Şefik Şengün
Yeminli Mali Müşavir
sefiksengun44@hotmail.com

Duran Varlıklar Yerine Dönen Varlıklara, Uzun Vadeli Kaynaklar Yerine Kısa Vadeli Kaynaklara Yapılan Muhasebe Kayıt Hataları

Uygulamada nasıl olsa bilançonun aktif ve pasif dengesini etkilemez düşüncesiyle; bilerek veya bilmeyerek Dönen Varlıklara yapılması gereken kayıtların Duran Varlıklar hesabına, Uzun Vadeli Kaynaklara yapılacak kayıtların, Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklara yapıldığı sık sık karşılaşılan bir durumdur. Konuyla ilgili basit ve özet halinde aşağıda açıklamalar yapılacaktır.

Aslında bu ihmal veya bilinmeden yapılan hata, en başta “Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması” ve “Tekdüzen Hesap Planı Çerçevesi” ilkelerine ve ayrıca Muhasebenin temel kavramlarından olan “Tam Açıklama Kavramı” ilkesine aykırı bir durumdur.

Bu tür yapılan hatalar en başta işletme yönetimini ve ortakları yanıltmakta ve en azından ilgili 3’üncü kişileri (alıcılar, satıcılar, banka v.b. kredi kuruluşları, yatırımcılar v.d.) ve bilanço sonuçlarından yararlanan ve talep eden Kurumlara verilecek Analiz Tabloları ve Rasyoların yanlış sonuçlarla hesaplanmasına yol açmakta ve bilhassa Bağımsız Denetime Tabi İşletmelerin verilerinin yanlış oran ve tutarlara kaymasına sebebiyet  vermektedir.

Bilindiği üzere, Temel Mali Tablolardan olan Bilanço İlkeleri, yani bilançonun ana çatısı, AKTİF ve PASİF olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır. Bilançonun;

Aktifi VARLIKLAR’dan,

Pasifi KAYNAKLAR’dan oluşur.

Bunu katagorize edecek olursak, ana hesap kodları itibarıyla aşağıdaki tabloyu elde etmiş oluruz.

BİLANÇO

AKTİF	PASİF
I- DÖNEN VARLIKLAR (100-199)	I-   KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (300-399)
II- DURAN VARLIKLAR (200-299)	II- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (400-499)
	III- ÖZKAYNAKLAR (ÖZSERMEYA)          (500-599)
AKTİF TOPLAMI	PASİF TOPLAMI

Şimdi bunların kısaca tanımını yapalım.

Dönen Varlıklar: Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha kısa sürede nakde dönüşebilen varlıklardır. 

Duran Varlıklar: Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha uzun sürede nakde dönüşen veya işletmede kullanılan varlıklardır.

Kısa vadeli yabancı kaynaklar: En fazla bir yıl veya normal faaliyet dönemi içerisinde ödenmesi gereken borçlardan oluşur.

Uzun vadeli yabancı kaynaklar: Ödeme süresi bir yıldan daha uzun veya normal faaliyet döneminden daha uzun olan borçlardan oluşur.

Özkaynaklar: Şirketin net değeri olup, tüm borçlar ödendikten sonra kalan varlıktır.

Bu bilgiler ışığında örneklerle muhasebe kaydı ve yapılan hataları belirtmeye çalışalım.

1- Dönen Varlık ile Duran Varlık Arası Kaydırmalar (Hatalı Kayıtlar):

Örnek 1: A Ltd. Şti., Müşteri B’ye nihai vadesi 2 yılı aşacak şekilde, 15.03.2022 tarihinde 200.000,00 + % 8 KDV 16.000,00 TL olmak üzere, toplam 216.000,00 TL’lık mal satışı gerçekleştirmiştir.

Buna karşılık müşteri B ile;

- 16.000,00 TL’lık 31.03.2022 tarihli nakit (banka EFT) ,

- 50.000,00 TL’lık 31.12.2022 tarihli çek,

- 50.000,00 TL’lık 30.06.2023 tarihli nakit (banka EFT),

- 50.000,00 TL’lık 31.12.2023 tarihli nakit (banka EFT),

- 50.000,00 TL’lık 31.03.2024 tarihli senet

şeklinde anlaşmıştır.

Genelde yapılan hatalı kayıt şekli;

------------------------------------15.03.2022-----------------------

120 Müşteri B   216.000,00                              

                        600 Müşteri B 200.000,00

                        391 Müşteri B   16.000,00

Müşteri B’ye 15.03.2022 tarih ve … nolu fatura

ile yapılan satış kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Bu kayıtla alacağın son tahsiline kadar 120 hesabı çalıştırılmaktadır. Bu durumda aşağıda görüleceği üzere, Duran Varlıklarda yer alacak olan tutar da, Dönen Varlıklar içerisinde yer almaya devam etmektedir. Sonuç yukarıda saymaya çalıştığımız mahsurları doğurmaktadır.

Oysa doğru kaydın aşağıdaki gibi olması gerekir.

------------------------------------15.03.2022-----------------------

101 Müşteri B               50.000,00

120 Müşteri B               16.000,00

220 Müşteri B (2023)   100.000,00

221 Müşteri B (2024)     50.000,00

                                        600 Müşteri B   200.000,00

                                          391 Müşteri B   16.000,00

Müşteri B’ye 15.03.2022 tarih ve … nolu fatura

ile yapılan satış kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Müşterinin bütün ödemelerini düzenli yaptığı varsayılarak, dönem sonlarında yapacağı virman kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

------------------------------------31.12.2022-----------------------

120 Müşteri B   100.000,00

                                     220 Müşteri B 100.000,00

Vadesi 1 yılın altına düşen alacağın ilgili hesaba virmanı

--------------------------------------------------------------------------

Burada dikkat edilirse, 31.12.2022 tarihinde henüz vadesi 1 yılın altına düşmeyen 221 hesaptaki alacak senedi bakiyesi, virman edilmemiştir. Bu kayıt 31.12.2023’te yapılacaktır.

------------------------------------31.12.2023-----------------------

121 Müşteri B   50.000,00

                                         221 Müşteri B 50.000,00

Vadesi 1 yılın altına düşen alacak senedinin ilgili

hesaba virmanı

--------------------------------------------------------------------------

2- Kısa Vadeli Yabancı Kaynak İle Uzun Vadeli Kaynak Arası Kaydırmalar (Hatalı Kayıtlar):

Örnek 2: A Ltd. Şti., % 20 faiz oranıyla 02.01.2022 tarihinde  B Bankasından 1.000.000,00 TL kredi çekmiş ve birinci dilimi olan 500.000,00 TL’yi 31.12.2022 tarihinde faizi ile, 2. dilimi olan 500.000,00 TL’yide 31.12.2023 tarihinde faizi ile birlikte ödeyecektir.

Genelde yapılan hatalı kayıt şekli;

------------------------------------02.01.2022-----------------------

102 B Bankası  1.000.000,00

                                          300 B Bankası 1.000.000,00

B Bankasından alınan kredi kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Bu kayda göre, kredi aslı ödenene kadar 300 hesabı çalıştırılmaktadır. Kredi faizleri de ödendiği tarihte 780 nolu hesaba gider kaydedilmektedir. Bu durumda aşağıda görüleceği üzere, Uzun Vadeli Yabancı Kaynakta yer alacak tutar, Kısa Vadeli Yabancı Kaynakta yer almaya devam etmektedir. Sonuç yukarıda saymaya çalıştığımız mahsurları doğurmaktadır.

Oysa doğru kayıtların aşağıdaki gibi olması gerekir.

------------------------------------02.01.2022-----------------------

102 B Bankası  1.000.000,00

                                           300 B Bankası 500.000,00

                                           400 B Bankası 500.000,00

B Bankasından alınan kredi kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Not: Burada faiz belli olmakla birlikte, gider yazma olayı ödeme esnasında yapalım düşüncesiyle faiz tahakkuku ihmal edilmiştir. Ancak gerek VUK 285. Madde ve gerekse yargı kararlarına göre ödenecek faiz tutarı belli ise, tahakkuktan gider yazılabilecektir.

--------------------------------31.12.2022---------------------------

300 B Bankası  500.000,00

780 B Bankası  100.000,00

                                            102 B Bankası 600.000,00

B Bankasına olan kredi borcunun 1. taksidinin faizi

ile birlikte ödenme kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Bu ödeme kaydının yanısıra aşağıdaki kaydın da yapılması gerekir.

--------------------------------31.12.2022---------------------------

400 B Bankası  500.000,00

                                               303 B Bankası 500.000,00

B Bankasından alınan ve vadesi 1 yılın altına

düşecek kredi virmanı kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Not: Bazıları yıl sonlarında 400’deki bakiyeyi 300 nolu hesaba atmaktadırlar. Ancak 400 hesaptan yapılacak virmanlar 300 nolu hesaba değil, 303 nolu hesaba yapılmalıdır.

--------------------------------31.12.2023---------------------------

303 B Bankası  500.000,00

780 B Bankası  200.000,00

                                            102 B Bankası 700.000,00

B Bankasına olana kredi borcunun 2. taksidinin faizi

ile birlikte ödeme kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Örnek 3: Örnek 1’in tersi, A’nın aynı şartlarda B’den mal aldığını varsayalım. Bu durumda kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır.

Genelde yapılan hatalı kayıt şekli;

------------------------------------15.03.2022-----------------------

153 Satıcı A      200.000,00

191 Satıcı A      16.000,00

                                     320       Satıcı A   216.000,00

Satıcı A’dan 15.03.2022 tarih ve … nolu fatura ile

alınan mal kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Bu kayıtla alacağın son tahsiline kadar 320 hesabı çalıştırılmaktadır. Uzun Vadeli Yabancı Kaynakta yer alacak tutar, Kısa Vadeli Yabancı Kaynakta yer almaya devam etmektedir.

Oysa doğru kaydın aşağıdaki gibi olması gerekir.

--------------------------------15.03.2022---------------------------

153 Satıcı A      200.000,00

191 Satıcı A      16.000,00

                        103 Satıcı A                       50.000,00

                        320 Satıcı A                       16.000,00

                        420 Satıcı A (2023)         100.000,00

                       421 Satıcı A (2024)            50.000,00

Satıcı A’dan 15.03.2022 tarih ve … nolu fatura ile

alınan mal kaydı

--------------------------------------------------------------------------

Alıcının ödemelerini düzenli yaptığı varsayılarak, satıcının dönem sonlarında yapacağı virman kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

---------------------------------31.12.2022--------------------------

420 Müşteri A   100.000,00

                        320       Müşteri A          100.000,00

Vadesi 1 yılın altına düşen borcun ilgili hesaba virmanı

--------------------------------------------------------------------------

Burada dikkat edilirse, 31.12.2022 tarihinde henüz vadesi 1 yılın altına düşmeyen 421 hesaptaki borç senedi bakiyesi, virman edilmemiştir. Bu kayıt 31.12.2023’te yapılacaktır.

--------------------------------31.12.2023---------------------------

421 Müşteri A  50.000,00        

                        321 Müşteri A               50.000,00

Vadesi 1 yılın altına düşen alacak senedinin ilgili

hesaba virmanı

--------------------------------------------------------------------------

Bilgilerinize sunulur. Saygılarımla,

21.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.