Şefik Şengün
Yeminli Mali Müşavir
sefiksengun44@hotmail.com

Enflasyon Düzeltmesi Sonrası/Sonraları Maliyetlendirme Sorunu

Bilindiği üzere, dönem sonu stoklar sayılarak, ölçülerek ve tartılarak tespit edilir ki buna envanter denilmektedir. Yani stokların fiilen tespiti gerekir. Ancak Geçici Vergi dönemlerinde stokların bir bölümü veya tamamı kaydi envanter yoluyla da tespit edilebilmektedir.

Envanterde esas olan fiili maliyet+enflasyon farkıdır. Ancak mükelleflerin stokları çok çeşitli ve fazla ise; fiili maliyet yerine FİFO (İlk Giren İlk Çıkar) veya Ağırlıklı Ortalama Yöntemlerinden birini veya 2’sini ve hatta 3’ünü karma kullanabilirler. Örneğin bir Oto bayisi araçlarını Fiili maliyet, yedek parçalarının bir bölümünü FİFO ve bir bölümünü Ağırlıklı Ortalama Maliyetle tespit edebilir.

Stokların ya envanter defterine işlenmesi veya imzalı-kaşeli listeler halinde muhafazası zorunludur.

Bu meyanda günümüz gelişen teknolojik gelişmelerden faydalanarak, birçok işletme Dönem Stoklarını (31.03. - 30.06. - 30.09. - 31.12.)  tarihlerinde FİFO veya Ağırlıklı Ortalamalar veya Fiili Maliyet Sistemine göre, stok programlarına hesaplatıp çıkarmaktadırlar. Bazıları ise geçici vergi dönemlerinde kaydi veya fiili, yıl sonlarında ise zorunlu olarak fiili stoklarına göre bilhassa excell ortamında tespit etmektedirler. Şimdi Enflasyon Düzeltmesi karşısında her iki duruma açıklık getirmeye çalışalım.

1- STOKLARINI PROGRAMLARINDA TESPİT EDENLER:

Bilindiği üzere burada Programlar, Stokları doğal olarak fatura giriş fiyatlarına göre tespit ve hesaplama yapmaktadır. Bunlara sistem tarafından veya oran olarak bir ilave yapılmadığı takdirde, fatura fiyatı dışında bir ilave yapma durumları sözkonusu olmamaktadır. Buna göre;

A- 31.12.2023 TARİHLİ DURUM:

ÖRNEK 1: A işletmesinin Z Marka Buzdolabı dönem hareket ve 31.12.2023 tarihli stokları aşağıdaki gibi olup. İşletme dönem sonu stokunu Dönemsel Yürüyen Ağırlıklı ortalama Yöntemine göre tespit etmiştir.

Alış Tarihi	Birim Devir/Alış Fiyatı	Adet	Alış/Stok Tutarı	Toplam Satış Miktarı	Kalan Miktar	Ortalama Birim Fiyatı	D.S. Stok Tutarı
A	B	C	D (B*C)	E	F (C-E)	G (D:C)	H (F*G)
01.10. Devir	5.000,00	5	25.000,00
23.10.2023	5.500,00	4	22.000,00
26.11.2023	6.000,00	3	18.000,00
10.12.2023	6.000,00	6	36.000,00
30.12.2023	6.200,00	1	6.200,00
TOPLAM		19	107.200,00	8	11	5.642,11	62.063,16

Buraya kadar sorun yok, bu yöntemde doğrusu budur. Ancak 31.12.2023 tarihinde Enflasyon düzeltmesi yapılmak zorunda olunduğu için, gelen enflasyon farkının aynen fatura maliyeti gibi alış maliyetine eklenmediği takdirde, 31.03.2024 tarihinde Rapordan alınacak Stokların Maliyeti eksik ve hatalı olacaktır. Şöyleki;

ÖRNEK 2: Mükellefin 31.12.2023 tarihinde toplulaştırılmış yöntemlerden “dönem ortalama düzeltme katsayısı” ile stoklarını değerlediğini varsayalım. Dönem ortalama düzeltme katsayısı 1,02913 olduğuna göre, 31.12.2023 tarihindeki Düzeltilmiş Stok Tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.

Alış Tarihi	Birim Devir/ Alış Fiyatı	Adet	Alış/Stok Tutarı	Toplam Satış Miktarı	Kalan Miktar	Ortalama Birim Fiyatı	Kalan Tutar	Düzeltilmiş Yeni Tutar	Gelen Enflasyon Farkı
A	B	C	D (B*C)	E	F (C-E)	G (D:C)	H (F*G)	I (H*1.02913)	J (I-H)
01.10. Devir	5.000,00	5	25.000,00
23.10.2023	5.500,00	4	22.000,00
26.11.2023	6.000,00	3	18.000,00
10.12.2023	6.000,00	6	36.000,00
30.12.2023	6.200,00	1	6.200,00
TOPLAM		19	107.200,00	8	11	5.642,11	62.063,16	63.871,06	1.807,90

 

31.12.2023
153 ……	2023 Yılı Enflasyon Farkı	1.807,90
			698	1.807,90
31.12.2023 Tarihli Ticari Malların Enflasyon kaydı

Buraya kadarda sorun yok. Çünkü yapılması gereken işlem ve kayıt bu olacaktır. Ancak değinmek istediğim konu burada veya bundan sonraki enflasyon düzeltmesi yaptığımız sırada karşımıza çıkacaktır. Çünkü 31.03.2024 tarihinde alınan stok raporunda 31.12.2023 tarihinde gelen stok miktarı varsa ki mutlaka bir veya birden çok kalemde olacaktır. Enflasyon düzeltmesinden sonra artık Program stok birim değerlerini fatura fiyatından değil, giydirilmiş enflasyon farkı fiyatından hesaba katması gerekir. Şöyleki

ÖRNEK 3: Yukarıdaki hesaplamadan sonra yeni stok Raporu aşağıdaki gibi olmalıdır.

Alış Tarihi	Birim Ortalama Devir/ Alış Fiyatı	Adet	Alış/Stok Tutarı	31.12.2023 Gelen Enf . Farkı	Bir Birime Gelen Fiyat Farkı	Birim Alış + Enf. Farkı	Düz. Sonrası Yeni Değer
A	B	C	D (B*C)	E (D*1.807,90/ 62.063,16)	F (E:C)	G (B+F)	H (G:C)
31.12.2023	5.642,11	11	62.063,16	1.807,90	164,35	5.806,46	63.871,06

B- 31.03.2024 TARİHLİ DURUM:

A işletmesinin Z Marka Buzdolabı 01.01.2024 – 31.03.2024 Enflasyon Düzeltme Öncesi dönem hareket ve stokları aşağıdaki gibi olup. İşletme dönem sonu stokunu Dönemsel Yürüyen Ağırlıklı ortalama fiyata göre tespit etmiştir.

Alış Tarihi	Birim Devir/Alış Fiyatı	Adet	Alış/Stok Tutarı	Toplam Satış Miktarı	Kalan Miktar	Ortalama Birim Fiyatı	D.S. Stok Tutarı
A	B	C	D (B*C)	E	F (C-E)	G (D:C)	H (F*G)
01.01.2024 Devir	5.806,46	11	63.871,06
20.01.2024	7.500,00	20	150.000,00
18.03.2024	8.000,00	2	16.000,00
TOPLAM		33	229.871,06	14	19	6.965,79	132.350,00

NOT: 31.03.2024 tarihinde enflasyon düzeltmesi olmayacaktır. Ancak enflasyon düzeltmesi yapıldığı dönemlerde, yukarıdaki örneklerde olduğu gibi bir sonraki dönem için, enflasyon farklarının stoklara yansıtılması gerekir.

C- BU DURUM KARŞISINDA NE YAPILMALIDIR:

Mükelleflerin programları enflasyon farklarını da içeriyorsa zaten sorun yok. Ancak yeterli değilse programcılarla irtibata geçip enflasyon farklarının yönteme göre (Toplulaştırılmış, Tarihi, Maliyet, Stok devir hızı) stok maliyetine ilavelerini mutlaka sağlamalıdırlar. Aksi halde stok raporları ve sonuçları hatalı olacaktır.

D- ŞİMDİLİK VEYA YAKIN GELECEKTE ENFLASYON FARKLARI MALİYETE ATILMAZSA NE YAPILMALIDIR.

Bu durumda gelen enflasyon farkları için, 153 alt kırılımlarında ENFLASYON FARKI HESABI açılmalı ve her dönem sonunda satılan malın maliyetine, satış oranında enflasyon düzeltme farkından pay verilip, işlemlere devam edilmekten başka daha yakın bir alternatif görülmemektedir.

2- STOKLARINI KAYDİ VE FİİLİ TESPİT EDENLER:

Yukarıda bazı mükelleflerin stoklarını excell veya benzeri ortamlarda tespit ettiklerine değinilmişti. Bu yöntemde illaki programlara hesaplatmak durumu sözkonusu değildir. Bunlar bir şekilde hesaplatılıp stoklar tespit edilir ve listesi hazırlanabilir.

ÖRNEK 4: Hazır beton imalatı ile uğraşan A işletmesinin enflasyon düzeltme farkları dahil 30.06.2023 tarihli 150 Çimento Mizan Tutarı : 230.000.000,00 TL ve alış miktarı ise 115.000 kg’dır. Mükellef stoklarını dönemsel (geçici vergi dönemleri itibarıyla) ağırlıklı ortalama yöntemine göre tespit etmektedir. Bu durumda çimentonun ortalama kg birim fiyatı (enflasyon düzeltme farkı dahil) 230.000.000,00/115.000= 2.000,00 TL olacaktır. Bunun listelenmesi ve gerek görülüyorsa envanter defterine kayıtlanması yeterli olacaktır.

10.05.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.