme belirleyecektir. 

KDV İadesi: Konsinye suretiyle malı teslim alan aracı (konsinyi) malı ya üçüncü şahıslara satar, ya da kendisi kesin olarak satın alabilir. Hangi suretle veya sebeple olursa olsun malın kesin satışı yapıldığı tarihten itibaren 10 günlük süre içinde VUK Madde 231/5 gereğince faturaların tanzim edilmesi gerekir. 10 günlük süre, malın kesin satış tarihinden itibaren işlemeye başlar[4]. 

Dahili piyasada konsinyasyon suretiyle satışlarda katma değer vergisini doğuran olay malın kesin satışı yani alıcıya teslimi sırasında gerçekleşir. Diğer bir ifadeyle “teslim” bu aşamada gerçekleşmektedir. Buna karşın, konsinye ihracatın istisna kapsamında bir satış olması dolayısıyla KDV doğması söz konusu olmayacaktır. İhracatçı, ihraç ettiği mal için yüklenip indiremediği KDV’nin iadesini kesin satış tarihinden itibaren genel esaslara göre alabilecektir.    

Muhasebe Kayıtları: Konsinye satışta mallar başka bir işletmeye satılmak üzere gönderildiğinde nihai satış işlemi gerçekleşinceye kadar malın mülkiyeti gönderen işletmeye ait olduğundan konsinye malların işletmenin aktifinde özel bir hesapta takip edilmesi gereklidir. Bu bağlamda; mallar konsinye olarak gönderildiğinde 153 Ticari Mallar hesabından 157 Diğer Stoklar hesabına alınmalıdır. Buna ilave olarak; malı gönderen işletmenin, başka bir firmanın stoklarında bulunan mallar ile ilgili sorumluluğu devam edeceğinden bu sorumluluğun Nazım Hesaplarda takip edilmesi gerekmektedir. Mallar satıldığında, mal satışından doğan gelir 601 Yurtdışı Satışlar hesabı aracılığıyla gelir tablosuna yansıtılarak dönem kazancının tespitinde dikkate alınmalıdır. 


            Örnek,

            Konsinye olarak mal gönderilmesi;

------------------------------------/ / /------------------------------------------------------------------------- 

157  DİĞER STOKLAR                                         XXXX

                   157.01 Konsinye Mallar                                 

                        153 TİCARİ MALLAR                                                       XXXX 

(Konsinye malların kaydı)

------------------------------------/ / /------------------------------------------------------------------------- 

900  BORÇLU NAZIM HESAPLAR                      XXXX

       900.02 Konsinye Mal Teslim Alanları            

                        901 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR                                XXXX

                                    901.02 Konsinye Mallar 

(Konsinye malın teslim alınmasıyla ilgili sorumluluk kaydı)

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------

 

 

Konsinye olarak gönderilen malların satılmış ol­duğu öğrenildiğinde buna ilişkin fatura kesilmesi,

------------------------------------/ / /------------------------------------------------------------------------- 

120  ALICILAR                                                        XXXX

         120.02 Yurtdışı Alıcılar                                 

                        601  YURTDIŞI SATIŞLAR                                  XXXX  

(Konsinye mal satışının kaydı)

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------
 

 

Malların satılmış olması nedeniyle sorumluluk kalkacağından, satılan malla ilgili nazım hesapların ters kayıt yapılarak kapatılması

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------
901  ALACAKLI NAZIM HESAPLAR                    XXXX
        901.02 Konsinye Mallar                       

                        900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR                                  XXXX
                                    900.02 Konsinye Mal Teslim Alanları

(Sorumluluğun düşülmesi)

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------

  

Yurtdışından mal bedelinin gelmesi;                 

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------
100  KASA                                                              XXXX
                                                       

120 ALICILAR                                                                   XXXX
120.02 Yurtdışı Alıcılar    

(Yapılan tahsilatın kaydı)

------------------------------------/ / /-------------------------------------------------------------------------

 

 

 

---

DİPNOTLAR:

[1]APAK, Talha, (06.09.2003), Konsinye Suretiyle (Komisyoncu Vasıtasıyle) Satış İşlemlerinin Borçlar Hukuku Ve Vergi Hukuku Karşısındaki Durumu, İstanbul, alomaliye.com

[2]SEVİĞ, Veysi, (05.11.2004), Konsinye işlemlerin belgelendirilmesi, Dünya Gazetesi, http://www.turmob.org.tr/turmob/basin/05-11-2004.htm   

[3] APAK, a.g.m.

[4] Detaylı bilgi için bkz: “Konsinyasyon suretiyle yapılan satışlar hakkında” konulu 2000 / 6 sayılı 09.02.2000 tarihli sirküler

13.06.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.