Şefik Şengün
Yeminli Mali Müşavir
sefiksengun44@hotmail.com

Deprem Bölgesinde Yaşanan Felaket Nedeniyle Şu Ana Kadar Oluşan Vergi ve SGK Mevzuatı

Öncelikle herkese geçmiş olsun der, vefat edenlere Allahtan rahmet ve yaralılara acil şifalar dilerim. Kahramanmaraş Merkezli 11 il ve Sivas’ın Gürün İlçesinde meydana gelen deprem felaketi nedeniyle, oluşan bilgi katmanı karşısında Vergi ve SGK ile ilgili tespit ve görüşlerimiz özet halinde aşağıya çıkarılmıştır.

Konu İle İlgili Kavramlar ve Anlamı:

1-Afet Durumu ve Bölgesi: Deprem, toprak kayması, sel, yangın, kaya düşmesi ve çığ gibi doğal afetlerin oluştuğu yerlerdir.

2- Olağanüstü Hal Bölgesi: Afet bölgesini de kapsayan ve daha üst düzeyde tedbir ve yetkileri kapsayan doğal afetler bölgesidir.

Her iki Bölgenin ilan ve koşullarını belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır. Buna istinaden 08.02.2023 tarihinden geçerli olmak üzere, Cumhurbaşkanı 6785 Sayılı Kararla 3 aylık Olağanüstü hal ilan etmiş bulunmaktadır.  Olağanüstü hal ilan edilen bölgeler 10 adet olup; Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İllerin tamamıdır.

Örneğin 6785 Sayılı Karara istinaden çıkarılan 120 sayılı CB Kararnamesine göre, bu 10 ilde  “Dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dâhil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin tüm süreler” 2 ay durdurulmuştur.

Yine 125 sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile çalışma hayatında yapılan yeni düzenlemeye göre “Kısa Çalışma Ödeneği” başlatılması planlanmış ve bazı özel durumlar hariç, Olağanüstü hal süresince işçi çıkarılması yasaklanmıştır. İşten çıkaranlara asgari ücretin 1 katı tutarında idari para cezası uygulaması getirilmiştir.

Diğer yandan bu konularda TBMM’nce bir düzenleme yapıldığı takdirde, bu durumda TBMM’nin çıkarmış olduğu yasa/yasalar öncelik alacaktır.

3- Mücbir Sebep : Afet veya Olağanüstü haller nedeniyle; beyan, bildirim ve bunlara bağlı ödemelere ilişkin kanuni sürelerin durması ve ilan edilen bölgelerde en az mücbir sebep ortadan kalkıncaya kadar, yetkililerce verilen süredir. Mücbir sebep ilan edilen sürede belirlenen beyanname, bildirim ve bunlara bağlı ödemelere ilişkin süreler durur ve bu sürenin bitiminden itibaren, yetkililerce 15 günden aşağı olmamak üzere yeni süre verilmektedir.

213 sayılı VUK’nun 15. Maddesine göre, vergi beyan ve bildirimlerle ilgili mücbir sebep süresini ilan etmeye Hazine ve Maliye Bakanlığı ve 5510 sayılı SGK’nun 91. maddesine göre, SGK beyan ve bildirimlerle ilgili mücbir sebep süresini ilan etmeye Kurum yetkilidir.

Buna istinaden;

A) HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI YETKİSİNDEKİ İŞLEMLER :

Maliye Bakanlığınca mücbir sebep ilan edilen bölgelerde;

a) * Vergi Mükelleflerinin 06.02.2023 - 31.07.2023 tarihleri arası vermesi gereken beyanname, bildirim ve bu beyanlar üzerine ödenmesi gereken vergilerin ödeme süresi (2023 MTV 2. taksidi ile deprem  tarihinden önce tahakkuk etmiş, ödeme süresi mücbir sebep hali ilan edilen süreye rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizi dahil)

*Deprem tarihinden önce ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen ve vadesi mücbir sebep halinin başladığı tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi,

Yeniden belirlenmiş bulunmaktadır.

Buna göre mücbir sebep süresince verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 01.08.2023 - 15.08.2023 tarihleri arası verilebilecek, bu beyanname üzerine tahakkuk edecek vergiler ile yukarıda ifade edilen diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri 31.08.2023 Perşembe günü sonuna kadar ödenebilecektir.

b) 06.02.2023 (bu tarih dâhil)  Mücbir Sebep Hali ilan edilen illerdeki meslek mensuplarıyla aracılık ve sorumluluk sözleşmesi bulunan ve mücbir sebep ilan edilen yerler dışındaki mükelleflerde aynı haklardan yararlanabilecektir.

Örnek-1: Elazığ İlinde faaliyet gösteren SMMM ÇALIŞ’ın, 23.01.2023 tarihinde Aracılık Sözleşmesi yaptığı İstanbul Beşiktaş Vergi Dairesine kayıtlı mükellefi B Ltd. Şti. bulunmaktadır. B Ltd. Şti. mücbir sebep bölgesinde imiş gibi tüm haklardan yaralanabilecektir.

Örnek-2: Malatya İli Fırat Vergi Dairesine kayıtlı Cem A.Ş.’nin tüm şubeleri mücbir sebebin ilan edildiği bölgeler dışında bulunmaktadır. Ancak bu mükellefin Vergi Dairesi mücbir sebep bölgesinde olduğundan, mücbir sebep bölgesindeki tüm haklardan yaralanabilecektir. Bu mükellefin SMMM olsun veya olmasın veya mücbir sebep bölgesi dışında olsun sonuç değişmeyecektir.

c) Bununla birlikte söz konusu yerlerde bulunan mükellefler tarafından, mücbir sebep hali süresi içerisinde bulunan 2023 yılı 1. Dönem Geçici Vergi beyannamesi de hiç verilmeyecektir.

d) Yeni bir uzatılma yapılmadığı takdirde, 2023 Yılı Temmuz ve takip eden aylardaki beyan ve bildirimler kanuni süresinde verilmiş olacaktır.

e) 14.02.2023 - 22.02.2023 tarihleri arası Prefabrik yapı ile konteynerlerin, 6785 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile olağanüstü hal ilan edilen illerde kullanılmak üzere, afetzedeler ile 3065 sayılı KDV Kanununun 17. maddesinin birinci fıkrasında sayılan kurum ve kuruluşlara,

23.02.2023 - 31/12/2023 tarihleri arası (bu tarih dâhil) (kurulum ve montaj işleri dahil) herkese tesliminde KDV Oranı % 1 uygulanacaktır.

f) KDV İadesi talep eden mükelleflerin ise KDV iadesi alabilmeleri için KDV beyannamelerini vermeleri gerekmektedir. Örneğin 2023 Ocak ayında KDV İadesi doğan bir mükellef KDV İadesini bir an önce almak istiyorsa, KDV beyannamesini 06.02.2023 -15.08.2023 tarihleri arası bir tarihte vermesi gerekir.

g) Mükelleflerin mücbir sebep süresince bu haklardan kısmen veya tamamen yararlanması isteğe bağlı bulunmaktadır.

h) Mücbir sebep süresince, mücbir sebep bölgesinde bulunan mükelleflerin mücbir sebep dışında bulunan mükelleflerden mal ve hizmet alımlarında kısmi tevkifat yapmayacaktır. Ancak hem alıcının ve hem satıcının mücbir sebep Bölgesinde olması halinde, tevkifat yapılacaktır. Ancak beyan ve ödeme koşulları için mücbir sebep koşulları geçerli olacaktır. Diğer yandan tam tevkifat için mücbir sebep geçerli değildir. Yani tam tavkifata tabi işlem için KDV tevkifatı zorunlu olmakla birlikte, yine beyan ve ödemede mücbir sebep haklarından yararlanabilecektir.

Mücbir Sebep kapsamına alına bölgeler 12 adet olup Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa, Elazığ İllerin tamamı ile Sivas’ın Gürün İlçesidir.

B) SOSYAL GÜVENLİK KURUMU YETKİSİNDEKİ İŞLEMLER :

Kurumca 06.02.2023 - 31.07.2023 tarihleri arası mücbir sebep ilan edilmiştir. Ancak beyan ve ödemelerde Vergi ile önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu sebeple buna dikkat etmek gerekecektir. Aksi halde cezai bir durumla karşı karşıya kalınacaktır.

a) * 06.02.2023 ila 30.04.2023 tarihleri arası (yani en fazla 3 aylık 2023/Ocak, Şubat, Mart) verilecek her türlü bilgi, belge ve beyannameler (iş kazaları ile meslek hastalıkları bildirimleri dahil) 26.05.2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) verilebilecektir.

*06.02.2023 tarihinden önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile 2023 yılı Ocak – Haziran arası dönemlere ait primler, 31.08.2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar ödenebilecektir.

b) 06.02.2023 (bu tarih dâhil)  Mücbir Sebep Hali ilan edilen illerdeki meslek mensuplarıyla aracılık ve sorumluluk sözleşmesi bulunan ve sadece Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Sivas’ın Gürün İlçesinde bulunan meslek mensuplarının mücbir sebep bölgesi dışında bulunan başka İllerdeki işverenlerin,

Sadece 2023/Ocak, Şubat ve Mart ayları SGK bildirimleri 26.05.2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) verilebilecek ve ödemeleri de en geç 31.05.2023 tarihine kadar yapılacaktır.

Yani Mücbir sebep bölgelerinde bulunan meslek mensuplarından sadece Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Sivas’ın Gürün İlçesinde bulunan meslek mensupları mücbir sebep bölgesi dışındaki müşterilerinin SGK bildirimlerinin 3 aylık kısımlarını 26.05.2023 tarihine kadar verebilecekler. Bunun dışında kalan iş ve işlemleri örneğin işçi giriş ve çıkışlarını süresinde yapacaklardır. Ayrıca diğer 7 adet mücbir sebep bölgesinde bulunan meslek mensupları bu hakların hiçbirinden yararlanamayacaklardır.

C) ZAYİ BELGESİ DURUMU:

Bilindiği üzere başta TTK, Vergi, SGK, KGK ve diğer yasalardaki mevzuat çerçevesinde mükellefler vergide 5 yıl, diğer kanunlarda 10 yıllık defter ve belgelerini istendiğinde yetkili mercilere ibraz etmek zorundadırlar.  Aksi halde bu defter ve belgelere göre indirim konusu yapılan KDV’ler kabul edilmez ve SGK kayıtları yok sayılır ve TTK’ya göre eldeki mevcut veriler dışında ileri sürülen borç ve alacaklar delil sayılamaz.

Bölgemizde yaşanan deprem sebebiyle bir çok mükellefin defter ve belgelerinin, yazar kasalarının bir kısmının veya tamamının telef olacağı, hatta yok olacağı kaçınılmazdır.

Bu nedenle muhafazası gereken defter ve belgelerin yok olması veya okunamayacak şekilde tahrif olması halinde 6102 sayılı TTK’nun 82/7. Maddesine göre olayın gerçekleştiği tarihten (gerçekleşme tarihi bilinmiyorsa öğrenildiği tarihten) itibaren 30 gün içerisinde Asliye Ticaret Mahkemelerine “Zayi Belgesi” alınması için dava açmaları gerekmektedir.

Şu an itibarıyla 10 bölgede (Elazığ İli ve Sivas’ın Gürün İlçesi hariç) 2 ay süreyle dava açma hakkı durdurulduğundan, bu süre 06.04.2023 günü son bulmaktadır. Buna göre defter ve belgeleri kısmen veya tamamen depremde yok olan Mükelleflerin, 07.04.2023 tarihinden itibaren en geç 06.05.2023 tarihine kadar Zayi Belgesi için Asliye Ticaret Mahkemelerinde dava açmaları gerekmektedir.

Ancak Olağanüstü Hal Bölgesinde yer almayan Elazığ İli ve Sivas İli Gürün İlçesinde başvuru süresi, 07.02.2023- 06.03.2023 tarihleri arası olacaktır. Bunun yanısıra Olağanüstü hal Bölgesinin dışında olan bir mükellefin Zayi Belgesi davasını açacak olan avukatı, 06.02.2023 günü itibarıyla Olağanüstü hal Bölgesinin barosuna kayıtlı ise, bu defa 1 aylık ek süre verildiğinden, dava açma tarihi 07.03.2023 - 06.04.2023 tarihleri arasında olacaktır.

Tabi ki herhal ve takdirde yüzbinlerce başvuru Mahkemeleri iş yükünü artıracak belki de tıkayacaktır. Bu sebeple İlgili Bakanlıkların toplu kolaylıkların sağlanması konusunda yetkilerini zorlamaları ve gerektiğinde düzenleme yapılmasını sağlamaları ve en pratik yol olacaktır.

Burada önemli bir konuda hukuken mükellefte olması gereken defter ve belgelerin, fiilen meslek mensuplarında olması halinde, ne gibi görüş verilir veya karar alınır ayrı bir sorun. Çünkü kanunen defter ve belgelerin mükellefte olması gerekmektedir. Aksi halde nerede muhafaza ediliyorsa Vergi Dairesi ve SGK’ya yazılı bilgi verilmesi gerekiyor.

D) DEPREM NEDENİYLE ZAYİ OLAN MAL VE DİĞER İKTİSADİ KIYMETLERİN DURUMU:

Vergi mevzuatımıza göre deprem, sel felaketi ve yangın nedeniyle Maliye Bakanlığınca mücbir sebep ilan edilen bölgelerde zayi olan mallar gider olarak kabul edilmekte ve malların alımı dolayısıyla indirim konusu yapılan KDV’lerin indirimi kabul edilmektedir. Yani zayi olan mallara ait KDV için ilave KDV yapmaya gerek bulunmamaktadır.

Ancak bütün bunların yapılabilmesi için öncelikle depremde zayi olan iktisadi kıymetlerin Vergi Dairesi Başkanlığı / Defterdarlıklar bünyesinde oluşan takdir komisyonlarınca takdir edilmesi gerekmektedir

Bu sebeple zayi olan mal maliyetinin ve ATİK’lerin kayıtlı değeri ve birikmiş amortismanlarının mükellefçe tespit edilebilmesi halinde işi oldukça kolaylaştıracaktır. Çünkü bu beyan ve doneler ışığında takdir komisyonları karar verebileceklerdir. Aksi halde VUK 267. Maddesinin 3. Sırasına göre takdir komisyonları emsal bedelleri araştırma yoluna gitmek zorunda kalacaktır ki bu hem zor, hem gerçeğe uzak ve hemde uzun zaman alacaktır. Sanırız bu konuda da ilgili Bakanlık kolaylaştırıcı bir yöntem bulmuş olsun.

E) BORCU YOKTUR YAZISI ARANMAYACAKTIR:

Bütün ülkede Kamu Kurumlarınca, 06.02.2023 tarihinden 31.07.2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) yapılacak ödemeler de vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belge aranılmayacaktır. Ayrıca 6183 sayılı AATUHK’nun 48. maddesince tecil edilen borç tutarının %10’u ödenmedikçe ilgili tahsil dairesine borcu bulunmadığını gösteren yazının verilmemesi şartı da aranılmayacaktır.

F) DEPREM BÖLGESİNDEKİ MÜKELLEFLERİN 7256 VE 7326 SAYILI KANUNLAR GEREĞİ ÖDENMESİ GEREKEN TAKSİT SÜRELERİ UZATILMIŞTIR:

Mücbir sebep ilan edilen bölgelerde 7256 sayılı yasa ve 7326 sayılı yasa kapsamında 06.02.2023 – 31.07.2023 tarihleri arasında vadesi gelen ve ödenmesi gereken taksitlerinden birincisinin ödeme süresi;

Mücbir sebep halinin sona erdiği tarihi izleyen ayda, sonraki taksitlerin ödeme süreleri de bu ayı takip eden ikişer aylık dönemler halinde, 7256 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (e) bendi ile 7326 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (e) bendine göre aylık taksitler halinde ödenmesi gereken taksitler ise mücbir sebep halinin sona erdiği tarihi izleyen aydan başlayarak aylık taksitler halinde ödenmek üzere uzatılmıştır.

G) DEPREM NEDENİYLE ÇALIŞANLARIN VE İŞVERENLERİN DURUMU:

Depremin ilan edildiği Olağanüstü hal bölgelerinde, Olağanüstü hal süresince işçi çıkarma yasağı getirilmiştir.  Bu süre zarfında işçinin çalıştırma imkanı yok ise bile, ilk ara verme tarihinden itibaren 4857 sayılı İş Kanunu’nun 40. Maddesine göre, bir haftanın yarım günü için ücret vermekle yükümlüdür. Buna göre deprem 06.02.2023 sabahı saat 4,17’de gerçekleştiğinden, gece vardiyasında çalışılan süreler hariç,  çalışana 5+3,5= 8,5 gün ücret ödenmesi gerekir. Tabi ki bu arada kısa çalışma ödeneği hak edenlere kısa çalışma ödeneği talep edebilir. Depremin sırasında ise varsa çalıştığı gün ve saatler için ücret ödenmesi zaten doğal bir durumdur. Bu arada bu çalışılmayan sürede işçinin sağlık giderleri SGK tarafından karşılanacaktır.

Ayrıca çalışanın depremden dolayı istifa etmesi halinde, ihbar tazminatı hak etmemekle birlikte, 1 yılı dolduranlar kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Kıdem tazminatının peşin ödenmesi zorunlu değildir. Çalışanla işveren anlaştığı sürece, taksitler halinde ödenebilir. Anlaşma yapılan bu ücret yanısıra gecikmeden doğanlar hariç, ayrıca faiz ve vade farkı talep edilemez. Ödeme süresinde bir sınır bulunmamakla birlikte, ileride ihtilafa neden olmamak için ödeme tutar ve ödeme planının yazılı veya arabuluculuk sistemi nezdinde yapılmış olması gerekir.

Bilgilerinize sunulur. Saygılarımla,                                               

 

03.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.