Şefik Şengün
Yeminli Mali Müşavir
sefiksengun44@hotmail.com

Yeniden Değerleme Oranı ve 31.03.2022 Tarihli İşlemleri

05.05.2022 tarihinde yayımlanan 59 nolu Kurumlar Vergisi Sirküsü ile 2022 yılı 1. Geçici Vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı, % 33,63  olarak açıklanmıştır.

Buna göre yeniden değerleme yapmak isteyen mükellefler, 2022/1. Dönem geçici vergi döneminden itibaren ATİK’lerini yeniden değerlemeye tabi tutabilirler. Konunun değerlendirmesi özet halinde tarafımızca aşağıya çıkarılmıştır.

Bilindiği üzere, 7338 sayılı yasa ile; 01.01.2022 tarihinde başlayan hesap dönemlerinden başlamak üzere, tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine ( Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç) enflasyon düzeltmesinin gerçekleşmediği dönemlerde, yeniden değerleme yapma hakkı tanınmış bulunmaktadır.

Bu meyanda 7352 sayılı yasa gereği 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapılması zorunlu olduğundan, kapsam dahilindeki mükellefler 31.03.2022 - 30.09.2023 tarihleri arası geçici vergi dönemleri ile 31.12.2022 tarihinde yeniden değerleme yapılabilecektir.

Yeniden değerleme ihtiyari olduğundan, herhangi bir geçici vergi döneminde başlanabilir veya arada ihmal edilip yıl sonunda bir defada da yapılabilir. Yahut bir ATİK’in bütünlüğünü bozmamak kaydıyla, bazı iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutabilir. Ancak herhangi bir yıl yeniden değerleme yapılmaması halinde, bu yılla ilgili sonraki yıllarda yeniden değerleme yapılamaz. Yani yeniden değerleme her yıl için bağımsız olarak değerlendirilir.

Yeniden değerleme yapılırken özellikle aşağıdaki 4 hususa dikkat etmek gerekir.

1- Yıl içerisinde aktife giren değerler, yeniden değerlemeye tabi tutulamazlar.

2- Aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç olmak üzere, İktisadi kıymetlerin maliyet bedeline eklenmiş bulunan kur farkları, kredi faizleri ve bunlara isabet eden amortismanlar, yeniden değerleme kapsamına alınamazlar.

3- Herhangi bir yıl amortisman ayrılmaması veya eksik ayrılması halinde, yeniden değerleme hesabında bu amortismanlar tam ayrılmış sayılacaktır.

4- VUK’a göre amortisman süresini tamamlayan iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeye tabi tutmanın, değerleri güncel hale getirmenin dışında bir yararı olmayacağından, genelde bunların değerlemesi tercih edilmemekle birlikte, değerlemeye tabi tutmanın da herhangi bir sakıncası da bulunmamaktadır.

Şimdi 2 ve 3. şıkkı kapsayan hususu, basit bir örnekle izah etmeye çalışalım.

A İşletmesi 2018 yılında banka kredisi ile 400.000 TL’ye almış olduğu araca ait 2018 yılında ödediği 25.000 TL faiz giderini zorunlu olarak ve 2019 yılında ödediği 75.000 TL faiz giderini ihtiyari olarak aracın maliyetine intikal ettirmiştir. Amortisman oranı % 20 ve şekli normal olup, Kurum aynı zamanda 2020 yılında ihtiyari olarak amortisman ayırmamıştır. 2022 1. Geçici vergi döneminde bu aracını yeniden değerlemeye tabi tutmak istemektedir.

Kurumun bu araçla ilgili yıllar itibarıyla mizan değerleri aşağıdaki gibi olacaktır.

Tarih	Aktife Kaydedilen Değerler	Aracın Aktife Kayıtlı Değeri	Aracın Amortisman Hesabı	Aracın Toplam Birikmiş Amortismanı
31.12.2018	Alış Bedeli: 400.000 + Faiz 25.000	425.000	425.000*0,20=85.000	85.000
31.12.2019	Devir Bedeli: 425.000 + Faiz 75.000	500.000	500.000*0,20=100.000	185.000
31.12.2020	-	500.000	İhmal edilmiştir.	185.000
31.12.2021	-	500.000	500.000*0,20=100.000	285.000

NOT: Değer artırıcı harcamalarda amortisman kalan ömre göre, iktisadi kıymetin ömrünü uzatıcı harcamalarda ise iktisadi kıymetin ömrünü uzattığı süre kadar amortisman ayrılması yaygın olan görüştür. Burada maliyete eklenen faiz gideri ömrü değil, değeri arttırdığı için 2019 yılında maliyete eklenen faiz gideri kalan ömre göre 4 yıla bölünüp % 25 hesaplanması gerekir. Ancak VUK 320 maddesindeki “Amortisman ve tükenme payı süresi, duran varlıkların aktife girdiği yıldan başlar.” hükmü gereği, bu ilaveleri aktife yeni girmiş gibi görüşler daha baskın olduğundan, oran % 20 olarak hesaplanmıştır. Ancak konumuz bundan ziyade, aktifleştirme hesap döneminde ve hesap döneminden sonra maliyete eklenen faiz ve kur giderlerine örnek verilmeye çalışılmıştır.

Buna göre sözkonusu aracın 31.03.2022 tarihli yeniden değerleme işlemi ve muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

AÇIKLAMALAR:

*Aktifleştirme dönemine ait maliyete eklenen 25.000 TL faiz gideri yeniden değerleme kapsamına alınmış, ancak aktifleştirme döneminden sonraki maliyete ihtiyari olarak eklenen 75.000 TL faiz gideri ve amortismanı yeniden değerleme kapsamına alınmamıştır. Sadece amortisman hesaplanmıştır.

* Yeniden değerlemeye kapsamına alınan 425.000 alış bedeli+ faiz giderine ait 31.03.2022 tarihli birikmiş amortisman tutarı (285.000-30.000)=255.000 TL olduğu halde  yeniden değerleme yapıldığı için, ayrıldığı kabul edilen amortisman tutarı (425.000*4*0,20)= 340.000 TL olarak dikkate alınmıştır.

* 2022/1. Dönem yeniden değerleme oranı % 33,63 olarak açıklandığından,  değerlemeye tabi tutulan ATİK için çarpan 1,3363 olarak, faiz maliyeti yeniden değerlemeye tabi tutulamadığından çarpan 1 olarak dikkate alınmıştır.  Ancak değerleme şekli illaki böyle olacaktır diye bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu sadece konuyu anlatmak bakımından kullanılmış bir hesaplama yoludur.

MUHASEBE KAYDI:

Yukarıdaki yeniden değerlemenin muhasebe kayıtları ana hesap bazında aşağıdaki gibi olacaktır.

----------------------------------------31.03.2022--------------------------------

254    …… Araç Y.D. Farkı               142.927,50                

730,740,760,770,796 Amor. Gid.        32.146,38                

                        257 Yeniden Değerleme Farkı          114.342,00

                        257 1. Dönem Amortisman Gid.       32.146,38

                        522  …… Araç Y.D. Artış Fonu         28.585,50

Yeniden değerleme ve amortisman kaydı

------------------------------------------------------------------------------------------

Bu kayıtlar sonucu Kurumun 31.03.2022 tarihli mizan değerleri aşağıdaki gibi olacaktır.

Tarih	Aracın Aktife Kayıtlı Değeri	Aracın Toplam Birikmiş Amortismanı	Aracın Yeniden Değer Artış Fonu
31.03.2022	642.927,50	431.488,38	28.585,50

Bilgilerinize sunulur.

Saygılarımla,

09.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.