Serkan Güneş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmmserkangunes@gmail.com

TMS-11’e Göre İnşaat Tamamlama Yüzdesi Yöntemi Nedir? Muhasebe Kayıtları Nasıl Yapılır?

Bilindiği üzere inşaat işleri uzun dönemlere yayılabilen işler olduğundan dolayı vergi ve muhasebe kayıtları açısından ayrı bir öneme sahiptir.Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işlerinin hesap dönem içerisinde muhasebeleştirilmesi ve dönem sonlarında raporlanması muhasebe sistemleri açısından tamamlanmış sözleşme ve tamamlanma yüzdesi yöntemi olarak iki farklı yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tamamlanmış Sözleşme Yönteminde, sözleşmeye bağlı olarak gerçekleştirilen yıllara yaygın inşaat işinden kaynaklanan gelir, gider ve kâr veya zararın kayda alınması için söz konusu işin tamamen bitirilmiş olması gerekmektedir. Bu yöntemin temel özelliği, kâr veya zararın, işin tamamı bitirilinceye kadar belirlenmemesi, sözleşmeden elde edilen gelirlerin işin tamamlanması aşamasına kadar bir borç, sözleşmeden doğan maliyetlerin işin bitimine kadar bir varlık olarak bilançoda takip edilmesidir. Yani bu yöntem iş tamamlana kadar gelir tablosuna herhangi bir rakamın girmemesini öngörür.Fakat bu uygulamalar muhasebenin temel ilkelerinden olan dönemsellik ve tahakkuk ilkesi ile uyum sağlamamaktadır.

Tamamlanma Yüzdesi Yönteminde ise yıllara yaygın inşaat taahhüt işlerinde, iş ilerledikçe gelirin ve kazancın da oluştuğu esasına dayanmakta ve finansal tablolara yansıtılması gereken dönemsel maliyet ve gelirlerin belirlenmesinde sözleşmenin tamamlanma oranı temel ölçüt olarak kabul edilmektedir.Bu yöntemde inşaat işinin tamamlanması beklenmeden, işle ilgili maliyetler ve gelirler dönem bazında belirlenerek sonuç hesaplarına yansıtılmaktadır. TMS 11 İnşaat Sözleşmeleri Standardının üzerinde durduğu en önemli konu sözleşme geliri ve maliyetleridir.Sözleşme geliri, başlangıçta belirlenen ihale bedeli, gelir olarak sonuçlandırılması olası görülen ve güvenilir biçimde ölçülebilen sözleşme içindeki değişiklikler, talep hakları ve teşvik ödemelerinden oluşmaktadır.

Tamamlanma yüzdesi yöntemindeki ana düşünce, işin sonuçlandırılmasına bağlı kalınmaksızın gelir ve giderin dönem bazında gerçekleştirilen tamamlanma aşamasına göre muhasebeleştirilmesidir.

Örnek;

ABC İnşaat Ltd.Şti’nin 2015 yılında almış olduğu inşaatla ilgili bilgiler aşağıda yer almaktadır;

Sözleşmenin Toplam Geliri : 250.000.000 TL

Sözleşmenin 2011 Yılı Fiili Maliyeti : 140.000.000 TL

Sözleşmenin Toplam Tahmini Maliyeti : 200.000.000 TL

Bu işletmenin inşaat işlerinin muhasebeleştirilmesinde tamamlanma yüzdesi yöntemlerinden o güne kadar yapılan işle ilgili sözleşme maliyetlerinin inşaat maliyetlerine oranı yöntemine göre 2015 yılına ait gelir, gider, kar veya zarar rakamları şu şekilde olacaktır:

2015 Yılı Tamamlanma Yüzdesi (Oranı) = Fiili Maliyet / Toplam Sözleşme Maliyeti =

140.000.000 TL / 200.000.000 TL = %70

2015 Yılı Hasılat Tutarı = Toplam Sözleşme Bedeli x Tamamlanma Yüzdesi =

250.000.000 TL x %70 = 175.000.000 TL

2015 Yılı Brüt Satış Karı = 175.000.000 TL – 140.000.000 TL = 35.000.000 TL

Vergi Usul Kanunu ve Geleneksel Uygulamalara Göre Muhasebe Kayıtları;

Mevcut sistem, bazı inşaat işlerinin tabiatı gereği birden fazla yılda tamamlandığını dikkate alarak, bu işleri yıllara yaygın inşaat, taahhüt ve onarım işleri olarak sınıflandırmış, kâr veya zararın inşaatın bittiği tarihte tespit edilmesini öngörmüş ve muhasebe sistemimiz de bu öngörü çerçevesinde şekillendirmiştir.Yani inşaatlar devam ederken yapılan ve 740 no’lu hesaplarda izlenen yıllara yaygın inşaat ve onarım işleriyle ilgili giderler, dönem sonunda 741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabı aracılığıyla hesap planındaki 170-İnşaat ve Onarım Maliyeti hesabına aktarılır.

Yıl içerisinde 750, 760, 770 ve 780 no’lu hesaplarda biriken faaliyet giderleri ise, 751, 761, 771 ve 781 no’lu yansıtma hesapları kullanılarak GVK’nin 43. maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde müşterek gider niteliğinde dağıtıma tabi tutularak yine 170 no’lu hesaplara aktarılarak kapatılır.170 no’lu hesap, aktif hesap olup dönem sonunda devam eden inşaat işlerin bilançoda gösterilmesini sağlarlar. İnşaat ve onarım işlerinin devam ettiği yıllarda dönem sonlarında 170 no’lu hesaplarda biriken maliyet tutarları, işin bittiği yılsonunda 622 - Satılan Hizmet Maliyetleri hesabına aktarılır.

TMS 11 Tamamlanma Yüzdesi Yöntemine Göre Muhasebe Uygulamaları;

Geleneksel yöntemden farklı olarak bu standart ile dönemsellik ilkesi işletilerek, gelir ve maliyetler gerçekleştiği hesap döneminde dikkate alınmaktadır. Standart  bir inşaat sözleşmesinin sonucu güvenilir biçimde öngörülebiliyorsa, inşaata ilişkin gelir ve giderlerin raporlanmasında tamamlanma yüzdesi yöntemi kullanılması gerektiğini belirtmektedir.

İlgili standartı uygularken dikkat edilmesi gereken önemli konulardan ilki inşaat sözleşmesinin  gelir ve giderlerinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesidir. Bununla birlikte raporlama dönemi sonu itibariyle sözleşmeye konu işin tamamlanma aşamasının tespit edilebiliyor olması da diğer bir önemli konudur.

Yıl içindeki uygulamalar açısından;

İşlemlerde usul olarak geleneksel yöntemle arasında  bir farklılık yoktur.

Öncelikle bu yöntemin uygulamasında bilançonun varlık bölümünde “ Stoklar” grubu altında her bir sözleşme için ayrı hesap açılır. Devam Eden İşler veya Devam Eden İnşaat ve sözleşmeyle ilgili tüm harcamalar bu varlık hesabında izlenir.

Dönem sonu uygulamaları açısından;

“Tamamlanma yüzdesi” yönteminde dönemsel kar, nakit ödemeler ve dönemsel hakedişlerden bağımsız olarak tespit edilir.İlgili dönemin hasılat tutarı kesilen hakediş faturaları toplamından fazla ise aradaki fark faturalandırılmamış bir alacak olarak bilançonun varlıklar kısmında yer alır.

Sözleşmenin devam ettiği süre boyunca, her dönemin sonunda her bir sözleşme için öngörülen brüt kar yine her bir sözleşme için açılmış hesaplarda biriken toplam maliyetlere eklenir ve o tarihe kadar ki hakedişler toplamı bu tutardan çıkartılır.

Eğer harcamalar ve brüt kar tutarı hakedişler tutarını aşıyorsa aradaki fark müşteriden alacak olarak tersi durumda ise aradaki fark müşteriye borç olarak bilançoya yansıtılır. Bu fark bir gelir tahakkuku gibi işlem görür ve Tek Düzen Hesap Planın’da “123-Raporlanmamış Alacak Hesabı” oluşturularak bu hesaba kaydedilebilir. İlgili dönemin hasılat tutarı kesilen hakediş faturaları toplamından az ise bu durumda fazla fatura kesilmiş olacağından aradaki fark bilançoda borçlar kısmında yer alır. Bu fark gelecek aylara  yıllara ait gelir gibi işlem görür ve Tek Düzen Hesap Planın’da “351- Alınan Hakediş Avansları Hesabı” oluşturularak bu hesaba kaydedilebilir.

Döneme Ait Olmayan Maliyetlerin Muhasebeleştirilmesi;

Ülkemizdeki uygulamaya bakıldığında sözleşmeye ilişkin maliyetlerin evvela 7 kodlu maliyet hesaplarında izlendiği , bu hesapta biriken tutarların her dönem sonu 170-177 kodlu Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri hesaplarına aktarıldığı bilinmektedir. Aynı şekilde bu standart uygulanırken de belirtilen döneme ait olmayan maliyetlerin izlenmesi için de 170-177 kodlu mevcut hesaplar kullanılabilir.

Sonuç olarak;

Tamamlanma Yüzdesi yöntemi sözleşme sonucunun güvenilir bir biçimde öngörülebildiği durumlarda kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemle yüklenici işletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat sözleşmelerinden kaynaklanan gelir ve maliyetler ile buna bağlı olarak kar veya zararın  finansal tablolarda sunulması mümkün hale gelmektedir.

Ayrıca standart, “Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi”ni inşaat sözleşmeleri için tek geçerli yöntem olarak kabul etmektedir.

07.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.