Semih Korkmaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
semihkorkmaz@gmail.com

Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının Enflasyon Düzeltmesi İle Alakalı Son Değişiklik

30 Ekim 2024 tarihinde yayımlanan 7529 sayılı torba kanuna yürürlüğü 01.01.2024 tarihinden geçerli olmak üzere 30.10.2024 olan bir madde eklenerek yapılmakta olan yatırımların enflasyon düzeltmesi ile alakalı değişiklik yapılmıştır. Buna göre, ilgili enflasyon düzeltme farklarının dönem kazancı ile ilişkilendirilmeyip yatırım aktifleştirildikten sonra dört hesap dönemi içinde eşit taksitler halinde (her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak) dönem kazancı ile ilişkilendirilmesi sağlanmıştır.

Eski uygulamaya nazaran ilk etapta olumlu görünen bu değişiklikle ilgili bazı noktalara değinmek gerekirse;

Bilindiği gibi enflasyon düzeltmesi ile ilgili önceki düzenlemelerde yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelerek aktifleştirilmiş sabit kıymetler için enflasyon düzeltmesi iki aşamaya tabi tutulmuştu. Son olarak 165 numaralı VUK sirkülerinin 6.2. maddesinde konu örnek de verilerek açıklanmıştı.  Söz konusu maddede “2023 hesap dönemi sonu itibarıyla bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına söz konusu bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, söz konusu değerlerin aktifleştirme tarihlerinin değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihlerin dikkate alınması gerekmektedir.

Buna göre söz konusu değerlerin düzeltilmesi iki aşamada gerçekleştirilecektir. Öncelikle her bir aya ilişkin yatırım harcaması, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibarıyla aktifleştirme tarihine kadar, sonra da aktifleştirilen bedel kül halinde aktifleştirme tarihinden 2023 hesap dönemi sonuna kadar düzeltilecektir.” hükmüne yer verilmişti.

Son düzenlemede uygulamaya yeniden değerleme oranı da katıldığından, 2024 ve izleyen yıllarda yapılacak enflasyon düzeltmelerinde, konuyu farklı senaryolar içim örneklendirelim:

1) 2023 hesap dönemi sonunda yapılmakta olan yatırımlar hesabında bulunan (dolayısıyla 2023 yılı sonunda enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş) kıymetler:

a) 2024 yılında aktifleştirilenler: 2024 yılı ile ilgili harcamaların enflasyon farkı özel fonlara alınacak ve varsa 2023 yılındaki fark geçmiş yıl karları hesabında izlenmeye devam edecektir. 

Konuyu 2024 yılı nisan ayında yapılmakta olan yatırımlar hesabından aktifleştirilen bir makine için yukarıda adı geçen sirkülerdeki yönteme benzer şekilde örneklendirmek gerekirse:

Yıl	Ay	Harcama Tutarı (TL) (A)	Harcama Tarihindeki Yİ-ÜFE (B)	Makinenin Aktifleştirilme Ayına ait Yİ-ÜFE (C)	Düzeltme Katsayısı (D) = (C / B)	Düzeltilmiş Değer (TL)(E) = (A x D)	Enflasyon farkı  (E-A)
2022	10	100.000,00	2.011,13	3.369,98	1,67566	167.566,00	67.566,00
2023	6	75.000,00	2.320,72	3.369,98	1,45213	108.909,75	33.909,75
2024	1	125.000,00	3.035,59	3.369,98	1,11016	138.770,00	13.770,00
		300.000,00				415.245,75	115.245,75

3 farklı tarihte toplam 300.000 TL harcanan makinenin aktifleştirilene kadar toplam 115.245,75 enflasyon düzeltme farkı vardı. Fakat bu tutarın 64.150 TL’si zaten 2023 yılı sonundaki enflasyon düzeltmesi ile (ve o tarihte yürürlükte bulunan düzenleme ile) aşağıdaki gibi bir enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuştu.

Yıl	Ay	Harcama Tutarı (TL) (A)	Harcama Tarihindeki Yİ-ÜFE (B)	2023-12 Yİ-ÜFE (C)	Düzeltme Katsayısı (D) = (C / B)	Düzeltilmiş Değer (TL)(E) = (A x D)	Enflasyon farkı  (E-A)
2022	10	100.000,00	2.011,13	2.915,02	1,44944	144.944,00	44.944,00
2023	6	75.000,00	2.320,72	2.915,02	1,25608	94.206,00	19.206,00
		175.000,00				239.150,00	64.150,00

Dolayısıyla; özel fon hesabına alınacak tutarın 51.094,14 TL olması gerekir. (115.245,75 – 64.150) Zaten, 2023/12 itibariyle düzeltilmiş tutarı tabloya koyup sağlama yaptığımızda da aşağıdaki gibi aynı sonuca ulaşabiliriz.

Yıl	Ay	Harcama Tutarı (TL) (A)	Harcama Tarihindeki Yİ-ÜFE (B)	Makinenin Aktifleştirilme Ayına ait Yİ-ÜFE (C)	Düzeltme Katsayısı (D) = (C / B)	Düzeltilmiş Değer (TL)(E) = (A x D)	Enflasyon farkı  (E-A)
2023	12	239.150,00	2.915,02	3.369,98	1,15607	276.474,14	37.324,14
2024	1	125.000,00	3.035,59	3.369,98	1,11016	138.770,00	13.770,00
		364.150,00				415.244,14	51.094,14

Bu ayrımı yapmak zorunda kalmamızın sebebi son düzenlemedeki yeniden değerleme oranı hükmüdür. Zaten Yİ-ÜFE’den hesaplanan (fakat bir yıl boyunca geçerli olan) yeniden değerleme oranı ile sabit kıymetlerin düzeltme katsayısında kullanılan (fakat aylık olan) Yİ-ÜFE’nin enflasyon düzeltmesi bakımından bütün mükellefler açısından toplamda hemen hemen aynı sonuçları vereceği açıktır.  Düzenlemenin bu şekilde olma sebebi enflasyon muhasebesi bittiği dönem sonunda halen özel fonlarda bulunan söz konusu tutarların birkaç hesap dönemi daha değerlenmesi olabilir. Enflasyon düzenlenmesi bittiği dönemde Yİ-ÜFE ve dolayısıyla yeniden değerleme oranı da görece oldukça küçük seviyelere ineceği için düzenleme bu şekilde yapılmayabilirdi.

Makinenin aktifleştirilme tarihinden sonraki enflasyon düzeltmesi ise (ikinci aşama) eski usülden yapılacaktır. Aralık 2024 ÜFE’si 3.800 olduğu varsayımıyla;

Yıl	Ay	Sabit Kıymet (TL) (A)	Aktifleştirme Tarihindeki Yİ-ÜFE (B)	2024-12 Yİ-ÜFE (C)	Düzeltme Katsayısı (D) = (C / B)	Düzeltilmiş Değer (TL)(E) = (A x D)	Enflasyon farkı  (E-A)
2024	4	300.000,00	3.369,98	3.800,00	1,12760	338.280,00	38.280,00

38.280,00 TL enflasyon farkı 2024 dönem kazancı ile ilişkilendirilecektir. (Amortisman ihmal edildi)

b) 2024 yılında aktifleştirilmeyenler: 2024 yılı ile ilgili harcamaların enflasyon farkı özel fonlara alınacak ve 2023 yılındaki fark geçmiş yıl karları hesabında izlenmeye devam edecektir. 

Aralık-2024 ÜFE’si 3.800 olduğu varsayımıyla aynı örnekten devam edelim:

Yıl	Ay	Harcama Tutarı (TL) (A)	Harcama Tarihindeki Yİ-ÜFE (B)	2024 Aralık Yİ-ÜFE (C)	Düzeltme Katsayısı (D) = (C / B)	Düzeltilmiş Değer (TL)(E) = (A x D)	Enflasyon farkı  (E-A)
2022	10	100.000,00	2.011,13	3.800,00	1,88949	188.949,00	88.949,00
2023	6	75.000,00	2.320,72	3.800,00	1,63742	122.806,50	47.806,50
2024	1	125.000,00	3.035,59	3.800,00	1,25182	156.477,50	31.477,50
		300.000,00				468.233,00	168.233,00

Buna göre 31.12.2024 tarihinde yapılmakta olan yatırımlar hesabında bulunan 300.000 TL’nin toplam 168.233 TL enflasyon farkı vardır. Fakat bu tutarın yine 64.150,00 TL’si 2023 yılı sonunda düzeltilmişti. Bu durumda 2024 yılı sonunda sadece 104.082 TL’nin özel fonlar hesabına alınması gerekir.

Enflasyon düzeltmesinde oldukça farklı yöntemler kullanıldığı için mükelleflerin bu konuyu kontrol etmesinde fayda var.

2) 2023 hesap dönemi sonunda yapılmakta olan yatırımlar hesabında olmayıp daha önce bu hesaptan aktifleştirilen kıymetler:

Enflasyon düzeltmesinin iki aşaması da 2023 yılında yapıldığı için son düzenlemenin bu gruptaki kıymetlere bir etkisi yoktur. 2024 ve izleyen dönemler sabit kıymetin kendisi düzeltilmeye devam edecektir.

3) 2023 hesap dönemi sonunda yapılmakta olan yatırımlar hesabında olmayıp 2024 ve izleyen yıllarda ilk defa bu hesaba alınan kıymetler: Enflasyon düzeltmesinin iki aşaması da son düzenlemeye göre yapılacak ve muhtemel enflasyon farklarının hepsi özel fonlar hesabına alınacaktır.  

Son düzenlemedeki 4 hesap dönemi de eleştiriye açık olup ilerde istenmeyecek sonuçlara yol açabilecektir. Örneğin, çok yüksek tutarlı ve uzun süren yatırımlarda, yatırım bittiğinde aktifleştirilen tutar ile özel fonlara alınan ve 4 hesap döneminde yeniden değerlemeye de tabi tutularak dönem kazancı ile ilişkilendirilecek olan enflasyon farkı arasında hem yıl olarak hem de tutar olarak çok yüksek farklılık olabilir. Aktifleştirilen kıymet örneğin bir bina ise 40 yılda amorti edilecekken, enflasyon farkı ise 4 yılda amorti edilecektir. Enflasyon düzeltmesi uygulamasının ne zaman biteceği belirsizliği de bulunduğundan, bu durum büyük yatırım öngören bazı şirketlerin yatırım planlarını zorlamaya devam edebilecektir. Dolayısıyla, düzenlemedeki 4 hesap dönemi yerine, aktifleştirilen kıymetin faydalı ömrü dikkate alınsaydı, değişiklik daha amacına uygun olabilirdi.

31.10.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.