Doç.Dr. Şeref Demir
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
E. Vergi Başmüfettişi
E.Gelirler Başkontrolörü
serefdemir@maltepe.edu.tr

7143 Sayılı Vergi Af Kanunu Kapsamında Muhasebe Kayıtları İle UFRS ve Bağımsız Denetim Uygunluğunun İncelenmesi

11.5.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun 18.5.2018 tarihli ve 30425 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanmış ve yapılandırmaya ilişkin hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu makalede anılan kanunun işletme kayıtlarının düzeltilmesine dair hükümlerine ve muhasebe kayıtlarına yer verilecek olup bu kayıtların uluslararası finansal raporlama standartları ve bağımsız denetim açısından uygunluğu ele alınacaktır.  

A- İŞLETMEDE MEVCUT OLUP KAYITLARDA YER ALMAYAN EMTİA, MAKİNE, TEÇHİZAT VE DEMİRBAŞLAR

a) Kapsam, Beyan, Satış Bedeli ve Amortisman Uygulaması

7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin birinci fıkrası hükmü ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları yasal kayıtlarına intikal ettirmek suretiyle, kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirme imkanı sağlanmıştır.

Kayıtlarda bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilmesine imkân veren düzenleme, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır.

Uygulama kapsamına; serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.

Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 7143 sayılı Kanunun yayımı tarihini izleyen üçüncü ayın son iş günü olan 31 Ağustos 2018 tarihine (bu tarih dahil) kadar beyanname ve ekinde verecekleri envanter listesi ile katma değer vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine bildireceklerdir.

Bu kıymetler, bildirim tarihindeki rayiç bedelle değerlenmek suretiyle envanter listesinde gösterilecektir. Rayiç bedel, o kıymetin değerleme günü itibarıyla normal alım satım bedelidir. Dolayısıyla bu bedel, mükellefin kendisi tarafından bizzat tespit edilebileceği gibi bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecektir. Bildirilen kıymetler yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlara intikal ettirilecektir.

Bu madde hükmüne göre bildirilecek emtia;

- Alım satım işletmelerinde satışa hazır malları,

- İmalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul malları ifade etmektedir.

- İnşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkündür.

Beyan edilecek olan kayıt ve tescile tabi kıymetler, kayıt ve tescil için kullanılan bilgiler (numara, harf, işaret, marka vb.) belirtilmek suretiyle envanter listesinde beyan edilecektir. Kayıt ve tescile ilişkin gerekli bilgileri içermeyen kıymetlerin, beyandan önce ilgili kamu idarelerine başvurularak kayıt ve tescil ettirilmesi ve alınan kayıt ve tescil bilgileri ile beyan edilmesi gerekmektedir. Söz konusu kıymetlerin satışına ilişkin olarak düzenlenecek belgelerde kayıt ve tescil bilgilerine de yer verilecektir.

Bildirilen Malların Satış Bedeli ve Amortisman Uygulaması 7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre kayıtsız mal bildiren mükellefler, bu malları satmaları hâlinde, defterlere kaydedilecek satış bedeli kayıtlı değerinden düşük olamayacaktır. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması hâlinde, kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacaktır.

Bildirime dahil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortisman ayrılmayacaktır.

b) Vergisel Yükümlülükler, KDV ve ÖTV

Rayiç bedel üzerinden beyan edilerek kayıtlara intikal ettirilecek;

- Teslimleri genel orana (%18) tabi makine, teçhizat ve demirbaşlar ile emtianın rayiç bedeli üzerinden %10 oranı,

- Teslimleri indirimli orana (%1, %8) tabi makine, teçhizat ve demirbaşlar ile emtianın rayiç bedeli üzerinden ise tabi oldukları oranın yarısı esas alınmak suretiyle KDV hesaplanarak, KDV stok beyanına ilişkin beyanname ile kâğıt ortamında veya elektronik ortamda sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir. Beyanname, en geç 31 Ağustos 2018 tarihine (bu tarih dahil) kadar verilecek ve tahakkuk edecek vergi de aynı süre içinde ödenecektir.

Beyan Edilerek Ödenen KDV’nin İade Konusu Yapılıp Yapılamayacağı 3065 sayılı Kanunun 29/2 ve 32’inci maddeleri uyarınca, söz konusu maddelerde belirtilen işlemler nedeniyle yüklenilen vergiler, indirim yoluyla telafi edilememeleri hâlinde iade konusu yapılabilmektedir.

Bu çerçevede, 7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinden faydalanarak, kayıtlarda yer almayan emtia dolayısıyla hesapladıkları KDV’yi beyan edip ödeyen ve bu vergiyi indirim hesaplarına intikal ettiren mükellefler tarafından, beyana konu emtianın, 3065 sayılı Kanun uygulamasında iade hakkı tanınan işlemlerde kullanılması durumunda, beyan edilerek ödenen ve indirim hesaplarına alınan söz konusu verginin yüklenilen verginin hesabında dikkate alınması ve dolayısıyla iade konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle bahse konu uygulama kapsamında beyan edilerek sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün olmadığından, bu verginin iadesi de söz konusu olmayacaktır.

ÖTV Kapsamındaki Mallar İçin ÖTV’nin Beyanı ve Ödenmesi 7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (d) bendiyle, ÖTV’nin konusuna giren malları bu madde kapsamında beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükelleflerin, bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan ÖTV’yi bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen beyanname verme süresi içinde ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri hâlinde, bu mallar bakımından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrası hükmünün uygulanmaması öngörülmüştür. Bu şekilde beyan edilerek ödenen ÖTV için vergi cezası kesilmeyecektir.

Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan mallardan 4760 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı listelerde yer alanlar için, beyan tarihindeki miktarları ve emsal bedelleri ile uygulanmakta olan vergi oranı, maktu ve asgari maktu vergi tutarlarını dikkate alarak, beyannameyi kağıt ortamında veya 340 ve 346 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda elektronik ortamda düzenleyecek ve 31 Ağustos 2018 tarihine (bu tarih dâhil) kadar ÖTV (ÖTV mükellefiyeti bulunmayan ithalatçılar KDV) yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine verecek, hesaplanan ÖTV’yi de bu süre içinde ödeyecektir. 4760 sayılı Kanun ekindeki her bir liste [(II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi araçların her biri] için ayrı beyanname verilecektir.

c) Beyan Edilen Kıymetlerin Kayıtlara İntikali

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı; makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açacaktır. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir.

Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.

Örnek- (A) Limited Şirketi, stoklarında bulunan ancak kayıtlarında yer almayan (Y) emtiasına ilişkin envanter listesini hazırlamış ve 12/8/2018 tarihi itibarıyla beyan etmiştir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu emtianın, kendisi tarafından belirlenen rayiç bedeli 40.000 TL’dir. Şirketin bu bildirimine ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

________________________12.8.2018 ____________________________

153 TİCARİ MALLAR    40.000

191 İNDİRİLECEK KDV  4.000

                              525 KAYDA ALINAN EMTİA ÖZEL KARŞILIK H.  40.000

                              (7143 sayılı Kanunun 6/1 madde)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                   4.000

                              (Sorumlu sıfatı ile ödenecek KDV)                     

 __________________________ / ______________________________

Bu emtianın satılması hâlinde kayıtlara intikal ettirilecek satış bedeli 40.000 TL’nin altında olamayacaktır.

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve bağımsız denetim bakımından yukarıdaki işlem bir muhasebe hatası olarak kabul edilebilir. TMS 8’e göre hatalar, finansal tablo unsurlarının finansal tablolara alınması, ölçümü, sunumu ve açıklanmasıyla ilgili olarak ortaya çıkabilir.

Finansal tablolar önemli hatalar içeriyorsa veya işletmenin finansal durumunun, finansal performansının veya nakit akışlarının belirli bir şekilde sunumunu sağlamak için kasıtlı olarak yapılmış önemsiz hatalar içeriyorsa, söz konusu finansal tablolar TFRS ile uyumlu olmaz.

Cari dönemde tespit edilen muhtemel hatalar, finansal tabloların yayımlanması için onaylandığı tarihten önce düzeltilir. Ancak bazen önemli hatalar, bir sonraki döneme kadar tespit edilmez ve bu geçmiş dönem hataları, söz konusu sonraki döneme ait finansal tablolarda sunulan karşılaştırmalı bilgilerde düzeltilir.

Buna göre işletme önemli geçmiş dönem hatalarını, bu hatalar tespit edildikten sonra yayımlanması için onaylanan ilk finansal tablolarında geriye dönük olarak düzeltir. İşletme, geriye dönük düzeltmeyi aşağıdaki şekilde yapar:

(a) Hatanın meydana geldiği geçmiş dönemde (dönemlerde) karşılaştırmalı olarak sunulan tutarları yeniden düzenler ya da

(b) Hatanın, sunulan en erken dönemden daha önceki bir dönemde meydana gelmesi durumunda; varlık, yükümlülük ve öz kaynakların sunulan en erken döneme ait açılış bakiyelerini yeniden düzenler.

Örnek- (B) A.Ş., kayıtlarında yer almayan makine ve cihazlarını kayda almak istemektedir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu kıymetlerin mükellefçe belirlenen rayiç bedeli 60.000 TL olup, envantere alınmasına ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

_______________________________ / _______________________________

253 TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR         60.000                                                          

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD.VE ZAR.    6.000

                              526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT

                              ÖZEL KARŞILIK HESABI                                60.000

                               (7143 sayılı Kanunun 6/1 madde)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR            6.000

                              (Sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV)

________________________________ / _______________________________

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve bağımsız denetim bakımından yukarıdaki işlem bir muhasebe hatası olarak kabul edilebilir ve kayda en erken dönemin başına kadar gitmek suretiyle düzeltilir. Ancak ödenecek vergilerin olağan dışı gider ve zarar kaydedilmesi mümkün değildir. Muhasebe standartları olağan dışı gelir kar/veya olağandışı gider zarar hesaplarını kabul etmemektedir.

Mezkur Af Kanunu Genel Tebliğine göre; mükellef, söz konusu makine ve cihazlarını 31.12.2018 tarihine kadar satarsa, bu satıştan önce; satmadığı takdirde ise 31.12.2018 tarihinde aşağıdaki muhasebe kaydını yapacaktır ve amortisman ayırmayacaktır.                                                                                    

  ________________________________ / _______________________________

526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT                                                         

ÖZEL KARŞILIK HESABI                            60.000                                                                               

(7143 sayılı Kanunun 6/1 madde)

 

                              257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                60.000

_______________________________ / ________________________________                                                                   

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve denetim standartları bakımından yukarıdaki kayıt kabul edilemez. TMS 16 uyarınca işletmeler maddi duran varlıkları için maliyet modeli veya yeniden değerleme modelinden bir tanesini seçmek suretiyle uygulayacaklardır. Ayrıca faydalı ömür esasına göre söz konusu maddi duran varlık için faydalı ömür tespit edilmesi gerekmektedir. Amortisman ayırmak ise bir zorunluluktur.

Yine tebliğe göre, mükellefin, örneğimizdeki makine ve cihazlarını peşin olarak 70.000 TL’ye satması hâlinde bu satışa ilişkin yukarıdaki kayıtla birlikte yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

_____________________________ / ________________________________

100 KASA HESABI                                  82.600                                                                                  

 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR       60.000

                              253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR                 60.000

                              391 HESAPLANAN KDV                                   12.600

                              679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 70.000 

_______________________________ / _____________________________

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları bakımından olağan dışı gelir ve kar kaydedilmesi mümkün değildir. Muhasebe standartları olağan dışı gelir kar/veya olağandışı gider zarar hesaplarını kabul etmemektedir.

B- KAYITLARDA OLUP İŞLETMEDE MEVCUT OLMAYAN EMTİA

a) Kapsam, Belge Düzeni, Değer Tespiti ve Vergisel Yükümlülükler

7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükmü ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan emtialarını, bu Kanunun yayımı tarihini izleyen üçüncü ayın son iş günü olan 31 Ağustos 2018 tarihine (bu tarih dahil) kadar fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmiştir.

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtiaya ilişkin hüküm, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Uygulama kapsamına; ferdi işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.

Belge düzeni bakımından madde kapsamında düzenlenecek faturalarda alıcıya ilişkin bilgiler yerine, “Muhtelif Alıcılar (7143 sayılı Kanunun 6/2 maddesi çerçevesinde düzenlenmiştir)” ibaresi yazılacaktır.

Değer tespitinde faturada yer alacak bedel, söz konusu emtia ile aynı neviden olan emtianın gayri safi kar oranı dikkate alınarak tespit edilecektir. Gayri safi kar oranının yasal kayıtlardan tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır

Yukarıda açıklanan şekilde faturalanan ve yasal defterlere kaydedilen emtia ile ilgili işlemler, normal satış işlemlerinden bir farklılık arz etmemektedir. Satış hasılatı yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınacaktır.

Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia üzerinden hesaplanan KDV’nin beyan edildiği dönemde, ödenecek KDV’nin bu kapsamda belirtilen emtia üzerinden hesaplanan KDV’yi aşması hâlinde, emtia üzerinden hesaplanan KDV’ye isabet eden kısım üç eşit taksitte ödenebilecek, emtia üzerinden hesaplanan KDV’yi aşan ödenecek KDV tutarı ise ilgili dönem KDV beyannamesinin ödeme süresi içinde ödenecektir.

Emtia üzerinden hesaplanan KDV tutarından daha düşük tutarda ödenecek KDV çıkması hâlinde ise ödenecek KDV tutarı üç eşit taksitte ödenebilecektir. Ancak talep edilmesi hâlinde, taksitlendirilebilecek tutarın defaten ödenebilmesi de mümkündür.

b) Muhasebe Kayıtları

Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükellefler Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia nedeniyle düzenlenen fatura bedeli “600 Yurtiçi Satışlar”, faturada hesaplanan katma değer vergisi de “391 Hesaplanan KDV” hesabına alacak yazılmak suretiyle kayıtlara intikal ettirilecektir.

Bu hesapların karşılığını teşkil edecek borçlu hesap uygulamayı yapan mükellefçe gerçeğe uygun olarak tespit edilecektir. Gerçek durum ile kayıtlar arasındaki farklılık, faturasız satışlardan kaynaklanmakta olup faturasız satılan malların karşılığında işletme kalemlerinden birinde artış olması gerekmektedir. Bu artış nakit para, banka, alacak senedi, çek ve benzeri değerler şeklinde olabilir. Dolayısıyla, mal çıkışı karşılığında aktif değer olarak işletmede ne varsa veya işletmede beyan tarihinde bu artış ne olarak görülüyorsa, buna ilişkin hesaplara kayıt yapılması gerekmektedir.

Aktif hesaplarda meydana gelen artışın herhangi bir şekilde tespit edilememesi hâlinde “689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” (Gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin düzenlenmesi sırasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.) hesabına borç kaydı yapılacaktır.

________________________________ / ____________________________

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 389.400                                  

(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              600 YURTİÇİ SATIŞLAR                        330.000

                              (7143 sayılı Kanunun 6/2 maddesi)                                                                                                                                                   

                              391 HESAPLANAN KDV                          59.400                                                                    

________________________________ / __________________

Yukarıdaki kayıt uluslararası finansal raporlama standartları ve bağımsız denetim standartları ile uygunluk taşımamaktadır. Olağan dışı gider ve zararlar uluslararası finansal raporlama standartları ile uygun değildir. Satılan malların maliyetine yansımamış olan bu giderler finansal rasyoları ve finansal tabloları bozacak niteliktedir.

Yine tebliğde açıklandığı üzere giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı aşağıdaki gibi olacaktır:

___________________________ / ________________________________        

950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 389.400

                              951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD.AL.HS.        389.400

___________________________ / ________________________________

Bu kayıtta yer alan 689 numaralı hesap yerine gerçek duruma uygun olması hâlinde diğer hesaplardan; kasa, bankalar, alınan çekler, alıcılar veya alacak senetleri hesaplarından biri kullanılabilecektir. Örneğin, kayıtsız yapılan satış karşılığında alacak senedi alınmış olması hâlinde kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır.                                                  

________________________________ / ____________________________

121 ALACAK SENETLERİ 389.400

                              600 YURTİÇİ SATIŞLAR              330.000

                              (7143 sayılı Kanunun 6/2 maddesi)

                              391 HESAPLANAN KDV                59.400

  ________________________________ / _____________________________

İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutan Mükellefler Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia ve ilaçlar nedeniyle düzenlenen faturalar, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerce yasal defterlerine hasılat olarak kaydedilecektir.

C- KAYITLARDA OLUP İŞLETMEDE OLMAYAN KASA MEVCUDU VE ORTAKLARDAN ALACAKLARIN BEYANI VE MUHASEBE KAYITLARI

7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin üçüncü fıkrası hükmü ile bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31.12.2017 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkânı verilmiştir.

Kurumlar vergisi mükellefleri, 31.12.2017 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan;

-Kasa mevcutlarını,

-İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını,

-Bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini

7143 sayılı Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın son günü olan 31 Ağustos 2018 tarihine (bu tarih dahil) kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir.

Düzeltme uygulamasında, kasa mevcutları ile ortaklardan net alacak tutarlarıyla ilgili olmakla beraber başka hesaplarda takip edilen tutarların da dikkate alınması mümkündür.

Kanunun 6’ncı maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uyarınca verilmesi gereken ve elektronik ortamda gönderilebilen beyannamenin, kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda göndermek zorunda olan mükellefler tarafından elektronik ortamda gönderilmesi zorunludur. Elektronik ortamda beyanname ve bildirim verme zorunluluğu bulunmayanlarca, söz konusu beyan kurumlar vergisi mükellefiyeti yönünden bağlı olunan vergi dairelerine kâğıt ortamında yapılabilecektir.

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarının belirlenmesinde, başka hesaplarda takip edilen tutarlar da dikkate alınarak tek düzen hesap planında yer alan "131. Ortaklardan Alacaklar" ve "231. Ortaklardan Alacaklar" toplamından "331. Ortaklara Borçlar" ve "431. Ortaklara Borçlar" toplamının çıkarılması sonucunda kalan net tutar esas alınacaktır. Söz konusu beyan sonucunda aşağıdaki esaslara göre kayıtlar düzeltilebilecektir.

Bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini düzeltmek için beyanda bulunan mükellefler, beyan edilen tutarlar üzerinden %3 oranında vergi hesaplayacak ve hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyeceklerdir. Bu süre içerisinde ödenmeyen bu vergiler 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme zammıyla birlikte takip edilecektir. Söz konusu tutarların beyanı üzerine, defter kayıtlarının düzeltilmesi gerekeceği tabiidir.

Örnek - (A) A.Ş.’nin 31.12.2017 tarihi itibarıyla düzenlediği bilançosunda kasa hesabında görülmekle birlikte fiilen kasada bulunmayan tutar 290.000 TL’dir. Fiilen kasada bulunmayan bu tutarın (290.000 TL) olması nedeniyle, (A) işletmesi bu tutarı beyan edecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi sonuna (31/8/2018 tarihine) kadar ödeyecektir. Bu çerçevede; hesaplanan vergi (290.000 x %3=) 8.700 TL olup,  beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.

- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi:                                       

   ___________________________  __________________________                

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 290.000                                  

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                            

 (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

100 KASA                                                                  290.000             

  ______________________________ / _______________________________           

- Verginin hesaplanması:                                                 

 __________________________  __________________________              

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 8.700                                          

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                         

 (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR            8.700

  _____________________________ / ________________________________ -

Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:                                                                               

___________________________ 27/7/2018 __________________________

950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 298.700

                              951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD.AL.HS.         298.700

_____________________________ / ________________________________

Örnek - (K) A.Ş. 31.12.2017 tarihli bilançosunda 200.000 TL'lik nakit paranın kasada fiilen bulunmadığı varsayıldığında beyan edilecek tutar ve üzerinden hesaplanacak vergi (200.000 x %3=) 6.000 TL’dir. Beyanla ilgili muhasebe kayıtları da aşağıdaki şekilde olacaktır.

- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudunun, kasa hesabından düşülmesi:

_____________________________________________________                     

  689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 200.000                                          

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                       

  (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              100 KASA                                                                   200.000                                       

  _____________________________ / ________________________________          

- Verginin hesaplanması

: _____________________________________________________                    

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR.     6.000                                        

 (7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                       

 (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR                6.000 

_____________________________ / ________________________________           

- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcudundan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:                                                                            

___________________________ __________________________                 

 950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 206.000

                              951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD.AL HS.                206.000

_____________________________ / ________________________________

Örnek - (C) A.Ş. 31.12.2017 tarihli bilançosunda ortaklardan alacak ve ortaklara borç tutarları, bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibi olup, beyan tarihi olan 20.6.2018 tarihi itibarıyla bu tutarların değişmediği varsayılmıştır. Ayrıca, mükellef kurumun ortaklardan alacaklar hesabında izlenmesi gerekirken “126. Diğer Çeşitli Alacaklar” hesabında izlediği 100.000 TL bulunmaktadır.

 - 126. Diğer Çeşitli Alacaklar hesabı...........................100.000 TL

- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı........................... 200.000 TL

- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı........................... 150.000 TL

- 331. Ortaklara Borçlar hesabı..................................(170.000)TL

- 431. Ortaklara Borçlar hesabı................................. (120.000)TL

 Bu çerçevede; Beyan tutarı : [100.000+(200.000+150.000)-(170.000+120.000) =] 160.000 TL

Hesaplanan vergi: (160.000 x %3=) 4.800 TL olacaktır.

Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan etmesi hâlinde beyan edilen bu tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir. Beyanla ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:                                               

 ___________________________  __________________________                  

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 160.000                                    

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                                 

(Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              126 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR                 100.000

                              131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR                30.000

                              231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR                30.000

____________________________ / ________________________________

- Verginin hesaplanması:                                             

 ___________________________ 20/6/2018 __________________________

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 4.800                                            

 (7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                         

 (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.800 TL

_____________________________ / ________________________________ -

Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:                                                              

 ___________________________   __________________________                     

 950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 164.800

                              951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD. AL. HS.       164.800

_____________________________ / ________________________________

Bu madde kapsamında beyan edilen kasa mevcutları ve ortaklardan net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerin, dileyen mükelleflerce “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde herhangi geçici bir hesapta izlenmesi mümkündür. Söz konusu geçici hesapta izlenen tutarın herhangi bir şekilde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.

Örnek - (Y) Limited Şirketinin, 31.12.2017 tarihli bilançosunda ortaklardan alacaklar, ortaklara borçlarla netleştirildikten sonra aşağıdaki gibidir.

- 131. Ortaklardan Alacaklar hesabı 100.000 TL

- 231. Ortaklardan Alacaklar hesabı 140.000 TL

Buna göre; Beyan tutarı 240.000 TL,

Hesaplanan vergi: (240.000 x %3 = ) 7.200 TL olacaktır.

Anılan mükellef, söz konusu tutarı beyan etmesi hâlinde beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergiyi beyanname verme süresinde ödeyecektir.

(Y) Limited Şirketinin 31.12.2017 tarihli bilançosundaki "231. Ortaklardan Alacaklar" hesabında görülen tutarın 100.000 TL’lik kısmı dönemsellik ilkesi uyarınca "131. Ortaklardan Alacaklar" hesabına aktarılmıştır. Mükellef, bu beyanıyla ilgili muhasebe kayıtlarını yaparken düzeltmeden kaynaklanan işlemler nedeniyle “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde bir geçici hesap oluşturma tercihinde bulunmuştur.

- Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:                       

-_____________________________ / ________________________________

296 GEÇİCİ HESAP      240.000                                                                          

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)

                              131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR     100.000

                              231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR     140.000

_____________________________ / ________________________________    

 - Verginin hesaplanması:                                 

 _____________________________ / ________________________________

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZAR. 7.200                                         

(7143 sayılı Kanun 6/3 madde)                                                                        

 (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider)

                              360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR  7.200

_____________________________ / ________________________________ -

Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacaklardan kaynaklanan giderlerin nazım hesaplara (kanunen kabul edilmeyen gider olarak) kaydı:                                                     

 _____________________________ / ________________________________

950 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 7.200

                              951 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİD.AL.HS. 7.200   

  _____________________________ / ________________________________

Öte yandan, mükelleflerce kâr dağıtımı yapılması hâlinde, ticari bilanço açısından dağıtılabilir ticari kar tutarı, 7143 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında beyan edilen ve "689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar" hesabı altında muhasebeleştirilen tutarlar dikkate alınmaksızın tespit olunacaktır.

Makalemizin “C” bölümünde işletme bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerde bulunmayan kasa mevcutları ile ortaklardan alacakların kayıtlarının fiili duruma uygun hale getirilmesine dair genel tebliğde yer alan muhasebe kayıtlarına yer verilmiştir.

TMS 8’de açıklandığı üzere finansal tablolar önemli hatalar içeriyorsa veya işletmenin finansal durumunun, finansal performansının veya nakit akışlarının belirli bir şekilde sunumunu sağlamak için kasıtlı olarak yapılmış önemsiz hatalar içeriyorsa, söz konusu finansal tablolar TFRS ile uyumlu olmaz.

Tebliğde verilen örnekler önemli oranda muhasebe düzensizliklerine işaret ettiğinden vergi affına yönelik olarak önerilen kayıtlar uluslararası finansal raporlama ve bağımsız denetim standartları bakımından uygunluk taşımamaktadır. 

Buna göre işletmeler önemli geçmiş dönem hatalarını, bu hatalar tespit edildikten sonra yayımlanması için onaylanan ilk finansal tablolarında geriye dönük olarak düzelteceklerdir. Geriye dönük düzeltme yapılırken hatanın meydana geldiği geçmiş dönemde (dönemlerde) karşılaştırmalı olarak sunulan tutarlar yeniden düzenlenecektir. Hatanın, sunulan en erken dönemden daha önceki bir dönemde meydana gelmesi durumunda; varlık, yükümlülük ve öz kaynakların sunulan en erken döneme ait açılış bakiyelerinin de yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

D- SONUÇ

11.5.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun 18.5.2018 tarihli ve 30425 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanmış ve yapılandırmaya ilişkin hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu makalede anılan kanunun işletme kayıtlarının vergisel açıdan düzeltilmesine dair hükümlerine ve vergisel muhasebe kayıtlarına yer verilmiş olup, bu kayıtların uluslararası finansal raporlama standartları ve bağımsız denetim açısından uyumsuzluğu kayıtlar itibariyle vurgulanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar

- 11.5.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun.

- 11.5.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun 1 Seri No.lu Genel Tebliğ.

- 11.5.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun 2 Seri No.lu Genel Tebliğ.

-TMS 8 Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerindeki Değişiklikler ve Hatalar.

TMS 16 Maddi Duran Varlıklar

26.06.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.