Selim Tuna
Yeminli Mali Müşavir
selimtuna80@hotmail.com

Yeniden Değerlemede Örnek Uygulamalar

Tarafımca hazırlanmış olan 20 SORUDA YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI adlı makalemde Yeniden Değerleme genel hatlarıyla soru-cevap şeklinde açıklanmaya çalışılmış olup bu makalemizde ise Örneklerle Yeniden Değerleme uygulaması anlatılmaya çalışılacaktır.

UYGULAMA 1 :

• Eylül/2019 döneminde 1.000.000 TL bedelle alınan makinenin 31.12.2022 tarihi itibariyle ayrılan amortisman tutarı 400.000 TL’dir. Faydalı ömrü 10 yıl olup normal amortisman yöntemine göre amortismanı tam ayrılmıştır.
• Aralık/2022 Yİ-ÜFE : 2.021,19           Ekim/2019 Yİ-ÜFE : 451,31

ÇÖZÜM 1 :

• 31.12.2022 tarihi itibariyle Geçici 32.maddeye göre yapılacak hesaplama şöyle olacaktır.
• Yeniden Değerleme Oranı : 2.021,19/451,31 = 4,47850 olmaktadır.

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Makine	1.000.000	4,47850	4.478.500
Birikmiş Amortisman	400.000	4,47850	1.791.400
Net Bilanço Değeri	600.000		2.687.100
Net Değer Artışı (2.687.100-600.000)			2.087.100

• Örnekte görüleceği üzere 1.000.000 TL değerindeki makine yeniden değerlemeye tabi tutularak değeri 4.478.500 TL’ye yükseltilmiş olmaktadır. Yani değerinde %340’lık bir artış gerçekleşmiştir. Bunun anlamı şirketin aktifinde ve öz sermayesinde bu tutarda bir artış meydana gelmektedir.
• Ayrıca makinenin yeni değeri olan 4.478.500 TL üzerinden amortisman ayırma imkanı doğduğundan dolayı 2023 yılı için 447.850 TL amortismanı gider yazmak mümkün olacaktır. Eğer değerleme yapmasaydık yıllık amortisman giderimiz 100.000 TL olacaktı. Dolayısıyla 347.850 TL daha fazla amortisman gideri yazdığımızda vergisel yönden (347.850*0,20) 69.570 TL vergi avantajı doğmaktadır. Makinenin ekonomik ömrü boyunca toplamda (69.750*6) 417.420 TL vergi avantajı mümkün olacaktır.
• Ancak bu avantajdan yararlanabilmek için değer artışı olan 2.087.100 TL üzerinden %2 yani 41.742 TL vergi ödenmesi gerekecektir. Bunu da 3 taksit şeklinde ödenmesi mümkündür.
• Görüleceği üzere daha ilk yıldan ödenen vergiden daha fazla bir vergi avantajı oluşmuş durumdadır. Uzun vadeli bakıldığında ise zaten çok ciddi bir avantaj doğmaktadır.

UYGULAMA 2 :

• Bir önceki örneğe devam edersek 31.12.2022 tarihine kadar Geçici 32.madde kapsamında değerlediğimiz makineyi 298/Ç maddesi kapsamında 2023 yılı ilk geçici vergi döneminde değerleme yapalım.
• Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan 05/04/2023 tarihli ve 62 Sıra No.lu Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri ile 2023 yılı birinci geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı % 8,77 (yüzde sekiz virgül yetmişyedi) olarak tespit edilmiştir.

ÇÖZÜM 2 :

	Yeniden Değerlenmeye Esas Tutar	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Makine	4.478.500	%8,77	4.871.264
Birikmiş Amortisman	1.791.400	%8,77	1.948.506
Net Bilanço Değeri	2.687.100		2.922.759
Net Değer Artışı (2.922.759-2.687.100)			235.659

• Örnekte görüleceği üzere makinenin değeri 4.478.500 TL’den 4.871.264 TL’ye yükselmiş olup 392.764 TL’lik net artış gerçekleşmiştir.
• Önceki örnekte Geçici 32.maddeye istinaden 2.087.100 TL’lik net bir artış gerçekleşmişti. Ancak bu artış değeri üzerinden %2 vergi olan 41.742 TL’lik vergi ödenmesi gerekirken 298/Ç’ye göre yaptığımız değerleme neticesinde oluşan 235.659 TL’lik net artış için vergi ödenmeyecektir.
• Ayrıca makineyi tekrar yeniden değerlemeye tabi tuttuğumuz için güncel değeri 4.871.264 TL’ye yükseldiğinden 2023 yılı için ayıracağımız amortisman tutarı da 487.126 TL olacaktır. Geçici 32.maddeye göre yeniden değerleme neticesinde 447.850 TL olan amortisman gideri de 39.276 TL artış olacaktır. Ayrıca burada herhangi bir vergi ödenmesine de gerek bulunmamaktadır.

UYGULAMA 3 :

• Şirketin aktifinde bulunan Gayrimenkul 10.02.2010 tarihinde alınmış olup alış bedeli 500.000 TL ve faydalı ömrü 50 yıldır. Bugüne kadar 130.000 TL amortisman ayrılmıştır. Gayrimenkulün 2023 Mayıs ayı içinde satılması planlanmakta olup satış bedeli olarak 20.000.000 TL düşünülmektedir.

ÇÖZÜM 3 :

• Bilindiği üzere şirketin aktifinde yer alan gayrimenkullerin 2 yıldan fazla süreyle aktifte kalması halinde %50’si Kurumlar Vergisinden istisna tutulmaktadır. Ancak kalan %50’si ise vergiye tabi olacaktır.
• Yeniden değerleme yapılmaması halinde satış kazancı 19.630.000 TL olacak %50’si istisna olacağından kalan 9.815.000 TL vergiye tabi olacak dolayısıyla 1.963.000 TL kurumlar vergisi ödenmesi gerekecektir.
• Yeniden değerleme yapılsaydı ödeyeceği vergi ne kadar olacaktı acaba?

• Geçici 32. maddeye istinaden yeniden değerleme yapıldığını düşünelim. 31.12.2022 tarihine kadar bu maddeye istinaden değerleme yapılabilir.
• Aralık/2022 Yİ-ÜFE : 2.021,19      Mart/2010 Yİ-ÜFE : 170,94

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Gayrimenkul	500.000	11,82397	5.911.985
Birikmiş Amortisman	130.000	11,82397	1.537.116
Net Bilanço Değeri	370.000		4.374.869
Net Değer Artışı			4.004.869

• Görüldüğü üzere iktisadi kıymetin değerinde 4.004.869 TL’lik bir artış meydana gelmiştir. Bunun %2’si tutarında yani 80.097,38 TL bir vergi ödenmesi söz konusudur.
• İktisadi kıymetin satışı durumunda yeni değeri olan 4.374.869 TL dikkate alınacak olup bu durumda satış kazancı 15.625.131 TL olacak ve %50 istisna uygulanacağından vergi matrahı 7.812.565 TL olacaktır. Bu durumda ödenecek vergi tutarı 1.562.513 TL olacaktır. Daha önce ödenen 80.097,38 TL ile birlikte toplam vergi yükü 1.642.610,38 TL olacaktır.
• Firmaya sağlanan vergi avantajı ise (1.963.000-1.642.610,38) = 320.389,62 TL olacaktır.

• Aynı uygulamayı Geçici 32.madde yerine 298/Ç için yapmış olsaydık ne olacaktı?

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Gayrimenkul	500.000	%122,93	1.114.650
Birikmiş Amortisman	130.000	%122,93	289.809
Net Bilanço Değeri	370.000		824.841
Net Artış Değeri			454.841

• Yukarıda da görüleceği üzere 298/Ç’ye yapılan yeniden değerlemeye göre iktisadi kıymetin değerinde çok düşük bir artış meydana gelecek olup bunun vergiye olan etkisi ise;  (1.963.000-1.917.516) = 45.484 TL olacaktır.
• Ayrıca net artış değeri olan 454.841 TL sermaye ilave edilmediği takdirde vergiye tabi olacağından aslında vergiye avantajı ortadan kalkacaktır.
• Dolayısıyla Geçici 32.madde uygulanmadan doğrudan 298/Ç bendine göre yeniden değerleme yapmanın bir avantajı olmamaktadır.

UYGULAMA 4 :

• İşletmenin aktifinde bulunan 01.10.2019 tarihinde 600.000 TL bedelle alınan makinenin ekonomik ömrü 10 yıl olup normal amortisman yöntemi uygulanmaktadır. Ancak 2019-2020 yıllarında amortisman ayrılması unutulmuştur. 2022 yılı sonu itibariyle defter kayıtlarında ayrılan amortisman tutarı 120.000 TL’dir. İşletme elinde bulunan bu makine için 2023 yılında yeniden değerleme yapmayı düşünmektedir.

ÇÖZÜM 4 :

• Geçici 32.madde kapsamında yeniden değerleme yaparsak
• Aralık/2022 Yİ-ÜFE : 2.021,19 TL       Kasım/2019 Yİ-ÜFE : 450,97
• Yeniden Değerleme Oranı : (2.021,19/450,97) = 4,48187

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Değer
Makine	600.000	4,48187	2.689.122
Birikmiş Amortisman*	240.000	4,48187	1.075.649
Net Bilanço Değeri	360.000		1.613.473
Net Değer Artışı			1.253.473

*Herhangi bir yılda ayrılmamış amortisman tam ayrılmış gibi kabul edileceğinden dolayı defterdeki değer yerine tam ayrılmış değeri dikkate alınmıştır.

Muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır :

253 Tesis, Makine ve Cihazlar	2.089.122
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar*	120.000
257 Birikmiş Amortisman		955.649
522 MDV Yeniden Değerleme Fonu		1.253.473

* Maliye Bakanlığı, amortisman ayrılmadığı takdirde ilgili yıla ait amortisman hakkının kaybolacağı ve düzeltme yoluyla da bu hakkın kullanılamayacağı görüşündedir. Ayrıca ilgili yıllarında ayrılmamış amortismanlar kullanım ömrünün son yılında topluca ayrılıp gider yazılamaz. Bu nedenle 2019-2020 yıllarında ayrılmamış amortismanlar KKEG olarak dikkate alınacaktır.

• Makinenin yeniden değerlenmiş değeri 2.689.122 TL olduğundan dolayı artık bu tutar üzerinden amortisman ayrılmaya devam edilecektir.
• Bu durumda 2023 yılı için ayrılacak amortisman tutarı 2.689.122/10 = 268.912 TL olacaktır.
• Yeniden değerleme yapılmamış olsaydı bu durumda ayrılacak amortisman tutarı 60.000 TL olacaktı. Yeniden değerleme sonrası 208.912 TL fazla amortisman ayırma imkanı oluşmuştur. Her yıl bu kadar fazla amortisman ayrılabilecektir. Bu durumda yıllık amortismandan sağlanacak vergi kazancı 41.782 TL olacaktır.
• Net değer artışı olan 1.253.473 TL üzerinden ödenecek %2 vergi 25.069,46 TL olup  görüldüğü üzere ödenen vergiden daha fazla vergi avantajı bulunmaktadır.

• Sadece 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapsaydık ne olurdu?

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Makine	600.000	%122,93	1.337.580
Birikmiş Amortisman	240.000	%122,93	535.032
Net Bilanço Değeri	360.000		802.548
Net Değer Artışı			442.548

• Makinenin yeniden değerlenmiş değeri 1.337.580 TL olduğundan dolayı artık bu tutar üzerinden amortisman ayrılmaya devam edilecektir.
• Bu durumda 2023 yılı için ayrılacak amortisman tutarı 1.337.580/10 = 133.758 TL olacaktır.
• Yeniden değerleme yapılmamış olsaydı bu durumda ayrılacak amortisman tutarı 60.000 TL olacaktı. Yeniden değerleme sonrası 73.758 TL fazla amortisman ayırma imkanı oluşmuştur. Her yıl bu kadar fazla amortisman ayrılabilecektir. Bu durumda yıllık amortismandan sağlanacak vergi kazancı 14.751 TL olacaktır.
• Görüldüğü üzere bu yöntemde ödenecek bir vergi bulunmamakla birlikte vergisel anlamda çok fazla bir avantaj sağlamamaktadır. Ayrıca ortaya çıkan değer artışının sermaye ilave edilmemesi halinde satışı halinde vergiye tabi tutulacağı unutulmamalıdır.
• Ancak burada şöyle bir yöntem izlenebilir. 2022 yılı için Geçici 32.maddeye göre yeniden değerleme yapıp ardından 2023 yılı geçici vergi dönemlerinde 298/Ç’ye göre yeniden değerlemeye devam edilebilir. En mantıklı olan yöntem bu ikisini bir arada kullanmaktır. Çünkü sadece 298/Ç yapıldığında hem vergi avantajı fazla olmamakta hem de iktisadi kıymetin değerini geçmişten bugüne kadar taşıyamadığımız için önemli bir kayıp söz konusu olmaktadır.

UYGULAMA 5 :

• İşletmenin aktifinde yer alan duran varlıklar aşağıdaki gibi olup 01.03.2023 tarihi itibariyle yeniden değerleme kararı alınmıştır.

Nevi	Defter Değeri	Aktife Giriş Tarihi	Ekonomik Ömrü	Ayrılan Amortisman Tutarı	Amortisman Yöntemi
Arsa	200.000	01.05.2016	---	0,00	---
Taşıt	500.000	20.06.2017	5 yıl	0,00	Normal
Demirbaş	600.000	18.09.2018	5 yıl	300.000	Normal
Gayrimaddi Hak	975.000	01.03.2015	15 yıl	520.000	Normal

ÇÖZÜM 5 :

• Geçici 32.madde kapsamında 2022 yılı sonu itibariyle yeniden değerleme yaparsak sadece Arsa ve Gayrimaddi haklara uygulama yapılabilir. Çünkü diğerlerinin ekonomik ömrü tamamlanmış gözükmektedir. Her ne kadar taşıtlar ve demirbaşlar için tam amortisman ayrılmamış olsa dahi kanun tam ayrılmış kabul ettiğinden dolayı bu iktisadi kıymetlerin değeri sıfır olacaktır.
• Aralık/2022 Yİ-ÜFE : 2.021,19        Haziran/2016 Yİ-ÜFE : 257,27
• Nisan/2015 Yİ-ÜFE : 245,42

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Arsa	200.000	7,85630	1.571.260
Gayrimaddi Hak	975.000	8,23564	8.029.749
Birikmiş Amortisman	520.000	8,23564	4.282.533
Net Bilanço Değeri	655.000		5.318.476
Net Artış Değeri			4.663.476

• Arsa ve Gayrimaddi haklar üzerinde yapılan yeniden değerleme neticesinde 4.663.476 TL’lik bir değer artışı meydana gelmiş olup %2 vergisi 93.269 TL olmaktadır.
• Vergisel avantaja baktığımızda ise;
• Gayrimaddi hakkın yeni değeri 8.029.749 TL olup ayrılacak amortisman tutarı 535.316 TL ve önceki amortisman tutarı ise 65.000 TL’dir. Dolayısıyla fazla ayrılacak amortisman tutarı 470.316 TL olup vergiye etkisi 94.063 TL olacaktır.
• Bakıldığında çok fazla bir vergi avantajı yokmuş gibi gözüksede ancak unutulmamalıdır ki bu vergi avantajından iktisadi kıymetin ekonomik ömrü boyunca her sene faydalanma durumu bulunmaktadır. Dolayısıyla toplamda (470.316*7) 3.292.212 TL fazla amortisman ayrılacak dolayısıyla 658.442 TL’lik vergi avantajı oluşacaktır.
• Bu arada 298/Ç’ye göre yeniden değerlemeyi seçseydik sadece Gayrimaddi haklara yeniden değerleme yapılabilecekti. Çünkü boş arazi ve arsalar 298/Ç’ye göre yeniden değerlemeye tabi tutulamamaktadır.

UYGULAMA 6 :

• Haziran/2020 döneminde KDV ve ÖTV dahil 350.000 TL bedelle alınan binek otomobil 2023 Mart ayında satılması düşünülmektedir. Binek otomobilin piyasa fiyatı 1.200.000 TL’dir. Binek otomobilin ilk iktisabında ödenen vergiler binek otomobilin maliyetine dahil edilmiştir. Normal amortisman yöntemine göre ve kanuna uygun şekilde amortismanlar tam olarak ayrılmıştır.
• Aralık/2022 Yİ-ÜFE : 2.021,19           Temmuz/2020 Yİ-ÜFE : 490,33

ÇÖZÜM 6 :

• 31.12.2022 tarihi itibariyle Geçici 32.maddeye göre yapılacak hesaplama şöyle olacaktır.
• Yeniden Değerleme Oranı : 2.021,19/451,31 = 4,12210 olmaktadır.

Yıllar	Gider Yazılan Amortisman Tutarı	Hesaplama*
2020	35.000	(300.000/5*7*12)
2021	60.000	(300.000/5)
2022	60.000	(300.000/5)

*2020 yılı için iktisap edilen binek otomobillerde ÖTV-KDV’nin maliyete dahil edilmesi durumunda amortisman ayrılacak azami tutar 300.000 TL’dir.

	Defter Değeri	Yeniden Değerleme Oranı	Yeniden Değerlenmiş Tutar
Taşıtlar	350.000	4,12210	1.442.735
Birikmiş Amortisman	155.000	4,12210	638.925
Net Bilanço Değeri	195.000		803.810
Net Değer Artışı			608.810

• Örnekte görüleceği üzere yeniden değerleme neticesinde aracın net defter değeri 803.810 TL’ye yükselmiş olup satış bedeli olan 1.200.000 TL’yi düştüğümüzde 396.190 TL kar çıkmaktadır. Yeniden değerleme yapmamış olsaydık (1.200.000-195.000) 1.005.000 TL kar çıkacaktı. Bu durumda 608.810 TL daha düşük kar gösterme imkanımız doğmuş olmakla birlikte vergisel yönden 121.762 TL’lik bir vergi avantajı oluşmuştur.
• Net değer artışından dolayı ise %2 olarak hesaplanan 12.176 TL bir vergi ödemesi çıkmaktadır.
• Özellikle son zamanlarda araçların piyasa fiyatlarında olağanüstü artışlar görüldüğü için satarken yeniden değerleme yapmak çok önemli bir vergi avantajı meydana getirmektedir.

SON NOTLAR

• Gayrimenkuller için eğer satılmayı düşünülmüyorsa yeniden değerleme yapmak çok fazla bir avantaj sağlamayabilir çünkü amortisman oranı düşüktür. Ancak yakın zamanda satma niyeti varsa mutlaka Geçici 32.maddeye göre yeniden değerleme yapmak gerekmektedir.
• Ayrıca arsalar sadece Geçici 32.maddeye göre yeniden değerlemeye tabidir. 298/Ç’ye göre arsalar için yeniden değerleme yapılamaz.
• Taşıtların satışının planlanması halinde ekonomik ömrü tamamlanmamış ise Geçici 32.maddeye istinaden yeniden değerleme yapmak ciddi bir vergi avantajı doğurabilir.
• Ekonomik ömrünü tamamlamış iktisadi kıymetler yeniden değerlemeye tabi olmadığı için bu husus dikkate alınmalıdır. Önceki yıllarda amortisman ayrılmamış olsa bile ayrılmış kabul edileceğinden dolayı ekonomik ömrünü tamamlamış olması halinde artık yeniden değerleme yapılamayacaktır.
• Aynı yıl içerisinde alınan iktisadi kıymetler 298/Ç’ye göre yeniden değerleme yapılamayacaktır. Bunlar için en erken izleyen yılın ilk geçici vergi döneminde değerleme yapılabilmektedir.
• Firmada Finansman Gider Kısıtlaması yüksek çıkıyorsa Özsermaye yeterli değildir. Bu nedenle Yeniden Değerleme yapılması Özsermayeyi de güçlendireceğinden dolayı ciddi bir vergi avantajı oluşturabilir.
• Aynı şekilde Örtülü sermaye gibi bir problem varsa yine Yeniden değerleme yapılarak Özsermaye artışı yapılabilir.
• 298/Ç’ye göre yeniden değerleme yapılması halinde oluşan değer artış kazancına dikkat edilmelidir. Çünkü bunlarda oluşan değer artışı bu kıymetin satılması halinde vergiye tabi tutulmaktadır. Bu sebeple mutlaka bu fondaki tutarın sermayeye ilave edilmesi gerekmektedir. Ancak Geçici 32.madde için buna gerek bulunmamaktadır.

17.04.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.