Sefa Yayla
E. Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Yayla Denetim Danışmanlık Eğitim YGM A.Ş.
www.yayladenetim.com
sefayayla@yayladenetim.com.tr

Gümrük Vergilerinin ve İdari Para Cezalarının Geri Verilmesi ve Kaldırılması

ÖZET: 

Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girişi(ithali); ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve Kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ile mümkündür .  Gümrük vergi tekniği açıdan bakıldığında; Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri ve Kanunen tahakkuk etmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri  zamanaşımı dikkate alınarak gümrük idareleri tarafından yükümlünün talebi ile ve hatta bazı hallerde resen geri verilir ya da kaldırılır. Bunun yanında,  mahkeme kararı ile de geri verilebilir. Bazı hallerde ise,  gümrük vergileri gümrük idaresinin incelemesi sonucunda  nakden veya yükümlünün ödeyeceği gümrük vergilerine mahsup  edilmek suretiyle de geri verilebilir. İtiraz Süresi Kaçırılarak Kesinleşen  Ek Tahakkuk Kararı Ve Ceza  Kararı Konusu Amme Alacakları  da 3 yıl içinde geri verme başvurusu yapılarak geri alınabilir. Gümrük idaresi haksız ve yersiz alınan gümrük vergileri ve para cezalarını geri vermez ise, gümrük kanununun  242 nci maddesindeki süreler içinde itiraz edilerek idari yollar tüketildikten sonra vergi mahkemesine dava açmak suretiyle geri alınabilir.

Anahtar Kelimeler: Gümrük vergileri, vergilerin geri verilmesi, vergilerin kaldırılması, gümrük idarelerince alınan vergiler, beyanın bağlayıcılığı

GİRİŞ

Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri ve Kanunen tahakkuk etmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri ile para cezalarının geri verilmesinde karşımıza geniş bir mevzuat ağı çıkmaktadır.  

Bunun yanında; Gümrük vergileri tanımı içerisine alınan vergilerin  sayısının artması bu vergilerden hangilerinin gümrük idarelerince geri verilebileceği sorusunu akla getirmektedir. İthalata ödenen Katma Değer Vergisinin ise,  indirim konusu yapılabilmesi, gözetim ve koruma önlemleri gibi bazı uygulamalarda indirime konu edilememesi  ve yansıtılabilmesi nedeniyle geri verilmesi ve kaldırılmasının diğer vergilere göre farklı uygulama ve özellikleri vardır.

Vergisel anlamda eşyanın kanuna aykırı olarak ithali de  dahil,  gümrük yükümlülüğünü doğuran  bir çok durum ya da işlem bulunmakla birlikte, normal olarak serbest dolaşıma giren eşyaya ait gümrük vergileri, yükümlünün beyanına göre beyanname ekinde yer alan bilgi ve belgelere göre eşyanın muayeneye ya da tahlile tabi tutulması halinde ise alınan sonuca göre tahakkuk eder ve yükümlüye tebliğ edilir.

Konuya beyanın bağlayıcılığı açsından bakıldığında ise;  Gümrük Kanunu’nun 245 maddesi 5911 sayılı Kanunun(07.07.2009 tarihli 27281 tarihli R.G.) 68 maddesi ile   kaldırılmış  bazı fıkraları ise maddenin kaldırılmasından önce  Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edilmiştir. Gümrük Kanunu’nun 245’nci maddesinin kaldırılmasıyla,  yükümlülerin gümrük idarelerine verdikleri beyanname ve eki bilgi ve belgeler esas alınmak suretiyle kendileri tarafından hesaplanan gümrük vergilerine itirazda bulunmalarının yolu açılmıştır .

Ancak yine de, Gümrük Kanunu’nun 61/3’üncü maddesinde yer alan; “Tescil edilmiş olan beyanname, ait olduğu eşyanın vergileri ve para cezalarından dolayı taahhüt niteliğinde beyan sahibini bağlar ve gümrük vergileri tahakkukuna esas tutulur.” hükmü  dikkate alındığında, gümrük vergileri geri verilmesi ya da kaldırılması tescil edilmiş bir beyanname için mümkün değilmiş gibi görülse de, maddede yer alan taahhüt niteliğindeki bağlayıcılık gümrük vergilerinin ve cezaların gümrük mevzuatı çerçevesinde doğru bir şekilde uygulanması bakımındandır. Örneğin;   serbest dolaşıma giriş beyannamesinde; gümrük tarifesini oluşturan unsurların veya vergilendirmeye esas olan sayı, baş ağırlık gibi ölçülerin ya da eşya kıymetinin, döviz cinsinin, eşyanın menşe belgelerinin (dolaşım belgesi olduğu halde yok gibi beyan etme gibi),yanlış beyan edilmesi ile fazla vergi veya ceza ödenmesi  ya da dahilde işleme rejiminde  üçüncü ülke menşeli girdi  miktarı olduğundan  fazla hesaplanması,  eşyanın mahrece iade edilmesi, eksik belgeyle beyana göre hesaplanan vergiler belgelerin süresi içinde getirilmesiyle, tescil edilmiş serbest dolaşıma giriş beyannamesinin iptali gibi durumlarda gümrük vergileri geri verilir ya da kaldırılır. Bir başka ifade ile vergilerin geri verilmesi ya da kaldırılması  "beyanın bağlayıcılığı" prensibine istisna teşkil eder.

Gümrük İdarelerince Alınan Vergiler

Gümrük  İdaresi veya başka idarelerce eşyanın ithali veya ihracına bağlı olarak uygulanan vergiler ile diğer mali yükümlülükler; Gümrük Vergisi, İlave Gümrük Vergisi, Anti Damping Vergisi, Telafi Edici Vergi, Toplu Konut Fonu (Tarım Katkı Payı), Ek Mali Yükümlülük, Tek ve Maktu Vergi, Sabit Oranlı Vergi, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu, Çevre Katkı Payı, Özel Tüketim Vergisi, Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kesintisi, Tütün Fonu Kesintisi, TRT Bandrol Ücreti ve Katma Değer Vergisidir.

Damga vergisi ise,  ithalatta KDV’nin matrahına girerek gümrük vergi sistemine etki eder.

GÜMRÜK VERGİLERİNİN VE İDARİ PARA CEZALARININ GERİ VERİLMESİ VE KALDIRILMASI

1- Gümrük Kanunu’nun 210 uncu maddesine göre; “…

a) Geri verme” deyimi, ödenmiş olan gümrük vergilerinin tamamen veya kısmen geri ödenmesi,

b) “Kaldırma” deyimi, henüz ödenmemiş olan gümrük vergilerinin tamamen veya kısmen alınmamasına karar verilmesi,

Anlamına gelir. Gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin hükümler bu Kanun kapsamında tatbik edilen para cezaları için de uygulanır.”

2- Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi Ya da Kaldırılmasına Neden Olan İşlemler

Genel olarak bakıldığında gümrük vergilerinin geri verilmesi ya da kaldırılması için, öncelikle bir gümrük yükümlülüğünün doğması sonrasında ise, çeşitli nedenlerle gümrük yükümlülüğünün ortadan kalkması ya da fazla ya da yersiz ödenen  bir verginin ya da para cezasının olması gerekir. Dış ticaretin dinamik yapısı içerisinde, hangi durumlarda vergilerin geri verileceği ya da kaldırılacağının sayılması o kadar da kolay değildir. Ancak yine de mevzuatta açıkça düzenlenmiş bazı halleri  aşağıda inceleyerek bu durumlara bir ışık tutmak mümkün olabilir. 

3- Gümrük Yükümlülüğünün Sona Ermesi

Gümrük vergilerinin geri verilmesi ya da kaldırılması için ortada bir gümrük yükümlülüğünün olması gerekir. Bu nedenle gümrük yükümlülüğünü ortadan kaldıran haller, gümrük vergilerinin geri verilmesi ya da kaldırılması için en büyük göstergelerden biridir.

Gümrük Kanunu’nun  208’nci maddesine göre;  “6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, gümrük yükümlülüğü;

a) Vergilerin ödenmesi,

b) Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,

c) Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,

d) Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında tesliminden önce zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi; 164 üncü madde uyarınca imha veya terk edilmesi; doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir sebep nedeniyle telef veya kaybı,

e) 182 nci madde uyarınca gümrük yükümlülüğü doğan eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere edilmesi,

Hallerinde sona erer.”

Gümrük Kanunu’nun 209’ncu maddesine göre göre; “194 üncü maddenin 1 inci fıkrası uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü, bu işlemlerin iptal edilmesiyle ortadan kalkar.”

Yukarıda görüldüğü gibi gümrük yükümlülüğü sona eren bir eşya için vergilerden bahsedilemez örnek vermek gerekirse; eşyaların vergilerinin ödenmesi halinde gümrük yükümlülüğü sona erer ancak bilgisayar sisteminde vergi ödemeye ilişkin bir hata nedeniyle mükerrer vergi ödenmiş ise tabi ki fazladan ödenen verginin geri verilmesi gerekecektir. Yine kaçakçılıkla mücadele kanunu hükümlerine göre takibatta bulunulan bir eşya ile ilgili müsadere kararı verilmişse, gümrük yükümlülüğü ortadan kalmış olacağından, ödenmiş olan vergilerin geri verilmesi ya da tahakkuk etmiş vergilerin kaldırılması gerecektir. Yine kanun hükmüne bakıldığında görüleceği gibi, Gümrük Kanunu’nun 164 üncü maddesi uyarınca imha veya terk edilmesi; doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir sebep nedeniyle telef veya kaybı hallerinde de gümrük yükümlülüğü sona ereceğinden eşyanın vergileri ödenmişse geri verilir ya da tahakkuk etmiş gümrük vergileri kaldırılır.

4- Mahrece İade İşlemlerinde Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi Ya da kaldırılması

Gümrük Genel Tebliğleri (Mahrece İade)(Seri No: 2) (30.06.2002 t. 24801 s. R.G.)’ne göre;

Gümrük beyannamesi tescil edilmiş, ancak serbest dolaşıma girmemiş eşyanın geri gönderilmesi başlıklı  4’ncü maddesine göre; “Gümrük Müdürlüğünce giriş beyannamesi tescil edilmiş eşyanın Gümrük Yönetmeliğinin 71 inci maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırk beş gün, diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün içinde veya verilen ek sürelerin bitiminden önce, beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, giriş beyannamesi iptal edilerek transit beyannamesi düzenlenir. Eşyanın beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşya beyannamesinin tescil edildiği gümrükten geri gönderilir.”

Serbest dolaşıma girmiş eşya ile serbest dolaşıma giriş işlemleri yapılmasına karşın geçici depolama yerinden veya antrepodan çekilmemiş eşyanın geri gönderilmesi  başlıklı 5’nci maddesine göre; “ Serbest dolaşıma girmiş eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı çıkması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 213 üncü maddesi hükümleri dikkate alınarak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması ile eşyanın geri gönderilmesinin talep edilmiş olması halinde, söz konusu eşya mahrecine iade edilmek üzere gümrük idaresinin gözetimine alınır. Gümrük gözetimine alınan ve kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilebilen eşya, ibraz edilen diğer bilgi ve belgelerle birlikte, idarece oluşturulacak heyet marifetiyle tam tespitinin yapılmasını müteakip, serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi ilişkilendirilerek…” mahrecine iade edilir.

Kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) idarece tespit edilemeyen eşya, Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasının ekspertiz incelemesine tabi tutulur. Düzenlenecek ekspertiz raporu ile mahrece iadeye konu eşyanın kullanılmamış olduğunun tevsik edilmesini müteakip, serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi ilişkilendirilerek… mahrecine iade edilir.”

Ancak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması talebinde bulunulmaksızın geri gönderilmek istenilmesi halinde, söz konusu rapor aranılmaksızın ve giriş gümrük müdürlüğünden teyit nüshası istenilmeksizin eşyanın geri gönderilmesi sağlanarak, giriş gümrük müdürlüğüne bilgi verilir.

Bilgisayar sistemi tarafından “sarı hatta” sevk edilen ve belge kontrolü yapılarak serbest dolaşıma giren eşyanın sonradan giriş beyannamesinde kayıtlı eşya olmadığının anlaşılması nedeniyle geri gönderilmek istenilmesi halinde, beyan sahibinin talebine istinaden eşyanın yanlış gönderildiğini tevsik eden belgelerin ibrazı ile gerekli gümrük işlemleri yapılır.”

Diğer taraftan, Gümrükler Genel Müdürlüğü nün Hariçte İşleme Rejimi ile ilgili 15.07.2003 tarihli 18157 sayılı tasarruflu yazısında özetle; “…işleme faaliyetine tabi tutulan eşyanın mahrece iade edilmesi mümkün bulunmamaktadır.(İpliğin kazağa, kumaşın, gömlek pantolon gibi bir ürüne dönüştürülmesi gibi)…” böyle bir durumda tabi olarak vergilerin geri verilmesi ya da kaldırılması söz konusu olmayacaktır.

5- 4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481 (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)’ın 118’inci maddesine göre;

(1) Gümrük vergileri;

a) İthalat vergilerinden kısmi veya tam muafiyet öngören bir gümrük rejimi altında veya nihai kullanımları nedeniyle tercihli bir tarife uygulanmak suretiyle serbest dolaşıma girmiş iken çalınan eşyanın bulunarak yeniden tabi olduğu gümrük rejimi altına alınması,

b) İthalat vergilerinden kısmi veya tam muafiyet uygulanmak suretiyle ithal edilmesi gereken bir rejime tabi iken yanlışlıkla başka bir rejime tabi tutulan eşyanın, kasıt bulunmadığının tespiti kaydıyla bu durumun anlaşılmasıyla birlikte tabi olması gereken gümrük rejimi altına alınması,

c) Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş bulunan eşyanın teslimi esnasında veya sonrasında ortaya çıkan kusurlarının giderilmesi ya da ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi amacıyla hariçte işleme rejimi kapsamında bedelsiz olarak yabancı ülkedeki satıcısına geri gönderildiği durumlarda, satıcı tarafından, eşyanın kusurlarının giderilmemesi ya da bu şekildeki işlemin ekonomik olmaması nedeniyle daimi olarak kendisinde kalmasına karar verilmesi,

ç) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş bulunan eşyanın adli makamlarca iç piyasada satışının yasaklanmış olması nedeniyle; eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi veya gümrük idaresinin kontrolü altında imha edilmesi ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde kullanılmadığının tespit edilmesi,

d) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesine giren bir eşyanın, beyan sahibinin hatasından kaynaklanmayan bir nedenle alıcısına tesliminin mümkün olmaması,

e) Gönderen kişi tarafından eşyanın yanlış adrese gönderilmesi,

f) Sipariş verilirken yapılan hata nedeniyle eşyanın, alıcısı tarafından amaçlanan kullanıma uygun bulunmaması,

g) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşyanın, bu tarihte yürürlükte bulunan mevzuat çerçevesinde dahilde kullanım veya satışının mümkün olmaması nedeniyle, alıcısı tarafından amaçlanan kullanıma uygun bulunmaması,

ğ) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş bulunan eşyanın, kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufları sonucunda kullanımının önemli ölçüde kısıtlanmış veya yasaklanmış olması,

h) Yürürlükteki mevzuat gereğince gümrük vergilerinden kısmi veya tam muafiyet uygulanmak suretiyle ithal edilmesi gereken eşya için ilgili kişiye atfedilecek bir hata olmaksızın gümrük idaresince vergi tahakkuk ettirilmiş olması,

ı) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşyanın, ithale esas teşkil eden sözleşme hükümlerine göre teslimi gereken tarihten sonra alıcıya ulaşmış olması,

i) Türkiye Gümrük Bölgesinde satışı mümkün olmayan eşyanın, bedelsiz olarak yabancı memleketlerde sosyal, kültürel, hayri ve sıhhi maksatlarla kurulmuş dernek, vakıf ve teşekküllerin Türkiye Gümrük Bölgesinde temsil edildikleri kamu kurum ve kuruluşları ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ya da benzeri eşyanın, gümrük vergilerinden muaf olarak Türkiye Gümrük Bölgesine ithal etme hakkı bulunan bahsi geçen kurum ve kuruluşlara devredilmesi,

j) Kanunun 181 inci maddesi hükmü saklı kalmak üzere, doğmuş olan bir gümrük yükümlülüğü için 119 uncu maddenin altıncı fıkrasında yer alan diğer koşulların sağlanmış olması kaydıyla, yükümlü tarafından eşyanın tercihli rejim uygulanmak suretiyle serbest dolaşıma girmesini sağlayan menşe şahadetnamesi, dolaşım belgesi veya benzeri geçerli bir belge ibraz edilmesi ,

k) Taşıma aracının varış yerinde açılamaması dolayısıyla boşaltılmasının mümkün olmaması nedeniyle eşyanın iade edilmesi, halinde geri verilir veya kaldırılır.

6- 4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481 (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)’ın 119’inci maddesine göre; Vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin şartlar;

(1) Bu maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, 118 inci maddenin birinci fıkrasının (ç) ila (i) bentlerinde belirtilen geri verme veya kaldırma; söz konusu eşyanın imha edilmesi, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik kamu kurum ve kuruluşları ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara bedelsiz olarak devredilmesi halleri hariç olmak üzere eşyanın gümrük kontrolü altında yabancı bir ülkeye ihraç edilmesi halinde mümkündür.

(2) Gümrük idareleri, ilgilinin talebi üzerine, eşyanın ihracı yerine; imhasına, ihraç amacıyla transit veya gümrük antrepo rejimine tabi tutulmasına veya serbest bölgeye konulmasına izin verir. Söz konusu işlem veya kullanımlardan birine tabi tutulan eşya, serbest dolaşımda olmayan eşya olarak değerlendirilir. Gümrük idareleri, bu eşyanın serbest dolaşımda olmayan eşya olarak değerlendirilmesi hususunda gerekli tüm önlemleri alır.

(3) 118 inci maddenin (b) bendinde yer alan eşya, yeniden tabi olması gereken gümrük rejimi altına alınmadan ihraç edilmişse, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması Kanunun 212 nci maddesinde yer alan diğer şartların yerine getirilmiş olması kaydıyla mümkündür.

(4) 118 inci maddenin (e) bendinde yer alan eşyaya ait vergilerin geri verilmesi veya alınmaması, eşyanın yabancı ülkedeki satıcısına veya satıcısının gösterdiği adrese ihraç edilmesi şartıyla mümkündür.

(5) İthalat vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması, eşyanın yabancı bir ülkeye ihraç edilmeden önce Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılmamış ve satılmamış olması şartına bağlıdır.

(6) 118 inci maddenin (j) bendi hükmü çerçevesinde vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına esas teşkil olmak üzere ibraz edilen belgelerin söz konusu eşya ile ilgili olması ve tercihli tarife uygulanmasına ilişkin diğer tüm şartları taşıması gerekir. Bu durumda, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması için eşyanın gümrük idaresine sunulması şarttır. Eşyanın gümrük idaresine sunulamadığı durumlarda, ibraz edilen belgelerin söz konusu eşya ile ilgili olduğunun tevsiki gerekir.

(7) Gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılabilmesi için, ihracı öngörülen eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden fiili ihracatının gerçekleştirildiğine; imhası öngörülen eşyanın gümrük denetimi altında imha edildiğine dair tevsik edici tüm bilgi ve belgenin ibrazı gerekir.

7- Geri Verme ve Kaldırmaya Yetkili Gümrük İdareleri

Gümrük Yönetmeliğinin  500’ncü maddesine göre;  - (1) Gümrük vergilerinin;

a) 2.620.000 TL  kadar olan geri verme    veya kaldırma işlemlerini yapmaya ilgili gümrük müdürlükleri,

b) 26.242.000,- TL'ye  kadar olan geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya gümrük ve muhafaza başmüdürlükleri(Bölge Müdürlükleri),

c) 26.242.000,- TL'nin üstündeki geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya ise Müsteşarlık,

yetkilidir.

(2) Birinci fıkrada belirtilen tutarlar, her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılır ve bu hesaplamada 1.000 TL'ye kadar olan tutarlar dikkate alınmaz.

Bununla beraber; Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)’nin 42’nci maddesine göre;  “ 2577 sayılı Kanunun 28 inci maddesine göre, idari yargı merci kararlarının idareye tebliğinden itibaren otuz gün içinde idarece yerine getirilmesi gerekmektedir. Buna göre, gümrük idarelerince tahsil edilen vergilerin veya para cezalarının geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin olarak idare aleyhine açılan davalarda mahkemelerce verilen kararlarda geri vermeyi gerektiren hüküm bulunması halinde, Gümrük Yönetmeliğinin ek-78’indeki form ile müracaat edilmesi beklenilmeksizin ve Gümrük Yönetmeliğinin 500 üncü maddesinde belirtilen limitler dikkate alınmaksızın, ilgili mahkeme kararı gerekçe gösterilerek düzenlenecek bir karar ile otuz gün içerisinde geri verme veya kaldırma işlemleri sonuçlandırılır.”

8- Vergilerin Geri Verilmeyeceği Veya Kaldırılmayacağı Haller

8.1-Gümrük Yönetmeliğinin 501’nci maddesine göre;  “ (1) Gümrük vergileri;

a) Bir alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmenin, özellikle fiyat da dahil olmak üzere şartları belirlenirken eşyanın kusurlu mahiyetinin dikkate alınması,

b) Eşyanın kusurlu olduğu veya sözleşmenin şartlarına uygun olmadığı teyit edildikten sonra ithalatçı tarafından satılması, hallerinde, Kanunun 213 üncü maddesi çerçevesinde geri verilmez veya kaldırılmaz.”

8.2-Geri Verme Veya Kaldırmaya Konu Edilemeyecek Talepler

Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)’nin 38’nci maddesine göre; (1) Geri verme veya kaldırma talepleri;

a) Menşe ve dolaşım belgelerinin mahreç ülkeler nezdinde sonradan kontrole tabi tutulmasına karşın ilgili mevzuatında öngörülen süreler içinde sonuç alınamaması,

b) Menşe ve dolaşım belgelerinin sonradan ibrazının öngörüldüğü haller hariç, vergilendirmeyi doğrudan etkileyen diğer belgelerin sonradan ibrazı,

c) Kıymet kriterli gözetim uygulamalarında, yükümlünün kendi isteğiyle ilgili gözetim tebliğinde belirlenen eşik kıymet üzerinden beyan yapılması,

hallerinde reddedilir.

8.3 Vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasının kabul edilmeyeceği durumlar

4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481 (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)’ın 120’inci maddesine göre;

(1) Vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin başvurular;

a) Vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girip ihraç edilen eşyanın, 119 uncu maddede yer alan nedenler dışında satılamamış olması,

b) Kanun ve bu Kararda açıkça belirtilen haller saklı kalmak üzere, vergiye tabi bir gümrük rejimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma giren eşyanın herhangi bir nedenle gümrük idaresi tarafından imhasına karar verilmesi,

c) Eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tercihli tarife uygulanmasına esas teşkil etmek üzere ibraz edilen belgelerin sahte, geçersiz veya usulsüz olarak düzenlenmesi ile yükümlünün illiyetinin bulunmadığının anlaşılması, halinde kabul edilmez.

9- Geri Verme Veya Kaldırma İşlemine Tabi Olmayacak Gümrük Vergileri Miktarı

Gümrük Kanunu’nun 215 ‘nci maddesine göre; “Geri verme veya kaldırma işlemine tabi olmayacak gümrük vergileri miktarı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenir.” Hükmü gereğince Bakanlar Kurulu Kararınca,  4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481 (07.10.2009 t. 27369 s. R.G.)’ın 130/b maddesine göre; “Kanunun 215 inci maddesinde yer alan geri verme veya kaldırma işlemine tabi olmayacak gümrük vergileri miktarı, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 106 ncı maddesinde yer alan miktar olarak tespit edilmiştir.” Hükmü yol göstericiliğiyle 6183 sayılı Kanunun Tahsil imkansızlığı sebebiyle terkin başlıklı 106’ncı maddesine  bakıldığında;  “Yapılacak takip sonunda tahsili imkânsız veya tahsili için yapılacak giderlerin alacaktan fazla bulunduğu anlaşılan ve 213 sayılı Kanun kapsamına giren amme alacaklarında 10 Türk Lirasına (10 Türk Lirası dahil), diğer amme alacaklarında 20 Türk Lirasına (20 Türk Lirası dahil) kadar amme alacakları amme idarelerince terkin yetkisini haiz olanlar tarafından tahsil zamanaşımı süresi beklenilmeksizin terkin olunabilir. Cumhurbaşkanı,(Değişiklik: KHK/700 - M28) bu tutarları topluca veya ayrı ayrı on katına kadar artırmaya yetkilidir.

Maliye ve Gümrük Bakanı, yukarıdaki fıkra hükmüne göre terkin edilecek amme alacağının miktarını belirlemeye yetkilidir.

Terkin selahiyetini haiz olanlar bu selahiyetlerin tamamını veya bir kısmını mahalli makamlara bırakabilirler.”

10- Gümrük Vergilerinin Geri Verme veya Kaldırmasının Kapsamı ve Süreler

Gümrük vergilerinin Geri Verme veya Kaldırılmasına ilişkin süreler en kapsamlı olarak; Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)’nin 30, 32 ve 33’üncü maddelerinde düzenlenmiştir. Para cezalarının geri verilmesi ise yine aynı tebliğin 34’üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Buna göre;

Söz konusu tebliğin  30’ncu maddesine göre; – (1) Kanunen ödenmemeleri veya tahakkuk ettirilmemeleri gereken gümrük vergileri, söz konusu vergilerin yükümlüye tebliği ve ilgilinin bu tebliği izleyen üç yıl içinde gümrük idaresine Gümrük Yönetmeliğinin  ek-78’inde yer alan form ile müracaatı üzerine geri verilir veya kaldırılır.

(2) Geri verme veya kaldırma talebi, Gümrük Yönetmeliğinin 500 üncü maddesindeki limitlere göre,  ilgili gümrük idaresi, bölge müdürlükleri ya da Gümrük ve Ticaret Bakanlığı  tarafından incelenir ve yetkili idare amirince imzalanarak karara bağlanır.

(3) Kontrol ve denetleme sonucunda, geri verme veya kaldırma hallerinden birinin tespiti durumunda, gümrük vergilerinin yükümlüye tebliğinden itibaren üç yıl içinde geri verme veya kaldırma işlemi doğrudan yapılır.

(4) Bir gümrük beyannamesine dayanılarak ödenmiş olan gümrük vergileri, bu beyannamenin iptal edilmesi üzerine ilgilinin, Gümrük Kanununun  46 (özet beyanın verildiği tarihten itibaren deniz yoluyla gelen eşya da 45 gün diğer yollarla gelen eşya da 20 gün) ve 70 inci( md.70 2 gümrük antreposunda bulunan eşya için, gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanım tayin edilmesine ilişkin beyannamenin verilmesi halinde, gümrük işlemlerinin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 30 gün içinde işlemlerinin bitirilmesi gerekir)  maddelerinin ikinci fıkralarında belirtilen süreler içerisinde geri verme talebinde bulunması halinde verilir.

(5) Beyannamenin tescil tarihi itibariyle, kusurlu veya ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı olduklarından bahisle, ithalatçı tarafından kabul edilmeyen eşyaya ait ithalat vergilerinin geri verilebilmesi; buna ilişkin başvurunun bir yıllık başvuru süresi içinde yapılması, söz konusu eşyanın ilk kullanım dışında kullanılmamış olması (bir kere kullanılarak tüketilen eşya hariç) ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi koşullarına bağlıdır.

(6) Gümrük vergileri Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşma hükümleri çerçevesinde, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek hallerde geri verilir veya kaldırılır.

Mezkur tebliğin Geri Verme Veya Kaldırma İşlemlerinde Süreler başlıklı 32’nci maddesine göre;          (1) Geri verme veya kaldırma taleplerine ilişkin başvurunun Gümrük Kanununun 211, 212, 213 ve 214 üncü maddeleri ile Gümrük Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde belirlenen süreler içinde yapılması gerekir.

(2) Gümrük Kanununun 197 nci maddesi uyarınca, yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenerek tahsil edilen gümrük vergilerine ilişkin bir geri verme talebi olması durumunda, buna ilişkin başvurunun ek tahakkukun tebliği tarihinden itibaren üç yıl içinde yapılması gerekir.

Bahse konu tebliğin Telafi Edici Verginin Geri Verilmesi başlıklı 33’ncü maddesine göre;  (1) Gümrük Kanununun 212 nci maddesine göre, dahilde işleme rejimi kapsamında işlem gören ihracat beyannamesinin iptali üzerine, bu beyannameyle ilgili tahakkuk veya tahsil edilen telafi edici verginin geri verilmesi veya kaldırılması için, Gümrük Yönetmeliğinin 417 nci maddesindeki beyanname iptali için belirlenen süre içerisinde talepte bulunulması gerekir.

(2) Dahilde işleme izin belgesi ile irtibatlandırılarak ihraç edilen eşyaya ait ihracat beyannamesinin daha sonra ihracatçı birliklerince belge taahhüt hesabının kapatılmasında kullanılmaması halinde, bu ihracat beyannamesiyle ilgili olarak ödenen telafi edici verginin geri verilmesinin veya kaldırılmasının istenilmesi durumunda;

a) A.TR dolaşım belgesi kapsamı eşyanın serbest dolaşımda bulunduğunun,

1) Belge kapsamı eşyanın üretiminde kullanılan girdilerin temin ediliş belgeleri,

2) Üçüncü ülke menşeli girdi kullanıldı ise giriş beyannameleri,

3) Üretici firmanın kapasite raporu,

4) Belge kapsamı eşyanın çıkış beyannamesi;

b) EUR.1 dolaşım sertifikası kapsamı eşyanın tercihli menşe statüsüne sahip olduğunun,

1) İhracatçı tarafından düzenlenen "ihracatçı beyanı" eki tüm belgelerin,

2) Eğer belge kapsamı ürün tamamıyla Türkiye'de elde edilmiş ise temin ediliş faturaları veya müstahsil makbuzları,

3) Ürün tamamıyla Türkiye'de elde edilmemiş ise ürünün bünyesine giren üçüncü ülke menşeli girdinin nereden temin edildiği ve üzerinde ne gibi bir işlem ve işçilik yapıldığına ilişkin imalatçı beyanının,

4) Belge kapsamı eşyanın üretiminde kullanılan girdilerin Avrupa Birliği, Avrupa Serbest Ticaret Birliği üyesi ülkeler ve Serbest Ticaret Anlaşması imzalanan ülkeler menşeli olması halinde bu durumları ispat eder belgeler (EUR.1, fatura beyanı ve tedarikçi beyanı) esas alınmak ve gerekmesi halinde ek bilgi ve belge istemek suretiyle,

tespit edilmesini müteakip geri verilir veya kaldırılır.

(3) Dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ihracat sırasında yanlışlıkla (kur, vergi oranının yanlış hesaplanması ve benzeri nedenlerle) fazla alındığı anlaşılan telafi edici vergi, Gümrük Kanununun 211 inci maddesi ikinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde talepte bulunulması halinde geri verilir.

(4) Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yapılan ihracat sırasında tahsil edilmiş telafi edici verginin konusu olan üçüncü ülke menşeli eşya girdisinin gerçekte beyan edilenden daha az miktarda kullanılmış olması nedeniyle, ödenmesi gerekenden daha fazla ödenmiş olan telafi edici verginin Gümrük Kanununun 211 inci maddesi uyarınca yapılacak geri verme veya kaldırma başvurularının, telafi edici vergisi ödenmiş ihracat beyannamesi bünyesindeki eşya da üçüncü ülke menşeli girdinin daha az miktarda kullanıldığı ve işlenmiş ürünün bir kısmının serbest dolaşımda bulunan eşya dan üretildiğinin ispatlanmasına bağlı olarak geri verilir veya kaldırılır.

(5) AB ile ticarette kullanılan A.TR Dolaşım Belgesi ve serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde kullanılan menşe ispat belgelerinin (EUR.1, EUR.MED, fatura beyanı, menşe beyanı ve benzeri) usulüne uygun bir şekilde düzenlenmemesi ya da düzenlenmemesi gerektiği halde düzenlenmesi nedeniyle telafi edici verginin geri verilmesi veya kaldırılması için, Gümrük Kanununun 211 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde talep edilmesinin yanında, bahse konu dolaşım belgelerinin asıllarının ilgili gümrük idaresine iade edilmiş olması veya ithalat sırasında kullanılmadığını belirten ithalatçı ülke gümrük idaresinden temin edilecek resmi bir yazının ibrazı gerekir.

Yukarıda bahsi geçen  Gümrük Kanunu’nun 211’nci maddesine bakıldığında; “ 1. Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri geri verilir. Kanunen tahakkuk ettirilmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri kaldırılır.

Ancak, kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken gümrük vergileri ilgili kişinin kasten yaptığı bir tahrifat sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmişse, bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin talepler kabul edilmez.

2. Kanunen ödenmemeleri gereken gümrük vergileri, söz konusu vergilerin yükümlüye tebliğ edilmesi ve ilgilinin 3 yıl içinde gümrük idaresine müracaatı üzerine geri verilir veya kaldırılır.

Kontrol ve denetleme sonucunda, geri verme veya kaldırma hallerinden birinin tespiti durumunda, aynı süre içinde geri verme veya kaldırma işlemi doğrudan yapılır.

Bu süre mücbir sebep veya beklenmeyen hallerde uzatılabilir.

11- Para Cezalarının Geri Verilmesi Ve Kaldırılması

Para Cezalarının Geri Verilmesi ve Kaldırılmasına ilişkin,  hem gümrük yönetmeliğinde hem de tahsilat tebliğinde aşağıdaki hükümlerden görüldüğü gibi, bazıları aynı yönde hükümler bulunmaktadır.  Gümrük Yönetmeliğinin  511’nci maddesine göre;  “(1) Vergi kaybına neden olabilecek işlemlere uygulanacak para cezalarının geri verilmesi ve kaldırılmasında, gümrük vergilerinin geri verilmesine ve kaldırılmasına ilişkin hükümler uygulanır.

(2) Usulsüzlüklere ilişkin para cezalarının geri verilmesi ve kaldırılmasında, bu cezalara ilişkin kararların kanunen düzenlenmemesi gerektiği halde düzenlendiğini veya bu cezaların kanunen ödenmemesi gerektiği halde ödendiğini tevsik eden belgelerin ibrazı gerekir.

(3) Kanunun 233 üncü maddesine göre muhbirlere dağıtılan para cezalarından geri verilmesine karar verilenler kararın verildiği tarihten itibaren bir ay içerisinde geri istenir.”

Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)’nin 34üncü maddesine göre; “ (1) Gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin hükümler, Gümrük Kanunu kapsamında tatbik edilen para cezaları için de uygulanır.

(2) Para cezalarının geri verme veya kaldırma talepleri, Gümrük Kanununda gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin süreler içerisinde, Gümrük Yönetmeliğinin ek-78’inde yer alan Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile para cezasını veren gümrük müdürlüğüne yapılır. Geri verme veya kaldırma talebi ile re’sen geri verme durumlarına ilişkin gerekli değerlendirmeler, Gümrük Yönetmeliğinin 500 üncü maddesindeki limitlere göre yetkili gümrük müdürlüğü, gümrük ve ticaret böl ge müdürlüğü veya Bakanlık tarafından yapılır. İdari para cezalarının geri verilmesine veya kaldırılmasına karar verilmesi durumunda düzenlenecek bir geri verme veya kaldırma kararı ile işlemler sonuçlandırılır.”

12.1 Geri Verme Veya Kaldırma Başvurusu

12.1- Gümrük Yönetmeliğinin 502’nci maddesine göre;  (1) Gümrük vergilerinin ve para cezalarının geri verilmesi veya kaldırılması başvurusu, bu vergileri ve cezaları ödeyen veya ödemekle yükümlü olan kişi veya bunların temsilcileri veya hak ve yükümlülükleri devralan kişi tarafından ek-78'de yer alan Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile ilgili gümrük idarelerine yapılır. Söz konusu formun fotokopi ile çoğaltılmak suretiyle kullanılması mümkündür.

(2) Kontrol ve denetleme sonucunda, geri verme veya kaldırma hallerinden birinin tespiti durumunda, geri verme veya kaldırma işleminin doğrudan yapılmasında da birinci fıkra hükmü uygulanır. Gümrük idaresince hak sahibine bu yönde gerekli bildirimde bulunulur .

(3) Geri verme veya kaldırma başvuru formu her beyanname veya ceza kararı için biri asıl olmak üzere iki nüsha olarak düzenlenir.

(4) Bu formun üzerinde gösterilen bilginin tamamını içermeyen bir başvuru kabul edilebilir. Ancak, formun 1, 2 ve 3 no.lu kutularının doldurulması zorunludur. Bu durumda ilgili gümrük idaresi, eksik bilgi ve/veya belgelerin tamamlanması için bir süre belirleyebilir. Bu süreye uyulmaması halinde başvuru geri çekilmiş sayılarak başvuru sahibi derhal bu durumdan haberdar edilir. Mücbir sebep ve beklenmeyen hallerde süresi içerisinde bu durumu kanıtlayan belge ile müracaat edilmesi üzerine gümrük idaresince ek süre verilir.

(5) Gümrük Kanununun 211 inci maddesi uyarınca yapılacak geri verme veya kaldırma işlemlerinde, başvuru süresi üç yıldır. Söz konusu süre, gümrük vergilerinin yükümlüye tebliğ edildiği tarihte başlar.

12.2 Geri Verilecek Verginin Muaccel Hale Gelen Borçtan Mahsup Edilmesi

Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)’nin 39’ncu maddesine göre  “(1) 6183 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrası  doğrultusunda yapılacak işleme esas olmak üzere, geri verilmesi gereken amme alacakları ile ilgili olarak gümrük idaresine yapılacak başvurular, geri verme talepli veya geri verilmesi gereken amme alacağının Bakanlığımıza muaccel hale gelmiş borçlarına mahsup edilmesi talepli olması gerekir. Bu nedenle, geri verme başvurusu yapanlardan, Bakanlığımıza kesinleşmiş borcu olup olmadığı hususunda ek-9’da yer alan örneğe uygun bir yazı ile bildirimde bulunmaları istenir.

(2) Gümrük idaresince geri verme yapılabilmesi için, yükümlünün 6183 sayılı Kanun kapsamında gümrük idarelerine muaccel hale gelmiş borcunun bulunmaması gerekir.”

12.3- Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesinde Faiz Uygulanması

Gümrük Kanunu’nun 216’ncı maddesinde yer alan;  “Yetkili idareler tarafından, gümrük vergileri ile bunların ödenmelerine bağlı olarak tahsil edilmiş gecikme faizinin veya gecikme zammının geri verilmesinde idarece faiz ödenmez.     “Hükmü, Anayasa Mahkemesinin 22/5/2014 Tarihli ve E: 2013/104, K: 2014/96 Sayılı Kararı (12.12.2014 t. 29203 s. R.G.)  ile iptal edilmiştir.”                             

 Ancak, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde idarece söz konusu kararın uygulanmaması halinde, ilgilinin talebi üzerine, 3 aylık sürenin bitiminden itibaren faiz ödenir. Bu faiz, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümlerine göre hesaplanır.” Hükmü gereğince gümrük vergilerinin geri verilmesi ve kaldırılmasında  faiz uygulanmaktadır.

Diğer taraftan, Anayasa mahkemesinin iptal ettiği hükmün yerine Gümrük Kanununun 216’ncı madde hükmünü de göz önüne alarak, faizin başlangıç tarihi ve hatta resen faiz uygulanıp uygulanmayacağı konularında da  açık bir düzenleme yapılaması gerektiğini düşünmekteyiz.

12.4-İtiraz Süresi Kaçırılarak Kesinleşen  Ek Tahakkuk Kararı Ve Ceza Kararı Konusu Amme Alacaklarına İlişkin Olarak Geri Verme Başvurusu

İtiraz süresi kaçırılarak  ek tahakkuk kararı ve ceza kararı konusu amme alacaklarına ilişkin olarak geri verme başvurusunda bulunulması halinde, bunun gümrük idaresi tarafından değerlendirilmesi gerektiğine ilişkin Gümrükler Genel Müdürlüğünün (İtiraz Süresi Kaçırılan Ek Tahakkuk veya Ceza Kararlarının Kaldırılması Talebi Hk.) 31.03.2020 tarihli 53533520 sayılı yazısı dağıtımlı yazısına istinaden  geri verme başvurusunun idare tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Konuyla ile ilgili olarak Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nden görüş istenildiği ve anılan Genel Müdürlükten alman bir örneği ekli 25.03-2020 tarih ve 53496193 sayılı cevabi yazıda özetle; Ödenmiş olan bir vergi veya cezanın, Gümrük Kanununun 211 inci madde hükmüne istinaden geri verilebilmesi ya da henüz tahsil edilmemiş bir vergi veya cezanın kaldırılmasının, söz konusu ceza veya verginin "kanunen ödenmemesi gereken” bir vergi veya ceza olmasına, yani işlemde yanlışlık yapılmış olmasına, diğer bir deyişle hatalı işlemin söz konusu olmasına ve Kanunda belirtilen süre içinde geri istenilmesine bağlı olduğu,

-           Yükümlülerin kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz edebildiği ve burada söz konusu olanın ise yükümlüler hakkında tesis edilen işleme karşı Kanunen tanınan itiraz yoluna başvurma haklarının bulunması olduğu,

-           Geri verme veya kaldırma hakkındaki mevzuat incelendiğinde, söz konusu vergi veya cezanın kesinleşip kesinleşmemesi ya da itiraz yoluna gidilip gidilmemesi gibi bir kriter ya da şart getirilmediğinin görüldüğü,

-           Geri yerme veya: kaldırma işleminin yükümlünün müracaatı halinde yapılabileceği gibi aynı süre içinde yapılan kontrol ve denetleme sonucunda re ’sen de yapılabileceği;

-           4458 sayılı Kanunun 211 ve devamı maddelerinde düzenlenen geri verme/kaldırma müessesesinin, idarenin hatalı veya hukuka aykırı işlemini geri alabilmesine ilişkin genel kurala özel bir düzenlemesinin mevcut olduğunun düşünüldüğü,

-           Dolayısıyla Gümrük Kanununun 242 nci maddesinde yer alan'15 günlük itiraz süresi geçtikten sonra gümrük vergilerinin ve para cezalarının (kesinleşmiş ve 6183 sayılı Kanun uyarınca takip işlemlerine başlanılmış olanlar dâhil') geri verilmesi veya kaldırılmasına yönelik olarak anılan Kanunun 211 inci maddesi kapsamında yapılan başvuruların değerlendirmeye alınabileceğinin,

Belirtildiğinden bahisle; buna göre gereğinin yapılması hususunda tüm Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine talimat verilmiştir.

Gümrükler Genel Müdürlüğünün taşra gümrük idarelerine dağıtımlı yazısı uyarınca da, kesinleşmiş ve ödenmiş amme alacağına ilişkin geri verme başvurusunun gümrük idaresi tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

12.5- Eşyanın Kıymetinin, Gözetim Tebliğindeki Kıymete Eşitlenecek Tutarda Yurt Dışı Gider Kalemine İhtirazı Kayıtla Beyanda Bulunmak Suretiyle Artırılması Halinde, Gümrük Vergilerinin  Geri Alınması Ya da Kaldırılması

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu Kararının (E: 2023/6, K: 2024/1) (26.03.2024 t. 32501 s. R.G.) B- HUKUKİ DEĞERLENDİRME bölümünde özetle;

Gümrük Kanunu’nun. 24 ve. 25. maddeleri ile GATT’ın VII. Maddesinin Uygulanmasına ilişkin Anlaşmadın 17. maddesinde yer alan hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde de sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği; ayrıca gümrük İdaresinin, beyanın doğruluğunu tespit amacıyla her zaman, her türlü bilgi ve belgeyi inceleyerek değerlendirme hak ve yetkisine sahip bulunduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

İthalatta uygulanacak gözetim ve korunma önlemleri, Türk mevzuatında, 29/01/1995 tarih ve 22186 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, 26/01/1995 tarih ve 4067 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ve 25/02/1995 tarih ve 22213 /mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 03/02/1995 tarih ve 1995/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’nın ekinde yer alan ve bu anlaşmanın ayrılmaz parçasını teşkil eden Korunma Tedbirleri Anlaşması ile yerini almıştır.

Ticaret Bakanlığınca yerli üreticilerin talebi üzerine veya re ’sen, belli bir malın ithalatının, o malın yerli üreticileri ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz sonuçlar doğurup doğurmadığının tespit edilmesi amacıyla incelemeye başlanarak inceleme sonucunda gözetim uygulaması öngörülebilmektedir.

Gözetim uygulaması başlatılması durumunda, herhangi bir korunma tedbirinden söz edilemez. Yani bu aşamada, o malın ithalatında herhangi bir kısıtlama, vergi oranında artış, eşik: kıymet belirlenmesi veya ek mali yükümlülük uygulaması söz konusu olmamaktadır. Sadece bir malın ithalatında, yerli üreticilerin zarar görmesine sebebiyet verebilecek miktarda artış olup olmadığının belirlenebilmesi için o malın ithal seyrinin izlenmesi amaçlanmakta ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için o malın ithalatında ithalat Genel Müdürlüğünce düzenlenen bir gözetim belgesi ibrazı zorunluluğu getirilmektedir.

Gözetim belgesinin ibraz zorunluluğu, o malın belli bir değerin altında kıymetle ithal edilmek istenmesi durumuna münhasır olup gözetim önlemi uygulanmasına karar verilen eşyanın, belirlenen bir kıymetin altında ithal edilmek istenilmesi halinde sadece “gözetim belgesi” ibrazı zorunluluğu getirildiğinden bu zorunluluğa uyulmaması Gümrük Kanunu hükümlerine göre ek tahakkuk yapılmasını gerektiren bir durum değildir.

Öte yandan İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğlerde belirtilen birim kıymet, eşyanın Gümrük Kanunu hükümlerine göre belirlenmiş gerçek satış bedeli değildir.

Bununla beraber 28/07/2021 tarih ve 31551 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7333 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 13. maddesiyle, 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesinde, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde ödenen veya tahakkuk ettirilen vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği yolunda değişiklik yapılmıştır.

Bu değişiklikten önce ithalatçılar, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen kıymetten düşük olması durumunda, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde yurt dışı diğer giderlerin artırılması yoluyla beyanda bulunmak suretiyle ithalatı gerçekleştirmekte, kıymetin arttırılması nedeniyle fazladan ödedikleri vergilerin iadesi için ya üç yıllık süre içinde 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesine göre geri verme veya kaldırma başvurusunda bulunmakta ya da tescil tarihinde beyannameye ihtirazi kayıt koymak suretiyle aynı Kanun’un 242. maddesi uyarınca tahakkuka itiraz ederek vergilerin iadesini talep etmekteydiler.

4458 sayılı Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra tescil edilen beyannameler açısından, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde beyanda bulunulması, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması neticesini doğuracağından, bu durumda ödenen veya tahakkuk eden vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması taleplerinin kabul edilmeyeceği açıktır.

Ancak, aykırılığın giderilmesine konu edilen uyuşmazlıklarda dava konusu edilen işlemler, 4458 sayılı Kanun’un 211. maddesine göre yapılan bir geri verme veya kaldırma talebi üzerine bu talebin reddi yolunda tesis edilmiş işlemler değil, aynı Kanun’un 242. maddesi uyarınca beyannamelere ihtirazi kayıt konulmak suretiyle yapılan itirazın zımnen reddine dair işlemlerdir.

Gümrük vergileri tahakkukları dolayısıyla vergi mahkemesinde idari dava açılabilmesi için, söz konusu tahakkuklara karşı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesinde öngörülen idari itiraz yoluna başvurulması ve bu başvurunun zımnen ya da açık olarak reddedilmiş olması; itiraz yoluna başvurabilmesi için de, idarece kendiliğinden yapılmış bir ek tahakkuk işleminin veya ihtirazi kayıtla verilen gümrük beyannamesine dayalı tahakkukun bulunması gerekmektedir. İhtirazi kayıt, uygulamada, beyanın bağlayıcılığını etkisiz kılmak ve hak arama yollarına başvuru hakkını saklı tutmak amacıyla beyannameye konulan ve beyanın serbest irade ürünü olmadığını gösteren açıklama olarak nitelendirilmektedir.

Karar aykırılığının giderilmesi istemine konu olaylarda beyannamelere ihtirazi kayıt konulması ve daha sonra 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesinde öngörülen idari başvuru yolu izlenerek dava açılması söz konusu olduğundan, Kanun’un 211. maddesinde yapılan değişiklikte öngörülen, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde ödenen veya tahakkuk ettirilen vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilmeyeceği yolundaki düzenlemenin uyuşmazlık konusu olaylarda uygulanması mümkün bulunmamaktadır.

Yukarıda yer alan hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden, beyannameye ihtirazi kayıt konulması ve 4458 sayılı Kanun’un 242. maddesi uyarınca tahakkuka itiraz edilmesi halinde, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması; satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Mezkur kararın sonuç bölümünde;

Açıklanan hukuksal nedenler ve gerekçeyle aykırılığın, eşyanın kıymetinin, gözetim tebliğindeki kıymete eşitlenecek tutarda yurt dışı gider kalemine ihtirazi kayıtla beyanda bulunmak suretiyle artırılması nedeniyle 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesi uyarınca tahakkuka yapılan itirazın reddine ilişkin işlemin iptali ile vergilerin iadesi talebiyle açılan davada, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış bedelinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması; satış bedeli yönteminin terk edilme nedenlerinin somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna varılması halinde işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı yönünde giderilmesine, 24/01/2024 tarihinde oyçokluğuyla kesin olarak karar verildiğine” karar verilmiştir.

13- Gümrük Vergi Sistemi İçerisinde Yer Alan Bazı Vergilerin Geri Verilmesinde Özel Durumlar

13.1-Damga Vergisinin Geri Verilmesi Ya da Kaldırılması

Bilindiği gibi Damga Vergisi kağıtlar üzerinden alınan bir vergi olup, gümrük vergileri eşyaya uygulandığından gümrük vergi sistemi içinde yer almaz. İthalatta Katma değer vergisinin matrahına girmek suretiyle ithalatta alınan Katma değer vergisini etkiler. Bu nedenle Damga Vergisinin geri verilmesi ya da kaldırılması Vergi Usul Kanunu’nun vergi hatasını düzenleyen

116-126 maddelerine  göre yapılmaktadır. Hemen şunu belirtmek gerekir ki; damga vergisinden kaynaklanan ithalatta alınan katma değer vergisinin geri verilmesi yine gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir.

13.2-TRT Bandrol Ücretinin Geri Verilmesi Ya da Kaldırılması

Ticari ithalat maksadıyla yurt dışından getirilecek bandrole tabi eşya için,  3093 Sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu Uyarınca Radyo, Televizyon, Video ve Birleşik Cihazlar ile Görsel ve/veya İşitsel Yayınları Alabilen Her Türlü Cihazdan Alınacak Bandrol Ücretlerine İlişkin Karar - 2015/7757 (09.07.2015 t. 29411 s. R.G.) madde 1 maddesi 2inci fırkası ve 11’inci maddelerine göre; Gümrük idarelerince fazla tahsil edilen bandrol ücretlerinin iadesi Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu  tarafından gerçekleştirilir.

13.3-Katma Değer Vergisinin Geri Verilmesi Ya da Kaldırılması

İthalatta alınan KDV gümrük vergileri başka bir ifadeyle ithalat vergileri tanımı içerinde yer almaktadır. Ancak işleyişi itibariyle, KDV son tüketici tarafından ödendiğinden, çoğu zaman ithalatçı tarafından yansıtılan bir vergidir. İthalatçılar ithalatta ödedikleri KDV’yi, sattıkları eşyanın satışı sırasında tahsil ettikleri KDV’den düşer ve arada fark kalırsa bunu vergi dairesine öderler.

Katma Değer Vergisi oranları; (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetlerde %1 II sayılı listede yer alan teslim ve hizmetlerde %8  bu listeler dışında kalan teslim ve hizmetler de ise %18 dir.

KDV işleyişi ve yansıtılabilen bir vergi olması nedeniyle diğer vergilerden farklılıklar göstermektedir.

14- Geri Verme Veya Kaldırma İşlemlerine İlişkin Gümrük İdaresince Yapılacak İşlemler

Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)!nin  31/5’inci maddesine göre;  “Gümrük vergileri kapsamındaki Katma Değer Vergisinin geri verme başvurusu, Gümrük Yönetmeliğinin ek-78’indeki Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile yapılır. Gerekli değerlendirme sonucunda Katma Değer Vergisinin geri verilmesine veya mahsuben geri verilmesine karar verilir.

a) İndirim hakkına sahip olmayanlarla ilgili olarak, geri vermenin yapılabilmesi için yükümlülerin bağlı olduğu vergi dairesinden alınacak belgeye istinaden Gümrük Yönetmeliğinin 506  ncı maddesine göre işlem yapılır.

b) İndirim hakkına sahip olanlarla ilgili olarak, gümrük idaresi fazla veya yersiz tahsil ettiği vergi tutarını, indirim hakkına sahip yükümlünün vergi dairesine doğrudan göndereceği, ekinde geri verme veya kaldırma başvurusu formu ile geri verme kararının onaylı birer örneği yer alan bir yazı ile bildirir.”

15- Geri Verme/ Kaldırma Sonrasında Beyannamede Düzeltme Yapılması

Geri Verme-Kaldırma İşlemlerine İlişkin Beyannamede Düzeltme konulu Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünün 2016/44 Sayılı Genelgesine göre; Yükümlülerce yapılan geri verme/kaldırma taleplerinin idare tarafından doğrudan kabul edilmesi ya da idari itiraz ve/veya dava sonucunda, gümrük vergilerinin geri verilmesine/kaldırılmasına karar verilmesi halinde, geri verilen veya kaldırılan vergilere ilişkin gümrük beyannamelerinde düzelt”…meler yapılması,…gerekmektedir.”

Gümrükler Genel Müdürlüğünün 25.09.2019 tarihli ve 47876792 sayılı yazısında özetle;

“…Geri Verme - Kaldırma işlemi sonrası ortaya çıkan durumun beyanname üzerine yansıtılması ve böylelikle beyanname bilgilerinin ve istatistiki verilerin doğruluğunun sağlanması amacıyla yapılan bahse konu düzeltme işlemi yükümlüye atfedilecek bir usul ihlali nedeniyle gerçekleştirilmediğinden Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında usulsüzlük cezasına tabi tutulmaması gerekmektedir.”

SONUÇ

Gümrük vergilerinin yada cezalarının  yersiz ve fazla alınmış ya da tahakkuk etmiş olması hallerinde, bu vergilerin ya da cezaların yükümlünün talebi üzerine ya da resen geri verilmesi kaldırılması Hukuk Devleti ilkesinin gereğidir.  Gümrük vergilerinin ve iadari para cezalarının geri verilmesi ve kaldırılması da aynı gümrük vergilerinde olduğu gibi zaman aşımı hükümlerine tabidir.  Diğer taraftan, zamanaşımı genel olarak 3 yıl olmakla birlikte  her olaya uyan bir  zamanaşımı olmadığı görülmektedir.  Bunun yanında gümrük idarelerince tahsili yapılan  Damga Vergisinde  geri verme ya da kaldırma kararını verme yetkisi gümrük idarelerinde olmadığı anlaşılmaktadır. Yine KDV’nin özelliği gereği mahsup ya da indirime tabi tutulabilmesi nedeniyle geri vermesi ya da kaldırılması bazı özellikler taşımaktadır. Ticari ithalat maksadıyla yurt dışından getirilecek bandrole tabi eşya için ödenen TRT bandrol ücretlerinin geri verilmesi de yine özel düzenlemeye tabidir. 

Yukarıda sayı ve tarihi ve metninin bir kısmı yer alan örnek Danıştay içtihadında; kişilerin eşyanın kıymetinin, gözetim tebliğindeki kıymete eşitlenecek tutarda yurt dışı gider kalemine ihtirazı kayıtla beyanda bulunmak suretiyle artırılması nedeniyle 4458 sayılı Gümrük Kanunu`nun 242. maddesi uyarınca tahakkuka yapılan itirazın reddine ilişkin işlemin iptali ile vergilerin iadesi talebiyle açılan davada, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle satış bedelinin esas alınması, satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit edilmesi halinde sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması; satış bedeli yönteminin terk edilme nedenlerinin somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna konulmadığı sonucuna varılması halinde işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı yönünde giderilmesine, karar verildiği belirtilmektedir.

Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı gibi, gümrük vergilerinin  ve cezalarının geri verilmesi ya da kaldırılması her olay ve işlem için ayrıca değerlendirilmesi gereken hususlar içermektedir. Yükümlülerin hak kaybına uğramamaları için, bu hususları bilmeleri yanında zamanaşımı hükümlerine de dikkat etmesi ve açıklanan konusunda uzman olanlardan destek almaları gerekmektedir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

•           4458 Sayılı Gümrük Kanunu,

•           Katma Değer Vergisi Kanunu

•           Vergi Usul Kanunu

•           6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun

•           Gümrük Yönetmeliği

•           4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar - 2009/15481

•           Gümrük Genel Tebliğleri (Mahrece İade)(Seri No: 2) (30.06.2002 t. 24801 s. R.G.)

•           Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) (21.01.2014 t. 28889 s. R.G.)

•           4 Ekim 2016 tarihli ve 29847 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan KATMA DEĞER VERGİSİ GENEL UYGULAMA TEBLİĞİ

•           Gümrük Genel Tebliği(Hariçte İşleme-Geçici İhracat (Seri No.1 30.05.2009 tarihli 27243 sayılı Resmi Gazete)

•           Anayasa Mahkemesinin 22/5/2014 Tarihli ve E: 2013/104, K: 2014/96 Sayılı Kararı (12.12.2014 t. 29203 s. R.G.)

•           Anayasa Mahkemesinin E: 2003/7 (4458 Sayılı Kanun ile İlgili), K: 2005/71 Sayılı Kararı (22.02.2006 t.,26088 s.R.G.)

•           AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün 2014/1 sayılı Genelgesi

•           VDDGK 21.01.2024 E.2023/6 - K.2024/1 Kararı   

26.04.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.