Doç.Dr. Şeref Demir
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
E. Vergi Başmüfettişi
E.Gelirler Başkontrolörü
serefdemir@maltepe.edu.tr

Hisse Senetleri, Ortaklık Hakları ve Hisselerinin Gerçek Kişiler Tarafından Elden Çıkarılmasından Sağlanan Kazançların Vergilendirilmesi

GİRİŞ

Gerçek kişiler tarafından menkul kıymetler, diğer sermaye piyasası araçları ile ortaklık hakları ve hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar Gelir Vergisi Kanununun aşağıda belirtilen maddeleri kapsamında vergilendirilir.

1- Borsa İstanbul’da işlem görmeyen ve sermaye piyasası kaydına alınmamış menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının banka ve aracı kurumlar aracılığı olmaksızın elden çıkarılması GVK Mükerrer Madde 80/1 ile; bunların dışında ortaklık hakları ve hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar GVK Mükerrer Madde 80/4 kapsamındadır.

2- 01.01.2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ise GVK Geçici 67’nci madde kapsamındadır.

GVK Geçici 67’nci madde de geçen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi, Türkiye'de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulunca kayda alınmış ve/veya Türkiye'de kurulu menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını ifade eder. Bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri bu madde uygulamasında diğer sermaye piyasası aracı addolunur (GVK Geçici Madde 67/13).

"Elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade etmektedir (GVK Mükerrer Madde 80).

Mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumunca belirlenen üretici fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. Şu kadar ki, bu endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının en az % 10 olması şarttır (GVK Mükerrer Madde 81/7).

Bir takvim yılında mal ve hakların elden çıkarılmasından sağlanan değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, 284 Seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 1.1.2014 tarihinden itibaren 9.400 Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır.

Gerçek kişilerce ticari nitelikte olmayan arızi nitelik taşıyan hisse senetleri, ortaklık hak ve hisselerinin satışları Katma Değer Vergisine tabi değildir.

1. GVK Mükerrer Madde 80 Kapsamında Vergilendirme

1.1. Hisse Senetlerinin Elden Çıkarılmasından Sağlanan Kazançlar

GVK Mükerrer Madde 80/1’e göre; “ivazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar” değer artış kazancıdır.

GVK Mükerrer Madde 80/1 kapsamında vergilendirme hisse senedine bağlanmış payların elden çıkarılmasında geçerlidir. Buna göre Borsa İstanbul’da (BİST’ de) işlem görmeyen ve Sermaye Piyasası Kurumu kaydına alınmamış hisse senetlerinin –banka ve aracı kurum vasıtası olmaksızın- elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar aşağıdaki gibi vergilendirilir.

Ayrıca GVK Madde 88/3 uyarınca menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmayacağı için hisse senedi satışından doğan zararlar kendi içerisinde mahsup edilebilir, ancak diğer gelirlerden indirilemez.   

a- İvazsız olarak elde edilen hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı sayılmaz; bunlar için elde tutma süresi önemli değildir.

Örneğin bir kimseye miras yoluyla intikal eden hisse senetlerinin elden çıkarılması bu kapsamdadır. Bu suretle elde edilen kazançlar değer artış kazancı sayılmamakta ve gelir vergisi beyanına konu edilmemektedir.

b- BİST’ de işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin 2 yıldan fazla elde tutulduktan sonra elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı sayılmadığından beyan dışıdır. Uygulamadan yararlanabilmek için hisse senetlerinin veya hisse senetlerini temsil eden geçici ilmühaberlerinin basılmış olması ve basım tarihinden itibaren en az 2 yıl süreyle elde tutulması şarttır.

c- Dar mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancıdır; bunlar için elde tutma süresi önem taşımamaktadır.

Örnek: Bay (B) yurt dışında mukim bir şirketin hisse senetlerini 10 Şubat 2010 tarihinde satın almış ve 30 Mart 2013 tarihinde 150.000 TL’ye satmıştır. Elde tutma süresinin 2 yıl olması tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar için istisna sağlamakta, ancak yurt dışında mukim şirket hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için elde tutma süresine bakılmaksızın değer artış kazancı sayılmakta ve vergiye tabi tutulmaktadır. Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasında sağlanan kazançlarda GVK Mükerrer Madde 80 gereğince istisna uygulanmamaktadır. Buna göre alış ve satış aylarından önceki aylarda ÜFE artışları esas alınarak endeksleme oranı hesaplanacaktır. Ocak 2010 ÜFE 166,52 ve Şubat 2013 ÜFE 208,63 dikkate alındığında [(208,63-166,52)/166,52=] % 25,28 endeksleme oranı % 10’ un üzerinde gerçekleşmiştir. (100.000X1,2528=) 125.280 TL hisse senetlerinin enflasyon dikkate alınarak hesaplanan maliyet bedelidir. Bu durumda (150.000-125.280=) 24.720 TL değer artış kazancıdır. Değer artış kazançları için 2013 yılında 9.400 TL istisna, GVK Mükerrer Madde 80/1 inci bent ve aynı maddenin 3 üncü fıkrası gereğince hisse senetlerinin elden çıkarılmasında geçerli olmadığından 24.720 TL değer artış kazancı, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan kazanç olarak 2013 yılı için belirlenen 1.390 TL beyan haddinin aşılması nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

d- Tam mükellef kurumlara ait olmakla birlikte iki yıldan az süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancıdır.

 

Örnek: Bay (A) 10 Şubat 2013 tarihinde iktisap ettiği 100.000 TL değerinde tam mükellef kuruma ait geçici ilmühaber olarak basılmış hisse senetlerini Bay (B)’den banka ve aracı kurum vasıtası olmaksızın satın almış ve söz konusu hisse senetlerini 15 Ekim 2013 tarihinde 150.000 TL bedelle satmıştır. Banka ve aracı kurum vasıtasıyla elden çıkarılmayan Türkiye’de borsada işlem görmeyen ve sermaye piyasası kurul kaydına alınmamış olan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar GVK Geçici 67 nci madde kapsamında değildir. Bu durumda GVK Mükerrer Madde 80 hükümleri geçerlidir. Buna göre tam mükellef kurumlara ait iki yıldan daha az süreyle elde tutulan hisse senetlerinin (Banka ve aracı kurumlar dışında) elden çıkarılmasından (150.000-100.000=) 50.000 TL kazanç sağlanmıştır. İktisap bedelinin enflasyondan arındırılması (endeksleme) için artış oranının en az % 10 olması gerekmektedir. Endekslemede alım ve satım aylarından bir önceki aya ait ÜFE esas alınarak hesaplama yapılmaktadır. Şubat 2013 alış dönemi ve Ekim 2013 satış dönemi olduğundan Ocak 2013 ÜFE 208,90 ve Eylül 2013 ÜFE 218,56 dikkate alınarak endeksteki artış oranı [(218,56-208,90)/208,90=] % 4,62 olarak hesaplanmaktadır. Artış oranı % 10’ un altında kaldığından iktisap bedeli artırılmayacak olup, hisse senetlerinin elden çıkarma kazancı 50.000 TL’dir. Değer artış kazançları için 2013 yılında 9.400 TL istisna kazanç belirlenmiş olmakla birlikte GVK Mükerrer Madde 80/1 inci bent ve aynı maddenin 3 üncü fıkrası gereğince menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar bu istisnadan yararlanamamaktadır. Bu durumda 50.000 TL değer artış kazancı tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan kazanç olarak 2013 yılı için belirlenen 1.390 TL beyan haddinin aşılması nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

 

Örnek: Bay (E) hisse senedi alım satımı sonucunda bir kısım hisse senetlerinden 200.000 TL zarar, bir kısmından ise 80.000 TL kar elde etmiştir. Alım-satıma konu menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının aynı türden olması kaydıyla, zararlar, karlardan mahsup edilebilir. Dolayısıyla hisse senedi alım satımından (200.000-80.000=) 120.000 TL net zarar söz konusudur. GVK Madde 88/3 uyarınca menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmayacağı için hisse senedi satışından doğan 120.000 TL zarar kendi içerisinde mahsup edilebilir, ancak diğer gelirlerden indirilemez.  

1.2. Ortaklık Hakları ve Hisselerinin Elden Çıkarılması

GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince “ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar” değer artış kazancıdır. Bunlar hisse senedine bağlanmamış paylardır. Anonim şirketlere ait hisse senetleri ve eshamlı komandit şirketlerde komanditer ortakların hisse senetleri bu kapsamda değil, GVK Mükerrer Madde 80/1 kapsamındadır.

GVK Mükerrer Madde 80/4 ortaklık hakları ve hisseleri kapsamına aşağıdaki unsurlar girmektedir.

- Adi şirketlerdeki paylar,

- Kooperatif hisseleri,

- limited şirket payları,

- Adi komandit şirket payları,

- Kollektif şirketlerdeki paylar,

GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince yukarıda sayılan ortaklık hakları ve hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar elde tutma süresine bağlı olmaksızın değer artış kazancıdır.

GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince yukarıda sayılan ortaklık hakları ve hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ivazsız intikal hallerinde de değer artış kazancı sayılmaktadır.

Örnek 1: Bay (D) sahip olduğu limited şirket ortaklık hisselerinin satışından endeksleme işlemi sonucunda 100.000 TL kazanç sağlamıştır. Bilindiği üzere GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince “ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar” değer artış kazancıdır. Adi şirketler, kooperatifler, limited, adi komandit ve kollektif şirketlerin hisseleri hisse senedine bağlanmamış paylardır ve bunların elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar elde tutma süresine bağlı olmaksızın değer artış kazancıdır. Bay (D) in limited şirket ortaklık hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan ve maliyet endekslemesi sonucunda bulunan 100.000 TL kazanç, GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince değer artış kazancıdır. Maddeye göre menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması hariç, değer artış kazançlarının 2013 yılı için 9.400 TL’lik kısmı istisna olduğundan (100.000-9.400=) 90.600 TL yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları kapsamında (GVK Mükerrer Madde 80/1) değil, GVK Mükerrer Madde 80/4 kapsamında olduğundan istisna uygulaması (9.400 TL) limited şirket ortaklık hisselerinin satışında geçerlidir.       

Örnek 2: Bay (G) 07.07.2003 tarihinde 40.000 TL bedelle iktisap ettiği kollektif şirket ortaklık payını 15.10.2013 tarihinde 90.000 TL’ye satmıştır. Ortaklık haklarının ve hisselerinin satışından sağlanan kazançlar GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince elde tutma süresine bakılmaksızın değer artış kazancıdır. 2013 yılı için istisna tutar 9.400 TL olup, ayrıca maliyet endekslemesi yapılacaktır. Şubat 2003 ÜFE 96,99 ve Eylül 2013 ÜFE 218,56 olduğundan endeks artış oranı [(218,56-96,99)/96,99=] 1,2534’dir. Endeksleme sonucunda maliyet bedeli [(40.000)+(40.000X1,2534)=] 90.136 TL olarak hesaplandığından değer artış kazancı doğmamaktadır.

 

Örnek 3: Bay (H) 08.08.2006 tarihinde ivazsız olarak (veraseten) iktisap ettiği adi şirket ortaklık payını 120.000 TL’ye 17.08.2013 tarihinde satmıştır. Veraset ve İntikal Vergisi matrahına esas değer 20.000 TL’dir. GVK Mükerrer Madde 80/1 gereğince ivazsız intikal menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için değer artış kazancı hesaplanmamaktadır. Buna karşın GVK Mükerrer 80/4 gereğince ortaklık haklarının ve hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar ortaklık hakları ve hisseleri ivazsız olarak iktisap edilse de değer artış kazancı hesaplanacaktır. Temmuz 2006 ÜFE 137,76 ve Temmuz 2013 ÜFE 216,56 olup, endeksteki artış oranı [(216,56-137,76)/137,76=] % 57,20’dir. Buna göre endekslenmiş maliyet bedeli (20.000X1,572=) 31.440 TL ve elden çıkarma sonucunda değer artış kazancı (120.000-31.440=) 88.560 TL olup, bu tutardan istisna tutarın (9.400 TL) düşülmesi sonucunda (88.560-9.400=) 79.160 TL’nin yıllık beyanı gerekir.

2. GVK Geçici Madde 67 Kapsamında Vergilendirme

Türkiye’de borsalarda işlem gören hisse senetlerinin veya borsalarda işlem görmemekle birlikte Türkiye’de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurul kaydına alınmış hisse senetlerinin bankalar/aracı kurumlar vasıtasıyla elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar GVK Geçici 67. Madde kapsamında 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tevkifata tabidir.

Tevkifat oranı aşağıda sayılan menkul kıymetlerin alım satımından elde edilen kazançlar için % 0 olarak belirlenmiştir.

- Hisse senetleri,

- Hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,

- Aracı kuruluş varantları,

- Hisse senedi yoğun fonların katılma belgeleri,

Tam veya dar mükellef gerçek kişiler ve kurumlar için yukarıda sayılan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar üzerinden aynı tevkifat oranı (%0) geçerlidir.

Öte yandan GVK Mükerrer Madde 67/1’e göre; tam mükellef kurumlara ait olup, BİST’ de işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile sürekli olarak portföyünün en az % 51'i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasında bu fıkra hükümleri uygulanmaz. Diğer bir ifadeyle söz konusu şartları taşıyan kazançlar tevkifata tabi değildir.

Aynı fıkraya göre (GVK Geçici Madde 67/1) tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler için, Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80 inci maddesi hükümleri uygulanmaz. Diğer bir ifadeyle bu gelirler değer artış kazancı sayılmaz, dolayısıyla yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmez ve toplama yapılmaz.

BİST’ de işlem gören hisse senetlerinin bir yıl elde tutulduktan sonra satılmaları halinde elde edilen kazanç tevkifata tabi değildir ve bu kazançlar için GVK Mükerrer 80’inci madde hükümleri uygulanmaz; yani bu kazançlar için yıllık beyanname verilmez ve toplama yapılmaz. Bir yıldan daha az bir süreyle elde tutulan hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar ise tevkifata tabidir (tevkifat oranı % 0) ve bu kazançlar tevkifata tabi olmaları nedeniyle bunlar için de yıllık beyanname verilmez ve toplama yapılmaz.

GVK Geçici 67’nci maddesinin 7’nci fıkrasına göre; GVK67/ (1), (2), (3) ve (4) numaralı fıkra hükümleri uyarınca tevkifata tâbi tutulan kazançlar için gerçek kişilerce yıllık veya münferit beyanname verilmez. Diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye bu gelirler dahil edilmez.

01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilen ve Geçici 67. Madde kapsamında tevkifata tabi olmayan ve istisna kapsamında da olmayan hisse senetleri (dar mükellef kurumlara ait hisse senetleri, yabancı borsalarda işlem gören hisse senetleri, İMKB’de işlem görmeyen basılı olmayan hisse senetleri) değer artış kazancı olarak beyan edilir.

Örnek 1: Bay (L), banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla 02.02.2013 tarihinde iktisap ettiği ve 11.11.2013 tarihinde sattığı hisse senetlerinden 90.000 TL kazanç elde etmiş; 10.10.2011 tarihinde iktisap ettiği hisse senetlerini ise 11.11.2013 tarihinde satmış ve 40.000 TL kazanç elde etmiştir. Elde tutma süresi bir yıldan az olan hisse senetleri satışından elde ettiği 90.000 TL kazanç (% 0 oranında) tevkifata tabi olduğundan beyan dışıdır. Bir yıldan fazla süreyle elde tutulan ve satışından 40.000 TL kazanç sağlanan hisse senetleri satışı ise tevkifata tabi olmayıp, GVK Geçici 67’nci madde gereğince bir yıllık elde tutma süresi sağlandığı için değer artış kazancı sayılmamakta olduğundan bu kazanç için de yıllık beyanname verilmez ve toplama yapılmaz.  

Örnek 2: Bay (F) tarafında aracı kurum vasıtasıyla yatırım fonu katılma belgesi alım satımında 10.000 TL kazanç elde edilmiş olup, bu tutar üzerinden GVK Geçici Mükerrer 67’nci madde gereğince 1.000 TL tevkifat yapılmıştır. Ayrıca yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından 12.000 TL zarar elde edilmiştir. Aracı kurum vasıtasıyla yatırım fonu katılma belgesi alım satımında 10.000 TL kazanç ve yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından 12.000 TL zarar sonucunda aynı türden menkul kıymet sayılmaları nedeniyle zarar mahsubu mümkün olduğundan (GVK 263 Seri No.lu Genel Tebliğ) toplam net kazanç (10.000-12.000=) 2.000 TL zarar olup, bu zararın diğer kazanç ve iratlardan mahsup edilmesi ise söz konusu değildir. Ancak GVK Geçici Madde 67/11 uyarınca ihtiyari beyanname verilmesi (GVK Genel Tebliğ 269’da belirtilen “Özel Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi) ve tevkif suretiyle kesilen verginin iadesi veya mahsubu mümkündür.

3. GVK Geçici 67 Öncesinde İktisap Edilen Hisse Senetlerinin Vergilendirilmesi

Hisse senetleri şayet GVK Geçici 67. madde öncesinde iktisap edilmişse alım satım kazançları 01.01.2006 öncesi GVK Mükerrer madde 80/1 kapsamında vergilendirilir. Buna göre;

-Türkiye’de Kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile;

-BİST’ de işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait olan ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin, (Bir yıllık istisnanın uygulanmasında hisse senetlerinin veya geçici ilmühaberlerin basılmış olması şarttır)

elden çıkarılmaları halinde elde edilen kazançlar değer artış kazancı sayılmaz.

Bu itibarla söz konusu kazançlar, kazancın tutarına bakılmaksızın beyan dışıdır.

Yukarıda belirtilen koşulları sağlamayan hisse senetlerinin (01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancıdır. Buna göre;

-BİST’ de işlem görmeyen hisse senetlerinden dar mükellef kurumlara ait olan hisse senetleri (Bunlar için elde tutma süresi önemli değil),

elden çıkarılmaları halinde sağlanan kazançlar değer artış kazancı olarak beyana tabidir.

4. Vergilendirilmeyecek Değer Artış Kazançları

Aşağıdaki yazılı hallerde değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez (GVK Madde 81):

1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanunî mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadî kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması.

2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.).

3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev'i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır).

Yukarıda vergilendirilmeyecek değer artış kazançları sayılmıştır. Birinci bentte işletme faaliyetine devam etmekle birlikte kanuni mirasçılardan hisselerini diğer mirasçılara ya da üçüncü şahıslara devredenler için GVK Mükerrer Madde 80/4 gereğince değer artış kazancı hesaplanacaktır. Ayrıca kayıtlı değerlerden daha yüksek değerler üzerinden devir halinde aradaki fark, devir alan ferdi işletme açısından transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı eleştirisine konu olabilir.

Ferdi bir işletmenin bir sermaye şirketine devri (GVK Madde 81/2) veya ferdi bir işletmenin nev’i değiştirerek sermaye şirketine dönüşmesi (GVK Madde 81/3) hallerinde de kayıtlı değerlerden daha yüksek bedeller söz konusu ise aradaki fark vergiye tabi olacaktır. Ayrıca devralan sermaye şirketi açısından emsallere uygun olmayan durumlarda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı söz konusu olabilecektir.

5. Değer Artış Kazancının Hesabında Kur Farkları

Dar mükelleflerin (kurumlar dahil), yabancı sermaye mevzuatına göre ilgili mercilerden izin almak suretiyle, Türkiye'ye bizzat getirdikleri nakdî veya aynî sermaye karşılığında iktisap ettikleri menkul kıymetler ile iştirak hisselerini elden çıkarmalarından doğan değer artışı kazançlarının hesabında, kur farkından doğan kazançlar dikkate alınmaz. Şu kadar ki, bu mükelleflerin Türkiye'de elde ettikleri kazançların, münhasıran bu menkul kıymet veya iştirak hisseleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratlarından ve bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılmasından doğan değer artışı kazançlarından ibaret olması şarttır. Bu mükelleflerin, Türkiye'de menkul kıymet alım satımıyla devamlı olarak uğraşmaları halinde, kur farkından doğan kazançlar da ticarî kazancın hesabında dikkate alınır (GVK Mükerrer Madde 81/5).

Kur farkından doğan kazançların hesabında, menkul kıymet veya iştirak hisselerinin iktisabına tahsis edilen yabancı sermayenin bu kıymet veya hisselerin iktisap tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Yeni Türk Lirası karşılığı ile bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılması tarihindeki aynı miktar yabancı sermayenin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Yeni Türk Lirası karşılığı arasındaki fark esas alınır (GVK Mükerrer Madde 81/6).

SONUÇ

Bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla elden çıkarılan hisse senetlerinden sağlanan kazançlar 01.01.2006 tarihinden itibaren yıllık beyana tabi değildir. Ayrıca aşağıda sayılan durumlarda hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için yıllık beyanname verilmez ve toplama yapılmaz.

a- İvazsız olarak iktisap edilen hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar,

b- Tam mükellef kurumlara ait olup, iki yıldan daha fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar,

Hisse senetlerinin ve ortaklık haklarının elden çıkarılması nedeniyle değer artış kazancı sayılan durumlar ise aşağıdaki gibidir.

a- Dar mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin (Bankalar ve aracı kurumlar dışında) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar,

b- Tam mükellef kurumlara ait iki yıldan az süreyle elde tutulan hisse senetlerinin (Bankalar ve aracı kurumlar dışında) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar,

c- Ortaklık haklarının ve hisselerinin (ivazsız olarak iktisap edilenler dahil) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.

GVK Mükerrer 81’inci maddesinin 7’nci fıkrası uyarınca değer artış kazancının hesabında iktisap bedelinin endekslemeye tabi tutulması gerekir. Konuya ilişkin örneklere yukarıdaki bölümlerde yer verilmiştir.  

26.02.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.