Selçuk Turgay Azak
Vergi Müfettişi
Ekonomist
selcukturgayazak@hotmail.com

Ekonomi Tarihi Üzerine Kısa Yazı Dizisi 1: 1929 Büyük Buhranı ve John Maynard Keynes

Klasik ve Neoklasik iktisadi görüşe göre serbest piyasa ekonomisi içerisinde esnek ücret ve esnek fiyat mekanizmasının ekonomide dengeyi her zaman sağlayacağı, ekonominin daima tam istihdamda[1] olacağı ve ekonomide kriz ortamının oluşmayacağı, oluşsa bile geçici olacağı görüşü 1929 Büyük Buhranı[2] ile tarihin tozlu raflarına gitmiştir. Klasik iktisadi görüş içerisinde literatüre giren görünmez el[3] prensibi ekonomide piyasasının -herhangi bir aksama olması durumunda- kendi kendini tedavi ederek aksamayı telafi ettiği görüşü 1929 Büyük Buhranı ile büyük oranda hasar almıştır.

1929 Büyük Buhranı, dünyada 50 milyondan fazla kişinin işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin neredeyse yarı yarıya düşmesine neden olmuştur. Anılan kriz dünya ekonomisini ve sosyal düzenini o kadar derinden etkilemiştir ki, üzerine 20 nci yüzyılın en önemli eserlerinden biri olan Gazap Üzümleri[4] adlı roman yazılmıştır. Söz konusu romanda "Büyük Buhran" döneminde, tarımsal faaliyetin değersizleşmesi ve krizler yüzünden yoksullaşan yığınların ayakta kalma mücadelesi trajik bir dille anlatılmış, açlık ve sefalet yüzünden evlerini terk edip yollara düşmek zorunda kalan binlerce işçi ailesinden birinin hayatı konu olarak ele alınmıştır.

Ve bu kriz dünyaya göstermiştir ki görünmez el, gerçekten görünmez eldir yani piyasa mekanizması her zaman dengeyi sağlamaya yetmeyebilir. Bu durumda elin görünür el haline gelmesi gerekecektir. Peki bu el kimin eli olacaktır? Tabiki Devletin eli olacaktır. 1929 Büyük Buhranı ile ekonominin zaman zaman aksayabileceği ve bu aksamanın dışarıdan bir el ile giderilebileceği görüşü John Maynard Keynes tarafından ortaya atılmış ve ekonomiye devletin müdahalesi savunulmuştur. Keynes, Klasik iktisadi görüşün en önemli argümanı olan ekonominin daima tam istihdam da olacağı ve bu sebeple ekonomiye devletin müdahale etmemesi gerektiği varsayımlarını tamamen reddetmiştir. Keynes, ekonominin piyasa mekanizması içinde durgunluğa[5] girebileceğini ve bu durgunluğun devletin aktif maliye politikası uygulaması suretiyle bertaraf edileceğini ifade etmiştir.

Makro ekonomi disiplininin baş yapıtlarından olan ve Keynes tarafından kaleme alınan ve de ilk kez 1936 yılında basılan “İstihdam Faiz ve Paranın Genel Teorisi” adlı eserde yalnızca Klasik iktisadi anlayışın eksiklikleri ortaya konmamış, genel olarak ekonomik krizlerin ortadan kaldırılması için çözüm yolları da açıklanmıştır.  

Keynes’in verdiği mesaj J. B. Say[6]’ın “her arz kendi talebini yaratır” görüşüne karşılık “her talep kendi arzını yaratır” şeklinde olmuştur.

Keynesyen anlayışta ekonominin dengede olması ve kriz ortamına sürüklenmemesi için devletin maliye politikaları ile ekonomiye direkt müdahale etmesi gerektiği görüşü geçerlidir. Keynes,  ekonomide durgunluğun sebebinin toplam talepte meydana gelen azalma olduğu, söz konusu azalmanın piyasa mekanizması içerisinde kendi kendine giderilemeyeceği, bu sebeple toplam talepteki azalışın ancak ve ancak devletin genişletici maliye politikası uygulaması suretiyle önleneceği görüşlerini 1970’lere kadar tüm ekonomi otoritelerine kabul ettirmiştir. O kadar ki; İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, neredeyse tüm gelişmiş ülkeler ekonomi politikalarını Keynesyen görüşlere uygun olarak oluşturmuşlardır.

---

[1] Ekonominin sahip olduğu kaynakların tam kapasite ile çalıştırılmalarını, diğer bir deyişle ekonomide atıl bir kaynak bulunmamasını ifade eder.

[2] 1929 – 1933 yılları arasında dünyada yaşanan ekonomik buhrana verilen isimdir. Ekonomik buhran Kuzey Amerika ve Avrupa başta olmak üzere tüm dünyada yıkıcı etkilere sebep olmuştur.

[3] Piyasa mekanizması içerisinde kişisel ve sosyal yararların, herhangi bir engelle karşılaşmadan ve hükümet tarafından piyasanın işleyişine müdahale edilmeksizin maksimum edilmesidir.

[4] John Steinbeck tarafından kaleme alınmıştır.

[5] Ekonomik faaliyetlerin yavaşlaması ve istihdamın azalmasıdır.

[6] Fransız ekonomist

04.03.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.