Sezai Kaya
Gümrük Kontrolörü
kayasezai@mynet.com

Gümrükte Vergilerinin Geri VErilmesi veya Kaldırılması

1-Giriş

Gümrük vergileri, eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü,

İthalat ve ihracat vergileri, eşyanın ithali ve ihracıyla ilgili olarak alınması gereken gümrük vergileri ve gümrük vergisine eş etkili bütün mali yüklerle, tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ithalat ve ihracat vergilerini ifade etmektedir.

Gümrük vergileri, mükellefince tescil edilen beyanname üzerinden, eşyanın muayene edilmesi halinde muayene sonuçlarına göre, muayene edilmemesi halinde belgelere göre tahakkuk eder. Bilahere, beyanname üzerinde tebliğ edilir ve tahsilat işlemi gerçekleştirilir. Kimi durumlarda anlatılan işlem akışında yapılan hatalar dolayısıyla veya eksik belge ibrazı nedeniyle veyahut başka sebeplerle alınmaması gereken vergilerin alındığı veya tahakkuk ettirilmemesi gereken vergilerin tahakkuk ettirildiği olabilmektedir. Bu gibi durumlarda ödenen vergiler geri alınabilmekte, tahakkuk ettirilen vergilerin tahakkuku kaldırılabilmektedir.

Bu çerçevede, “geri verme” deyimi, ödenmiş olan gümrük vergilerinin tamamen veya kısmen geri ödenmesine; “kaldırma” deyimi, henüz ödenmemiş olan gümrük vergilerinin tamamen veya kısmen alınmamasına karar verilmesini ifade etmektedir.

İthalat veya ihracat vergilerinin geri verilmesini veya kaldırılmasını isteyen kişinin veya temsilcisinin, Gümrük Yönetmeliğinin 77 no.lu ekinde yer alan “Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu” ile ilgili gümrük idarelerine başvuru yapması gerekmektedir. Gümrük idareleri; Formun, gerekli görülen tüm bilgi, belge ve ayrıntılara sahip olduğuna kanaat getirirse başvuru formunu kabul eder ve başvurunun kabul edildiği tarihten itibaren, 30 gün içerisinde vergilerin geri verilmesi/verilmemesi veya kaldırılması/kaldırılmaması hususunda bir karara varır. Geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde idarece söz konusu kararın uygulanması gerekmektedir. Aksi halde, ilgilinin talebi üzerine, 3 aylık sürenin bitiminden itibaren faiz ödenmek zorundadır. Bu faiz, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümlerine göre hesaplanmaktadır. Geri verme kararı, alındığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde uygulandığı tatktirde, ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş bulunan gümrük vergileri ile gecikme faizinin veya gecikme zammının geri verilmesinde idarece herhangi bir faiz ödenmeyecektir.

2-Süre

Genel ilke olarak; kanunen ödenmemeleri gereken gümrük vergileri, söz konusu vergilerin yükümlüye tebliği tarihinden itibaren 3 yıl içinde ilgilinin gümrük idaresine müracaatı üzerine geri verilir veya kaldırılır. Ancak, beyannamenin iptali nedeniyle vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması istendiği taktirde başvurunun Gümrük Kanununun 46 ve 70/2. maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılması gerekir. Bilindiği gibi Gümrük Kanunun 46. maddesine göre özet beyanın verildiği tarihten itibaren deniz yolu ile gelen eşyaya 45, diğer bir yolla gelen eşyaya 20 gün içinde gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesi; 70/2. maddesine göre de, antrepoda bulunan eşya için serbest dolaşıma giriş beyannamesi verilmesi halinde gümrük işlemlerinin beyannamenin tescil tarihinden itibaren otuz gün içinde bitirilmesi gerekmektedir. Bu süreler zarfında iptal edilen beyannameler nedeniyle ödenen vergilerin geri verilmesi veya tahakkuk ettirilen vergilerin kaldırılması talep edilebilir.

Sözleşme hükümlerine aykırı çıkması veya teslimden önce hasar görmesi nedeniyle Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilen ve bunun sonucunda vergileri geri verilecek veya kaldırılacak eşyanın gümrük vergileri için vergilerin yükümlüye tebliği tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekmektedir.

2000/69 sayılı, Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararın 39. maddesinde belirtilen haller nedeniyle gümrük vergilerinini geri verilmesi veya kaldırılması söz konusu ise gümrük vergilerinin yükümlüye tebliği tarihinden itibaren 1 yıl içinde ilgili gümrük idaresine başvurulması gerekmektedir. Örneğin söz konusu Kararın 39/m maddesi çerçevesinde, A.TR Dolaşım Belgesi, EUR.1 Dolaşım Sertifikası, Menşe Şahadetnamesi, Fatura Beyanı gibi tercihli tarife uygulanmasını sağlayarak vergilerin geri verilmesini veya kaldırılmasına neden olacak belgelerin ibraz etme süresi vergilerin tebliği tarihinden itibaren 1 yıldır[1]. Bu gibi belgelerin kabul edilmesi için; belgenin, söz konusu eşyaya özgü olması ve belgenin kabulü ile ilgili tüm şartları taşıması, tercihli tarife uygulamasına ilişkin diğer tüm şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.

Tahakkuk etmemesi gerektiği halde tahakkuk etmiş bulunan vergilerin kaldırılması için öngörülen süre Gümrük Kanunun 46 ve 70/2. maddelerinde belirtilen 20 ve 45 günlük süreler ile 30 günlük sürelerdir. Bu sürelerde tahakkukun kaldırılması gerektiği yönünde başvuru yapılması gereklidir. Bu sürelerden sonra tahakkuk etmiş vergiler tahsil edilmiş olacağından tahakkukun kaldırılmasına yönelik bir başvuru yapılmasının anlamı kalmayacaktır. Zaten, söz konusu süreler içerisinde vergiler ödenmemiş ise eşya tasfiyelik hale gelmektedir.

3-Yetkili Gümrük İdareleri

 Gümrük vergilerinin;

— 68.894.-YTL’ye kadar olan geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya ilgili gümrük müdürlükleri,

— 344.485 YTL’ye kadar olan geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya gümrük başmüdürlükleri,

— 344.485 YTL’nin üstündeki geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya ise Müsteşarlık (Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü),

Yetkilidir. Bu rakamlar 2008 yılı için muteberdir.

4-Hangi Hallerde Gümrük Vergileri Geri Verilmez veya Kaldırılmaz?

İthal edilen eşyanın sözleşme hükümlerine aykırı çıkması, eşyanın teslimden önce hasar görmesi nedeniyle gümrük vergileri geri verilebilmekte veya kaldırılabilmektedir. Ancak gümrük vergileri sözleşme hükümlerine aykırılık veya kusur gerekçesiyle aşağıdaki durumların varlığı halinde geri verilmez veya kaldırılmaz.

— Alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmede, özellikle fiyat da dahil olmak üzere şartlar belirlenirken eşyanın kusurlu mahiyeti dikkate alınmışsa,

— Eşyanın kusurlu olduğu veya sözleşmenin şartlarına uygun olmadığı teyit edildikten sonra eşya ithalatçı tarafından satılmışsa.

Bunun yanısıra, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun “Tahsil İmkansızlığı Sebebiyle Terkin” başlıklı 106 ncı maddesinde yer alan miktarda veya daha aşağısı olan miktarda olan vergiler de geri verilmez veya kaldırılmaz. Bu miktar 2004-8267 sayılı BKK gereğince; 01.01.2005 tarihi itibariyle 8 YTL olarak uygulanmaktadır.

Bazen de eşya gümrük beyanından önce denenmek üzere geçici olarak teslim edilebilir. Bu gibi durumlarda eşyanın vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılabilmesi için, eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı olduğu hususlarının deneme sırasında anlaşılamadığının kanıtlanması gerekmektedir.

Keza; kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken gümrük vergilerinin, ilgili kişinin kasten yaptığı bir tahrifat sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmiş olması durumunda, bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceğini belirtmekte fayda bulunmaktadır.

5-KDV’nin Geri Verilmesi veya Kaldırılması

İthalde alınan KDV’nin geri verilmesi veya kaldırılması özellikli bir konudur. Zira mükellef ithalatta ödediği KDV’yi indirime tabi tutmaktadır.

İthalatta ödenen KDV gümrük makbuzunda ayrıca gösterilmek ve defterlere kaydedilmek şartıyla indirime tabi tutulmaktadır. Bu çerçevede tahakkuk etmemesi gerektiği halde tahakkuk etmiş bulunan KDV henüz ödenmediği için indirim konusu da yapılamayacaktır. Bu yüzden kaldırma başvurusu özellik arz etmemektedir ve gümrük vergileri için yukarıda bahsettiğimiz süreç izlenecektir.

Ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş bulunan KDV’nin indirim hakkına sahip olmayan mükelleflere geri verilmesi de özellik arzetmemektedir. Yukarıda anlatılan süreçte olduğu gibi geri verme kararı alınacak ve bu karardan sonra mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesinden alınan belgeye istinaden genel esaslara göre KDV geri verilecektir.

Ancak; indirim hakkına sahip olanlarca ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş olan KDV’nin kendilerine geri verilmesi veya kaldırılması özellik arz etmektedir. Bu yüzden, indirim hakkkına sahip olanlara KDV’nin geri verilmesi, 91 Seri No'lu KDV Genel Tebliğinin "Fazla ve Yersiz Ödenen Vergilerin İndirim Hakkına Sahip Olanlara İadesi" başlığı altında getirilen düzenlemelere göre yapılmaktadır[2].

91 Seri No.lu Tebliğe göre, iade talep edilebilmesi için fazla veya yersiz verginin indirim konusu yapıldığı dönemle iade talebinin yapıldığı dönem arasındaki dönem beyannamelerinin tamamında “Sonraki Dönemlere Devreden KDV” bulunması gerekmektedir. Herhangi bir dönemde devreden vergi bulunmaması halinde fazla veya yersiz ödenen verginin iadesi olmayacaktır. Fazla veya yersiz verginin gümrük idarelerine ödenmiş olması halinde, gümrük idaresine Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile başvurulacak, gümrük idaresince, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği hükümlerine göre gerekli değerlendirme ve işlemler tamamlanıp geri verme kararı alınacak, kararın alınmasına müteakip fazla veya yersiz tahsil edilen vergi tutarını indirim hakkına sahip mükellefin vergi dairesine doğrudan göndereceği bir yazı ile bildirecektir. Bu yazı mükellefe elden verilmeyecektir.

Vergi dairesi de, gümrük idaresinden gelen yazı üzerine, mükellefin bütün dönemlerde devreden vergi bulunması halinde devreden vergi tutarları ile fazla veya yersiz ödenen vergi tutarının mukayesesini yapacaktır. Bu mukayese sonunda:

— Devreden vergi tutarları bütün dönemlerde fazla veya yersiz ödenen vergiden fazla ise fazla veya yersiz ödenen verginin tamamı kadar,

— Devreden vergi tutarları bir veya bir kaç dönemde fazla veya yersiz ödenen vergi tutarından küçükse, en küçük olan devreden vergi tutarı kadar,

Nakden veya mahsuben iade işlemini gerçekleştirecektir. Gümrük idarelerine ödenmemesi gerektiği halde ödenen KDV’nin iadesinde inceleme raporu veya yeminli mali müşavir tasdik raporu ve teminat aranmamaktadır.

6-Geri Alınan Vergilerin Muhasebe Kaydı

Kaldırma işlemi konusu vergilerin, kaldırma işlemi gerçekleştirilmeden önce ödenmemesi nedeniyle muhasebe kayıtlarına intikali söz konusu değildir. Ancak ödenmemesi gerektiği halde ödenmiş bulunan vergiler, ödendiği tarihte malın maliyetine ilişkin hesaplara ve 191 İndirilecek KDV hesabına kaydedildiğinden gümrük idaresince vergilerin geri verilmesi halinde söz konusu vergilerin malın maliyetinden ve KDV indiriminden çıkartılması gerekmektedir.

Örnek: Satılmış olması dolayısıyla stoklarda bulunmayan eşyanın GTİP’inin yanlış beyan edildiği anlaşılmış ve fazla ödenen gümrük vergisi ile %8 oran üzerinden ödenmesi gerektiği halde %18 oran üzerinden ödenen KDV’nin geri verilmesi için başvurulmuş ve daha sonra vergiler tahsil edilmiştir.

----------------------------------- // ------------------------------------------

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR                             XXX

                           679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR        XXX

                           391 HESAPLANAN KDV                                               XXX

(Başvuru sonucu alacağın tahakkuku)

--------------------------------- // ---------------------------------------------

----------------------------------- // ------------------------------------------

100 KASA                                                                        XXX

                          136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR                             XXX

(Alacağın tahsili)

--------------------------------- // ---------------------------------------------

KDV’nin geri verilmesi işlemi aynı KDV dönemi içerisinde gerçekleşmişse “391 Hesaplanan KDV” hesabı yerine “191 İndirilecek KDV” hesabı alacaklandırılacaktır. Yine “679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar” hesabı alacaklandırılmak suretiyle, daha önce malın maliyetine girmiş bulunan gümrük vergileri tutarı kadar gelir hesapları çalıştırılarak gider-maliyet hesaplarıyla gelir hesapları dengelenmiştir.

1 Seri No.lu ÖTV Genel Tebliğinde, ithalat sırasında fazla veya yersiz uygulanan ÖTV’nin, Gümrük Kanununa göre bu vergiye muhatap olana iade edilmesi öngörülmüştür. Mükellefince fazla ve yersiz ödenen ÖTV’nin geri alındığı durumda daha önce malın maliyetine giren ÖTV’nin oradan ayrıştırılması gerekmektedir. Satılmış olması dolayısıyla stoklarda bulunmayan malın maliyetinden, ayrıştırma işlemi gerçekleştirilemeyecek olursa 649 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabı alacaklandırılarak gider-maliyet hesapları ile gelir hesapları nötralize edilmelidir[3].

7-Vergilerin Geri Verilmesine/Kaldırılmasına Neden Olacak Örnek Sebepler

Vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına örnek olarak aşağıdaki durumlar verilebilir. Ancak bu örnekleri çoğaltmak ta mümkündür.

— Döviz cinsinin yanlış beyan edilmesi nedeniyle gereğinden fazla vergi ödenmesi veya tahakkuk ettirilmesi,

— Eşyanın GTİP’inin yanlış beyan edilmesi nedeniyle yüksek orandan vergi ödenmesi,

— Telafi edici vergisi ödenmiş ihracat beyannamelerinin sonradan herhangi bir sebeple iptal edilmesi, ihracatçı birliği genel sekreterliklerince ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılmaması,

— Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yapılan ihracat sırasında tahsil edilmiş Telafi Edici Verginin konusu olan üçüncü ülke menşeli eşya girdisinin gerçekte beyan edilenden daha az miktarda kullanıldığının sonradan anlaşılması,

— Telafi edici vergisi ödenmiş olan ihracatlar konusu eşyalar için düzenlenen A.TR veya EUR.1 belgelerinin usulüne uygun bir şekilde düzenlenmemiş olması ya da düzenlenmemesi gerektiği halde düzenlenmesi nedeniyle karşı ülke makamları tarafından söz konusu belgelerin kabul edilmemesi,

— Serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin ödenmesinden veya teminata bağlanmasından önce, eşyaya ilişkin vergi oranlarının indirilmesi ve mükellefince lehine olan oranın uygulanmasının talep edilmesi,

— Vergilerin ödenmesine neden olan gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,

— İthal edilen eşya sözleşme hükümlerine aykırı çıkması, eşyanın teslimden önce hasar görmesi,

— Eşyanın bir kısmının ihraç veya yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe izin verilen başka bir işlem veya kullanıma konu edilmesi.

Bu gibi durumların varlığı halinde geri verme veya kaldırma başvurusu yapılmalıdır. Ancak burada, bahsedilen durumların bazılarıyla ilgili olarak şunları belirtmekte yarar bulunmaktadır.

— Döviz cinsinin yanlış beyan edilmesi sonucunda ödenen fazla verginin geri verilmesinin talep edilmesi halinde Gümrük Kanunun 241/1. maddesi uyarınca usülsüzlük cezası tatbik edilerek vergiler geri verilecektir[4].

— Telafi edici vergisi ödenmiş ihracat beyannameleri sonradan herhangi bir sebeple iptal edilmiş ise ihracat amacıyla geçici depolama yerlerine getirilen eşya, buralarda bir ay kalabileceğinden bu süre içerisinde geri verme/kaldırma talebinde bulunulması gerekmektedir[5].

— Dahilde işleme izin belgesi ile irtibatlandırılarak ihraç edilen eşyaya ait ihracat beyannamesinin daha sonra ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince belge taahhüt hesabının kapatılmasında kullanılmaması halinde bu ihracat beyannamesiyle ilgili ödenen Telafi Edici Vergi 3 yıllık süre içerisinde geri istenebilecektir. Ancak bu eşyanın menşeinin ve ihraç edilen üründe kullanıldığının veya serbest dolaşımda bulunduğunun belgelenmesi gereklidir[6].

— Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yapılan ihracat sırasında tahsil edilmiş Telafi Edici Verginin konusu olan üçüncü ülke menşeli eşya girdisinin gerçekte beyan edilenden daha az miktarda kullanıldığı sonradan anlaşılmış ise vergiler 3 yıl içinde geri istenebilir. Ancak burada da eşyanın menşeinin ve ihraç edilen üründe kullanıldığının veya serbest dolaşımda bulunduğunun belgelenmesi gereklidir[7].

— A.TR veya EUR.1 belgelerinin usulüne uygun bir şekilde düzenlenmemesi yada düzenlenmemesi gerektiği halde düzenlenmesi nedeniyle Telafi Edici Verginin geri verilmesi/kaldırılması Gümrük Kanunu’nda öngörülen 3 yıllık süre içerisinde talep edilmelidir. Bunun yanında bahse konu dolaşım belgelerinin iade edildiğinin yada ithalat ülkesince reddedildiğinin ispatlanması da gerekmektedir[8].

— Serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin ödenmesinden veya teminata bağlanmasından önce, eşyaya ilişkin vergi oranları indirilmiş ise lehine olan oranın uygulanmasını isteyen mükellefin, bunu gümrük idarelerinden talep etmesi gereklidir. Vergilerin ödenmesinden sonra böyle bir talep dikkate alınmayacaktır[9].

— Beyannamenin tescil tarihi itibarıyla, kusurlu olmasından dolayı ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı oldukları görülen ve ithalatçı tarafından kabul edilmeyen eşya ile tesliminden önce hasar gören eşyanın, ithalat vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması için söz konusu eşyaların kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı olduklarının tespiti için gerekli olan ilk kullanım dışında eşyanın kullanılmamış olması ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi gereklidir. Ayrıca, Beyannamenin tescili tarihi itibariyle, kusurlu ve ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı olması nedeniyle ithalatçısı tarafından kabul edilmeyerek mahrece iade edilen eşyaların vergilerinin geri verilmesi ve kaldırılması için, bu eşyanın 2 Seri No’lu Mahrece İade Tebliği uyarınca kullanılmamış olduğuna ilişkin (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasından alınacak belgenin gümrük idaresine ibrazı gerekmektedir.

— Yine; eşyanın bir kısmının ihraç veya yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe izin verilen başka bir işlem veya kullanıma konu edilmesi halinde; geri verilmesi veya kaldırılması gereken tutar, eşyanın tamamına uygulanan ithalat vergileri tutarı ile eşyanın geri kalan kısmına uygulanması gereken ithalat vergileri tutarı arasındaki fark kadar olacaktır.

 

---

DİPNOTLAR:

[1] Detaylı bilgi için bkz: Gümrükler Genel Müdürlüğünün 05.09.2006 / 22780 tarih sayılı dağıtımlı yazısı.

[2] Detaylı bilgi için Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2007/55 sayılı Genelgesi

[3]Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 06.04.2000 tarihli 324 sayılı dağıtımlı yazısında; gümrük vergisinin, yükümlülerin dahili vergiler açısından gider kalemi olması nedeniyle, geri verilen gümrük vergisi tutarının, yükümlünün mükellefi bulunduğu vergi dairesinin bağlı olduğu Defterdarlığa bildirileceği belirtilmektedir.

[4] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2005/54 sayılı Genelgesi

[5] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2006/60 sayılı Genelgesi

[6] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2006/60 sayılı Genelgesi

[7] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2006/60 sayılı Genelgesi

[8] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 2006/60 sayılı Genelgesi

[9] Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğünün 29.09.2000 / 596 tarih sayılı dağıtımlı yazısı

21.04.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.