Sefa Yayla
E. Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Yayla Denetim Danışmanlık Eğitim YGM A.Ş.
www.yayladenetim.com
sefayayla@yayladenetim.com.tr

Dâhilde İşleme Rejiminde Fire ve Eşyanın İmhası

I. ÖZET

Serbest dolaşımda olmayan eşyanın, dahilde işleme rejimi çerçevesinde, Türkiye'de işlenerek veya başka eşyanın üretiminde kullanılarak Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmek kaydıyla, geçici olarak ithal edilmesi halinde, ithal edilen eşyaya ait vergilerin, kural olarak giriş sırasında, tahakkuk ettirilmesi; ancak, tahsil edilmeyerek, geçici olarak ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihraç edilmesi halinde iade edilmek üzere, teminata bağlanmaktadır.

Yükümlüler, Dahilde İşleme Rejimi genel şartları yanında, çoğu zaman sektör şartları dikkate alınarak firma bazında  dahilde işleme izin belgesinde belirtilen şartlara uymakla yükümlüdürler

Gümrük vergi tekniği açısından bakıldığında, dahilde işleme rejimi eşyaya  şartlı bir vergi muafiyeti sağlamaktadır. Şartlara uyulmadığında başka bir tabirle bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda vergiler tahsil edilmekte ve şartları varsa  ceza uygulanmaktadır.

Eşyaya ilişkin bir fire oranı belirlenmiş ise, yükümlülerin bu şartlara da uyması gerekmektedir.  Zaman zaman firenin bir hak olarak görülmesi nedeniyle, gerçekte fire olmadığı ya da gerçek fire dışında kalan eşyayı işleme faaliyetine tabi tutarak ya da hiç işleme faaliyetine tabi tutmadan serbest dolaşıma sokmaktadırlar. Böyle bir durumda, eşyanın vergilerinin alınmasının  yanı sıra Gümrük Kanununun 238 maddesi gereğince ceza uygulanmaktadır.

Çoğu zaman firmalar bazı sektörlerde fire oranı belirlenmiş iken, kendi sektörlerinde fire oranı belirlenmemesinin bir haksızlık olarak değerlendirmektedirler.  Kanaatimizce bu yorumun nedeni aşağıdaki mevzuat hükümleri incelendiğinde hak verileceği gibi, mevzuat hükümlerinin iyi bilinmemesinden kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: vergi yükümlülüğünün ortadan kalkması, mücbir sebep beklenmeyen hal, fire, imha, dahilde işleme

II. GİRİŞ

1-DAHİLDE İŞLEME REJİMİ,  İŞLEME FAALİYETİ VE FİRE

1.1-DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE İŞLEME FALİYETİ

Gümrük Kanunu’nun  108 inci maddesine göre; “ 1. Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur. Eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasına şartlı muafiyet sistemi denir.

2. Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, dahilde işleme rejimi kapsamında geri verilir. Eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasına geri ödeme sistemi denir.

3. "İşleme faaliyetleri" deyimi;

a) Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması,

 b) Eşyanın işlenmesi,

c) Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi,

d) İşleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilseler dahi, işlem görmüş ürünler içinde bulunmayan ancak, bu ürünlerin üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılması,

 Anlamına gelir.

4. "İşlem görmüş ürün" deyimi, işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen tüm ürünler anlamına gelir.

5. "Asıl işlem görmüş ürün" deyimi, dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürün anlamına gelir.

 6. "İkincil işlem görmüş ürün" deyimi, işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünler anlamına gelir.

7. "Eşdeğer eşya" deyimi, işlem görmüş ürünlerin imali için ithal eşyasının yerine kullanılan serbest dolaşımda bulunan eşya anlamına gelir.

8. "Verimlilik oranı" deyimi, belirli miktardaki ithal eşyasının işlenmesi sonucunda elde edilen işlem görmüş ürünlerin miktarı veya yüzde oranı anlamına gelir.”

Bilindiği üzere, 17/1/2005 tarih ve 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Dahilde İşleme Rejimi Kararı'nın " Tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinde,  “İşlem Görmüş Ürün", "İkincil İşlem Görmüş Ürün" ve "Fire" tanımları yapılmış olup, bu kapsamda;

Asıl İşlem Görmüş Ürün: Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünü,

İkincil İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü,

Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları,

şeklinde tanımlanmıştır.

Dahilde işleme rejimi çerçevesinde “fire” tanımının anlaşılması yukarıda açıklanan üç tanımın birlikte değerlendirilmesine bağlıdır.  Kanaatimizce bu üç tanım birlikte değerlendirildiğinde;  aslında dahilde işleme rejimi çerçevesinde ithal edilen her eşya için bir fireden söz edilebileceği anlaşılmaktadır.

Örnek vermek gerekirse; dahilde işleme rejimi çerçevesinde ithal edilen 10.000 tane aksam parçadan 100 tanesinin işleme faaliyetleri sırasında bozuk çıktığını ya da işleme faaliyetleri sırasında bozulduğunu varsayalım. Bu yük aksam parçanın artık üretimde kullanılması mümkün değilse, asıl işlem görmüş ürün olması mümkün olmayacaktır.

Bu bozuk çıkan ya da işleme faaliyeti sırasında bozulan aksam parçanın, tamir edilmesi halinde,  asıl işlem görmüş ürünün kalitesini düşürebileceği de düşünüldüğünde, böyle bir durumda örnekte sözü edilen 100 aksam parçanın ya ikincil işlem görmüş ürün olarak sayılması ya da fire olarak tanımlanması mevzuat gereğince  kaçınılmazdır.

Örnekteki eşyayı ikincil işlem görmüş ürün olarak tanımladığımızda, hurda değeri olacağından, hurda değeri üzerinden ithal edilmesi gerekecektir.

Örnekteki eşyayı fire olarak tanımladığımızda ise; fire tanımda sözü edildiği gibi, kanaatimizce “imha” edilmesi gerekecektir.

1.2- EKONOMİK DEĞERİ OLAN ÇIKTILARIN FİRE OLARAK DEĞERLENDİRİLEMEMESİ

Dış Ticaret Müsteşarlığının İkincil İşlem Görmüş Ürünlere İlişkin 31.05.2010 tarihli 120003174 sayılı yazısında özetle;  Üretim esnasında ortaya çıkan, "Asıl İşlem Görmüş Ürün" dışındaki çıktılar " Fire" ve "İkincil İşlem Görmüş Ürün" diye iki başlık atında sınıflandırılmakta, bu çıktıların hangi kapsamda değerlendirileceğine yönelik tespitin ekonomik değeri olmama kriterine göre yapılması gerektiği de açıkça belirlenmiş bulunmaktadır. (Kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen veya imha olan kısımların fire olarak nitelendirilmesi ise tartışmasızdır.)

Bilindiği üzere,” üretim ve özellikle geri dönüşüm teknolojilerinin günümüzde gelmiş olduğu aşama, üretim esnasında ortaya çıkabilecek ekonomik kayıpları minimuma indirmekte, geçmişte ekonomik değeri olmayan atık veya kayıp olarak değerlendirilen çıktılar, çeşitli üretim süreçlerinde ekonomik değeri haiz girdiler olarak kullanılabilmekte, bu nedenle bu kabil çıktıların fire olarak değil, ikincil işlem görmüş ürün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

İkincil işlem görmüş ürünün de, mezkur  Karar’ın 19 uncu maddesinin beşinci ı fıkrası çerçevesinde belge ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetimde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi, ya da serbest dolaşıma giriş hükümleri çerçevesinde ithalinin gerçekleştirilmesi icab etmektedir.

Bu çerçevede; ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan inceleme ve denetimler sonucunda firmaların aleyhine ortaya çıkabilecek hukuki sorumluluğun bertaraf edilebilmesini teminen, anılan Kararın amir hükümleri gereğince, üretim esnasında ortaya çıkabilecek ekonomik değeri haiz olan çıktıların fire olarak değerlendirilmemesi gerektiği” belirtilmektedir.

1.3-İMHA’NIN FİRE SAYILMASINDA SÜRE

Gerek 7/1/2005 tarih ve 2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Dahilde İşleme Rejimi Kararı'nın 19’ncu maddesine göre  “…Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya asıl işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz….

“Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmaz. İkincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithaline ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir.”

Gerekse aynı paralel de yer alan; , 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği'nin 38/8 nci maddesi "Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz. " hükmüne bakıldığında;

Bir eşyanın imhasının ancak Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni süresi içerisinde yapılabileceği anlaşılmaktadır.

2-GÜMRÜK MEVZUATINDA EŞYANIN  “İMHA” EDİLMESİNE İLİŞKİN MADDELER

2.1-İMHA EDİLEN EŞYA GÜMRÜK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN ORTADAN KALKMASI

Gümrük Kanununun 208.nci maddesine göre; “ 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü       Hakkında Kanun  hükümleri saklı kalmak üzere, gümrük yükümlülüğü;

 a) Vergilerin ödenmesi,

 b) Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,

 c) Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,

 d) Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında tesliminden önce zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi, 164 üncü madde uyarınca imha veya terk edilmesi, doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir sebep nedeniyle telef veya kaybı,

 e) 182 nci madde uyarınca gümrük yükümlülüğü doğan eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere edilmesi,

Hallerinde sona erer.” hükmü gereği eşyanın “imhası” halinde gümrük yükümlülüğü(vergi ödeme yükümlülüğü) sona erecektir.

2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına Göre

Belge/İzin Süreleri ve Ek Süreler

2005/8391 sayılı kararın  10 uncu maddesine göre; Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin süresi sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir.

Ancak, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenen faaliyet ve/veya ürünlerin ihracına ilişkin düzenlenen belgelerin/izinlerin süresi, proje süresi kadar tespit edilebilir.

Sürenin başlangıcı, dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin tarihidir. Süre sonu ise, belge/izin süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dahil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür.

Formun Üstü

Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilk ithalatın yapıldığı tarih esas alınmak suretiyle belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır. Belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması halinde de belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılır. Ayrıca, firmanın belgeli performansı dikkate alınarak dahilde işleme izin belgesine verilecek ek süreler, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir.

Formun Altı

Haklı ve Mücbir Sebep ile Fevkalade Haller

2005/8391 sayılı kararın  11 inci maddesine göre;  Bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallerin belge/izin süresi içerisinde meydana gelmesi halinde, dahilde işleme izin belgesine/dahilde işleme iznine ilave süre verilebilir. Haklı ve mücbir sebep ve fevkalade hallere istinaden belgeye/izne verilecek ilave süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hal süresi dikkate alınarak belirlenir.

Mücbir sebep ile fevkalade haller nedeniyle; dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracat taahhüdü aranmayacak veya bu durumda yeni ithalata izin verilecek haller ile ithal edilen eşyanın dahilde işleme rejiminden yararlanma koşullarına sahip başka bir firma adına düzenlenen belgeye/izne devredilmesine ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ ile belirlenir.

Şartlı muafiyet sistemi kapsamında haklı sebebe ilişkin verilecek ek süre içerisinde, belge/izin kapsamında alınacak teminat tutarı 2 (iki) katına kadar artırılabilir.

Gümrük Yönetmeliğinin  Süre ve süre uzatımı başlıklı 31 inci maddesine göre; “(1) Kanunda belirtilen süreler aksine bir hüküm bulunmadıkça uzatılamaz veya ertelenemez. Ancak, mücbir sebep ve beklenmeyen hallerden herhangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar bu süreler işlemez.

(2) Süresi dışında yapılan müracaatlarda, mücbir sebep ve beklenmeyen hallerin süresi içerisinde meydana geldiğini kanıtlayan belge ibrazı halinde ilgili gümrük idaresince mücbir sebep ve beklenmeyen hallere ilişkin olarak ibraz edilen belgelere göre ek süre verilir.

(3) Mücbir sebep ve beklenmeyen haller şunlardır;

a) Doğal afetler (yangın, yer sarsıntısı, su basması, don, fırtına, kasırga v.b.)

b) Kanuni grev ve lokavtlar,

c) Genel salgın hastalık,

ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı,

d) Devletçe konulan yasaklar, abluka veya savaş hali, terör,

e) Ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,

f) Yükümlü firmanın iflası veya şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,

g) Yükümlü firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince durdurulması,

ğ) Yükümlünün iradesi dışında meydana gelen ve müdahalesiyle önlenemeyecek diğer durumlar.

2005/8391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına Göre  Belge/İzin Revizesi

Kararın  12 inci maddesine göre;  “Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni, ilgili firma tarafından gerekli bilgi ve belgelerle müracaat edilmesi kaydıyla, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde revize edilebilir.”

2.2  EŞYANIN GÜMRÜK GÖZETİMİNDE KALMASI

Gümrük Kanunu’nun  36 ıncı maddesine göre; “- 1. Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya, girişinden itibaren gümrük gözetimine tabidir. Bunlar, yürürlükteki hükümlere uygun olarak gümrük idareleri tarafından denetlenir.

2. Söz konusu eşya gümrük statüleri belirleninceye, serbest dolaşımda olmayan eşya ise 77 nci maddenin 1 inci fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, gümrük statüleri değişinceye ya da serbest bölgeye girinceye yahut 163 ve 164 üncü maddeler gereğince yeniden ihraç veya imha edilinceye kadar gümrüğün gözetimi altında kalır”

2.3- EŞYANIN İMHASI VE İMHASINA İLİŞKİN MASRAFLAR

Gümrük Kanununun  165 inci maddesine göre;  “ Müsteşarlıkça belirlenen haller saklı kalmak üzere, eşyanın imhası *1* , gümrük idarelerine önceden bildirilir. Gümrük Müsteşarlığı, ticaret politikası önlemleri dahil olmak üzere eşyanın ihracı veya yeniden ihracına ilişkin işlemlerin veya önlemlerin gerektirdiği hallerde, yeniden ihracatı yasaklar. Türkiye Gümrük Bölgesinde bulundukları sırada ekonomik etkili bir gümrük rejimine tabi tutulan eşyanın yeniden ihraç edilmek istenmesi halinde, 58 ila 71 inci maddeler çerçevesinde bir gümrük beyannamesinin verilmesi gerekir. Bu gibi hallerde, 150 nci maddenin 2 nci ve 4 üncü fıkraları uygulanır.”

Gümrük Kanunu’nun  53 inci maddesine göre; “Gümrük idareleri, şartlar gerektirdiği takdirde, gümrüğe                   sunulan eşyayı imha ettirebilir. Gümrük idareleri bu durumu eşya sahibine bildirir. Eşyanın imhasına ilişkin masraflar          eşya sahibinden tahsil edilir.”

Gümrük Kanunun  164 üncü maddesine göre; “ - 1. Serbest dolaşımda olmayan eşyanın Hazineye hiçbir masraf getirmeyecek şekilde, gümrük idaresinin gözetiminde imhası veya gümrüğe terk edilmesi mümkündür.

2. İmha sonucunda çıkan artık ve atıklar, serbest dolaşımda olmayan eşya için öngörülen bir işlem veya kullanıma tabi tutulur. Söz konusu artık ve atıklar, 36 ncı maddenin 2 nci fıkrasında belirlenen işlemler tamamlanıncaya kadar gümrük gözetimi altında kalır.”

2.3.1 İMHA SIRASINDA ORTAYA ÇIKAN  HURDA ATIK VE DÖKÜNTÜLERİN SERBEST DOLAŞIMA SOKULMASI HALİNDE FAİZ UYGULAMASI :

Gümrük Yönetmeliğinin 323 ncü maddesine göre; - (1) Geçici ithalat rejimi ile dahilde işleme rejiminde işlem görmüş ürün veya ithal eşyası için gümrük yükümlülüğü doğması halinde, ithalat vergilerine ilave olarak Kanunun 207 inci maddesi uyarınca belirlenecek gecikme zammı oranında faiz    tahsil edilir.

(2) Birinci fıkra hükmü;

a) Kanunun 194 üncü maddesi uyarınca bir gümrük yükümlülüğünün doğması halinde,

b) Kanunun 164 üncü maddesi çerçevesinde imha sırasında ortaya çıkan hurda, atık ve döküntülerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması durumunda,

c) 359 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen işlem görmüş ikincil ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması durumunda

 ç) Eşyanın ithalat vergilerinin henüz geri ödenmemiş veya kaldırılmamış olması şartıyla Kanunun 121 inci maddesinin dördüncü fıkrası çerçevesinde yapılan serbest dolaşıma giriş başvurusunun sonucu olarak gümrük yükümlülüğünün doğması durumunda,

  d) Teminatın nakit olarak alınmış olması durumunda,

  e) Kanunun 181 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca ithalat vergilerine tabi eşyanın    ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali halinde % 3'ü üzerinden kesin olarak alınan ithalat vergilerinin tahsili yapılan kısmına ve Kanunun 131 inci maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararı ile ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilecek taşıtlar, konteynerler, paletler, yolcular tarafından ithal edilen kişisel eşya ve sportif amaçlı eşya, ses, görüntü veya veri taşıyan eşya ve turistik reklam malzemesi, sergilenmek veya satılmak amacıyla getirilen eşya, doğal afetlerde gönderilen yardım malzemesi, sanat eşyası, antika eşya ve mücevherat, tip onaylama işlemi için getirilen eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında doğan gümrük yükümlülüğünde, uygulanmaz.

2.4-TALEP HALİNDE EŞYANIN GÜMRÜK İDARESİNİN İZNİ İLE İMHASI

Gümrük Kanunu’nun  64 üncü  maddesine göre;- 1. Gümrük idareleri, beyan sahibinin talebi üzerine ve     eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, tescil edilmiş bir beyannameyi iptal ederek, gerektiğinde yeni bir rejim beyanında bulunulmasına izin verebilirler.

 Ancak, gümrük idarelerince beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmiş olduğu hallerde,  muayenenin sonucu alınmadan beyannamenin iptaline ilişkin talep kabul edilmez                        

2. Hiçbir şekilde kullanılamaz hale gelmiş eşyanın, talep halinde imhasına veya Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmasına izin verilir.

3. Beyannamenin tescilinden sonra, eşyanın niteliklerinde meydana gelen değişiklikler veya bozulmalar nedeniyle ithalat vergilerinden indirim yapılmaz.

Ancak;

a) Özellikle ilk madde olarak kullanılması mümkün hale gelen eşyanın ilk madde olarak beyan edilmesine gümrük idarelerince izin verilir. Gerekli görülmesi halinde, gümrük idareleri bu eşyanın ilk madde şeklinden başka bir şekilde kullanılmasını önleyici tedbirleri alır.                   

b) Kısmen hasara uğrayan eşyanın ayrılması mümkün ise hasara uğramış kısmı için (a) bendi hükümlerine göre işlem yapılır. Eşyanın hasarlı ve hasarsız şekilde ayrılmasının mümkün olmadığı hallerde, beyan sahibinin talebi doğrultusunda (a) bendi hükmü uygulanabileceği gibi, bu eşyanın Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmasına veya imhasına da izin verilir.

4. Yönetmelikle belirlenen haller dışında, eşyanın tesliminden sonra beyannameler iptal edilemez.

 5. Beyannamenin iptali, yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasına engel oluşturmaz.

Gümrük Kanunu’nun  68 inci  maddesine göre; Madde 68 - 1. Gümrük idareleri, eşyanın beyan edildiği gümrük rejimi şartlarına uyulmasını sağlamak üzere zorunlu olan hallerde, eşyanın ayniyetini tespite yönelik önlemleri alırlar.

2. Eşyaya veya taşıtlara ayniyet tespitine yönelik olarak tatbik edilen etiket, mühür ve benzeri araçlar,                beklenmeyen hal veya mücbir sebep nedeniyle, eşyanın veya taşıtların korunmasını sağlamak için sökülmeleri veya imhaları zorunlu olmadıkça, yalnız gümrük idareleri tarafından veya bu idarelerin izni ile sökülebilir ya da imha edilebilir.

2.4.1-İMHA VE TERK

Gümrük Yönetmeliğinin 434 üncü maddesi :  “(1) İmha sonucunda çıkan artık ve atıklar, serbest dolaşımda olmayan eşya için öngörülen bir işlem veya kullanıma tabi tutulur. Söz konusu artık ve atıklar, gümrük statüleri belirleninceye, serbest dolaşımda olmayan eşya ise Kanunun 77 nci maddesinin birinci fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, gümrük statüleri değişinceye ya da serbest bölgeye girinceye yahut aynı Kanunun 163 ve 164 üncü maddeleri gereğince yeniden ihraç veya imha edilinceye kadar gümrük gözetimi altında kalır.

(2) Kanunun 165 inci maddesinin uygulanmasında, eşya imhasının bildirimi, ilgili kişi tarafından yazılı olarak yapılır ve imzalanır.

3) Bildirim gümrük idarelerinin imhayı denetlemesi için yeteri kadar zaman verecek bir süre içinde yapılmalıdır.

(4) Söz konusu eşya için tescil edilmiş bir gümrük beyannamesi olması halinde, gümrük idaresi beyanname üzerine imhaya ilişkin şerh düşer ve beyannameyi Kanunun 64 üncü maddesine uygun olarak iptal eder.

(5) Gümrük görevlileri eşyanın imhası sırasında hazır bulunarak, imha sonucunda kalan artık ya da atık miktarını ve tipini, bunlara uygulanabilecek mali yüklerin tespiti ve gümrük tarafından onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma girdiğinde kullanılması için tutanak düzenler ya da bunları beyanname üzerinde belirtir.

(6) Dördüncü fıkra hükümleri Hazineye terk edilen eşya için de uygulanır.”

2.6-SERBEST BÖLGEYE KONULMUŞ OLAN EŞYANIN İMHASI

Gümrük Kanunun 157 inci maddesine göre; - 1. Bir serbest bölgeye konulmuş serbest dolaşımda olmayan eşya;

a) Serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında ve 161 inci maddede belirtilen koşullar altında, serbest dolaşıma girebilir.

b) İzne gerek olmaksızın mutat elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir.

c) Dahilde işleme rejimine tabi tutulabilir.

 d) Gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulabilir.

 e) Geçici ithalat rejimine tabi tutulabilir.

 f) 164 üncü maddeye göre gümrüğe terk edilebilir.

g) İlgili kişinin, gümrük idarelerince gerekli görülen tüm bilgileri vermesi şartıyla imha edilebilir

Eşyanın (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen rejimlerden birine tabi tutulması halinde, serbest bölgelerin işletilmesine ve gümrük gözetimine ilişkin koşullar da gözönünde bulundurularak, ilgili rejimin gerektirdiği düzenlemeler yönetmelikle belirlenir.

2. Normal olarak ihracata bağlı olanaklardan yararlanan tarım politikası kapsamındaki eşya, yalnızca mutat elleçleme işlemine tabi tutulabilir. Bu işlemler izin alınmaksızın da yapılabilir.

3-DAHİLDE İŞLEME REJİM KARARI VE TEBLİĞİNDE  EŞYANIN İMHASINA İLİŞKİN HÜKÜMLER

3.1- Dahilde İşleme Rejimi Kararında Eşyanın İmhasına ilişkin Hükümler - 2005/8391 (27.01.2005 t. 25709 s. R.G.)

Kararın 3 ncü maddesi  tanımlar başlığında;

 Fire: İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları,

Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı veya serbest bölgelere ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesini,

İfade eder.

3.2- İhracat Taahhüdünün Kapatılmasında İmha Edilen Eşyanın Dikkate Alınmayacağı

2005/8391 sayılı  Dahilde İşleme Rejimi Kararının 19  maddesinde;  Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi firmaların, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılabilmesi için gerekli bilgi ve belgeleri, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde ilgili bölge müdürlüğüne/ilgili gümrük idaresine sunmaları gerekir. Aksi takdirde bu belgenin/iznin taahhüt kapama işlemleri mevcut bilgi ve belgeler esas alınarak tekemmül ettirilir.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belgede/izinde belirtilen şartlar da dikkate alınmak suretiyle, dahilde işleme rejimi hükümleri çerçevesinde eşdeğer eşya ve/veya ithal eşyasından elde edilen işlem görmüş ürün ile değişmemiş eşyanın başlamış işlemler dahil olmak üzere ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla kapatılır.       Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belge/izin sahibi firma ve/veya aracı ihracatçı firma tarafından gerçekleştirilen ihracat ile kapatılır. Ancak, Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) aracı ihracatçı kullanımına kısıtlama getirilebilir.

Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşya, asıl işlem görmüş ürün ve/veya ithal edildiği şekliyle belge/izin süresi içerisinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın gümrük idaresince yerinde tespiti (eşyanın muayenesine ilişkin gümrük mevzuatı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 6 ncı maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sayılan koşulları haiz firmaların eşyaları hariç olmak üzere), eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda serbest dolaşıma giren eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya asıl işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz.

Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen asıl işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple belge/izin süresi içerisinde geri getirilmesi halinde, geri gelen asıl işlem görmüş ürün belge/izin süresi içerisinde ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununun 170 inci maddesi ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda serbest dolaşıma giren ithal eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmaz. İkincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithaline ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalara yurt içinde teslimine ilişkin usul ve esaslar, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple belge/izin süresi içerisinde geri getirilmesi halinde, ihracat rejimi ve gümrük mevzuatı çerçevesinde ve süresi geçerli belge/izin kapsamında ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hak ve menfaatin 6 ncı madde hükmüne göre teminatının alındığının tevsiki kaydıyla, ilgili gümrük idaresince bu ürünün ithalatına ve ihracatına müsaade edilir. Bu durum, ihracat taahhüdünün kapatılması sırasında değerlendirilmek üzere ilgili Bakanlık bölge müdürlüğüne/gümrük idaresine bildirilir. Bu çerçevede yapılacak taahhüt kapatma işlemi, bu kapsamdaki geri gelen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi dikkate alınmaksızın ilgili dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin ihracat taahhüdüne sayılma koşullarına sahip mevcut gümrük beyannameleri ile tekemmül ettirilir. Taahhüt hesabının kapatılması esnasında, ilgili dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında geri gelen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi dikkate alınmadığı durumda uygulanacak bir müeyyide yoksa taahhüt kapatma işlemi müeyyide uygulanmaksızın tekemmül ettirilir.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen ancak, belge/izin süresi sona erdikten veya ihracat taahhüdü kapatıldıktan sonra herhangi bir sebeple geri getirilen ve belge/izin sahibi firma tarafından yeniden ihraç edilecek işlem görmüş ürünün, yeni bir belge/izin kapsamında ayniyet tespiti ve ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hak ve menfaatin bu Kararın 6 ncı maddesi hükmüne göre teminatının alındığının tevsiki kaydıyla, ilgili gümrük idaresince ithalatına müsaade edilir.

İhracat taahhüdü kapatılmış dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple geri getirilmesi ve belge/izin sahibi firma tarafından yeniden ihracatının yapılmak istenmemesi halinde, bu durum taahhüt kapatma işleminin yeniden tekemmül ettirilmesini teminen ilgili Bakanlık bölge müdürlüğüne/gümrük idaresine bildirilir. Taahhüt kapatma işleminin yeniden tekemmül ettirilmesi aşamasında, bu madde çerçevesinde, ilgili dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni taahhüt kapatma işleminin Bakanlık bölge müdürlüğünce/gümrük idaresince geri alınması ve yapılan değerlendirme sonucunda, varsa bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatında alınmayan verginin 22 nci madde çerçevesinde geri alındığının ve ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaatlerin iade edildiğinin tevsiki kaydıyla, gümrük idaresince işlem görmüş ürünün ithalatına müsaade edilir. Bu çerçevede, yapılacak taahhüt kapatma işlemi, bu kapsamdaki geri gelen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi dikkate alınmaksızın ilgili dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin ihracat taahhüdüne sayılma koşullarına sahip mevcut gümrük beyannameleri (geri gelen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi ihracat taahhüdünden çıkarılarak ilk kapatma işlemine esas teşkil eden gümrük beyannameleri) ile tekemmül ettirilir. Taahhüt hesabının kapatılması esnasında, ilgili dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında geri gelen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi dikkate alınmadığı durumda uygulanacak bir müeyyide yoksa taahhüt kapatma işlemi müeyyide uygulanmaksızın tekemmül ettirilir.

Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin varsa telafi edici verginin, bu Kararın 16 ncı maddesi hükmüne istinaden her bir ihracata ilişkin gümrük beyannamesi bazında ödendiğine dair bilgi ve belgelerin tevsiki aranır. Belge/izin kapsamında telafi edici verginin fazla ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannameleri ile telafi edici verginin eksik ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannamelerinin birlikte bulunduğu durumlarda, eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin kısmın, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 211 inci maddesi saklı kalmak kaydıyla, fazla ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısımdan düşülmesi suretiyle taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir. Ancak, ilgili ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamında eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici verginin eksikliği tamamlanamamışsa, taahhüt kapatma işleminin tekemmül ettirilebilmesi için eksik kısmın ilgili ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamında yatırıldığına ilişkin bilgi ve belgelerin tevsiki aranır.

İhracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan teminat veya vergi, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ilgili firmaya geri verilir.

Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki döviz kullanım oranının belge ihracat taahhüdünün kapatılması esnasında aranmayacağı haller, bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğle belirlenir.

İhracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin taahhüt kapatma işlemleri, Bakanlığın (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığının (Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri) uygun görüşüne istinaden kamu kurum ve kuruluşları ile ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan maddi hatadan dolayı veya belge/izin kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün herhangi bir sebeple geri getirilmesinden dolayı geri alınabilir. Bu çerçevede, taahhüt kapatma işlemi geri alman belge/izin kapsamında maddi hatanın giderilmesini veya geri gelen eşyaya ilişkin olarak bu maddede belirtilen işlemlerin tekemmül ettirilmesini müteakip taahhüt hesabı yeniden kapatılır. Ayrıca, maddi hatanın giderilmesini müteakip ortaya çıkan yeni durumla sınırlı kalmak kaydıyla yeni işlemler de tekemmül ettirilebilir.

Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalar, kendilerine tebliğ edilen taahhüt hesabının müeyyideli kapatılması işlemine karşı tebliğ tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde Bakanlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) yazılı olarak itiraz edebilirler. Dahilde işleme izinlerine ilişkin müeyyideli kapatma işlemlerine ise, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 242 nci addesi uyarınca itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz başvurusunda itiraza mesnet teşkil eden tüm bilgi ve belgeler ibraz edilir. İtirazın haklı bulunması durumunda, taahhüt kapatma işlemi Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca (Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri) geri alınarak ibraz edilen bilgi ve belgeler de göz önünde bulundurulmak suretiyle yeniden tekemmül ettirilir.

2006/12 sayılı tebliğin 38’nci maddesine göre; “ (1) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin bilgi ve belgelerin 37 nci maddede belirtilen süreler içerisinde ibraz edilmemesi veya ibraz edilen bilgi ve belgelerde eksikliğin tespiti halinde, bu eksiklikler 1 (bir) ay içerisinde tamamlanmak üzere ilgili bölge müdürlüğü/gümrük idaresi tarafından firmaya bildirilir. Bu süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin tamamlanmaması durumunda, ihracat taahhüdü mevcut bilgi ve belgelerle, bu Tebliğin 45 inci maddesi de dikkate alınarak kapatılır.

(2) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat taahhüdü, belgede/izinde belirtilen şartlar da dikkate alınmak suretiyle, dahilde işleme rejimi hükümleri çerçevesinde eşdeğer eşya ve/veya ithal eşyasından elde edilen işlem görmüş ürün ile değişmemiş eşyanın başlamış işlemler dahil olmak üzere ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla kapatılır. Gümrük beyannamesinin belge/izin süresi içerisinde tescil edilmiş olması bu beyannamenin belge/izin kapsamında değerlendirilebilmesi için yeterli sayılır. Ancak, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasında, belge/izin süresi içerisinde tescil edilmiş ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamındaki ihracatın gerçekleştirildiğinin tespiti aranır. Aksine bir durumun tespiti halinde, bu Tebliğin 45 inci maddesi hükmüne göre işlem yapılır.

(3) Gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük beyannamesi aslı üzerinde belge sayısını içeren satır kodunun yer alması zorunludur. Gümrük beyannamesinin izin ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük beyannamesi aslı üzerinde izne ilişkin beyanname sayısının yer alması gerekir. İzin ihracat taahhüdüne sayılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi aslına, ilgili gümrük idaresince ihracat taahhüdüne sayıldığına dair meşruhat düşülür.

(4) Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki döviz kullanım oranının hesaplanmasında, yurt içi alımlar hariç CIF ithal tutarının (Fatura bedelinin CIF ABD Dolarına karşılık gelen değerinin) FOB ihraç tutarına (ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithalatının yapılması halinde bu ürünün gümrük kıymeti dahil) olan yüzde oranı esas alınır.

(5) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürünün ihraç edilmesi halinde, bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin varsa telafi edici verginin bu Tebliğin 33 üncü maddesi hükmü çerçevesinde her bir ihracata ilişkin gümrük beyannamesi bazında ödendiğine dair makbuzun tevsiki aranır. Belge/izin kapsamında ödenen telafi edici vergiye ait makbuz üzerine, bölge müdürlüklerince/gümrük idaresince belge/izin kapsamında kullanılan tutar belirtilmek suretiyle meşruhat düşülür. Telafi edici verginin fazla ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannameleri ile telafi edici verginin eksik ödendiği ihracata ilişkin gümrük beyannamelerinin birlikte bulunduğu durumlarda; eksik ödenen ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin kısmın, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 211 inci maddesi saklı kalmak kaydıyla, fazla ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısımdan düşülmesi suretiyle belge/izin taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir. Belge ihracat taahhüdünün kapatılması için yapılacak müracaat sırasında ibraz edilen ve ek-8’deki telafi edici vergi tablosunda yer alan bilgilerin ilgili bölge müdürlüğünce doğruluğu kontrol edilir. Belge kapsamındaki mahsup işleminde; ilgili firma tarafından mahsup işlemine ilişkin hesaplamalara ek-8’de yer alan telafi edici vergi tablosunda yer verilmiş olması kaydıyla, tescil tarihi itibarıyla telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinin telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinden önceki tarihli olması durumunda, telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinin tescil tarihi esas alınır; telafi edici verginin eksik ödendiği gümrük beyannamesinin telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinden önceki tarihli olması durumunda ise, telafi edici verginin fazla ödendiği gümrük beyannamesinin tescil tarihi esas alınır ve eksik ödenen telafi edici vergiye ilişkin kısım 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanır. Ancak, belge sahibi firma tarafından talep edilmesi halinde, belge kapsamında ihracat taahhüt kapatma işleminde kullanılmak istenilen ve tescil tarihi itibarıyla, telafi edici verginin eksik yatırıldığı tespit edilen en son tarihli ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihi, mahsup işleminde esas alınabilir. Mahsup işlemini müteakip halen ödenmesi gereken telafi edici verginin bulunduğu durumda, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri dikkate alınarak hesaplanan telafi edici vergiye ilişkin eksik kısmın ilgili gümrük beyannamesi itibarıyla yatırıldığına ilişkin bilgi ve belgelerin tevsiki kaydıyla belge taahhüt kapatma işlemi tekemmül ettirilir.

(6) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında, ihracatın A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Topluluk üyesi ülkelere yapılması durumunda, işlem görmüş ürünlerin elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin ithal lisansı (kota) ve/veya gözetim belgeleri bu Tebliğin 32 nci maddesi hükmü çerçevesinde aranır. Aksine bir durumun izin kapsamında tespiti halinde, gümrük idaresince gümrük mevzuatı çerçevesinde işlem yapılır; belge kapsamında tespiti halinde ise bu durum, gümrük idaresince gümrük mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmesini teminen, bölge müdürlükleri tarafından taahhüt kapatma yazısında belirtilir.

(7) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşya, asıl işlem görmüş ürün ve/veya ithal edildiği şekliyle belge/izin süresi içerisinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın gümrük idaresince yerinde tespiti (eşyanın muayenesine ilişkin gümrük mevzuatı hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Tebliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sayılan koşulları haiz firmaların eşyaları hariç olmak üzere), eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda serbest dolaşıma giren eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz.

(8) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya asıl işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleştirilmesi aranmaz.

(9) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmaz. İkincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithali halinde, bu ürünün gümrük idaresine teslimi aranmaz ve bu ürüne ilişkin ithalat vergileri, belge/izin kapsamındaki gerçekleşme oranları üzerinden hesaplanan miktar ve birim fiyat esas alınarak tahsil edilir. Ancak, belge kapsamında yurt içi alım yapılması halinde, bu alıma tekabül eden varsa ikincil işlem görmüş ürünün ihracatının gerçekleşmesi aranmaz. Belge kapsamında, bu fıkra hükmü çerçevesinde işlem yapılması halinde bu durum, bölge müdürlüklerince taahhüt kapatma yazısında belirtilir.

(10) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, başka bir belgenin ithalat bölümünde belirtilen eşya arasında yer alması şartıyla süresi geçerli belge sahibi firmaya/firmalara yurt içinde teslimi halinde, her bir belgenin/iznin taahhüt kapatma müracaatının bu Tebliğin 37 nci maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılması kaydıyla, dahilde işleme izin belgelerinin kapatma işlemi aynı anda veya ihracatı gerçekleştiren firmaların belgelerinin kapatılmasını müteakip yurt içinde teslimi yapan firmanın belgesinin/izninin kapatılması suretiyle sonuçlandırılır. İthal lisansı (kota) ve/veya gözetim belgesi gerektiği halde ibraz edilmemesi, varsa ödenmesi gereken telafi edici verginin ödenmemesi veya eksik ihracat gerçekleştirilmesi halinde, tüm mali ve hukuki sorumluluk ithalatı yapan firmaya aittir. Bu durumda, ithalatı yapan firma için bu Tebliğin 32, 33 ve 45 inci maddesi hükümleri çerçevesinde işlem yapılır. Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalar, katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurt içinden temin ettiği malları kullanarak ürettiği malları dahilde işleme izin belgesi sahibi alıcılara katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurt içinde teslim edebilir.

(11) İhracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgelerinin/dahilde işleme izinlerinin taahhüt kapatma işlemleri, Bakanlığın (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığının (Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri) uygun görüşüne istinaden kamu kurum ve kuruluşları ile ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince yapılan maddi hatadan dolayı veya belge/izin kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün herhangi bir sebeple geri getirilmesinden dolayı geri alınabilir. Bu çerçevede, taahhüt kapatma işlemi geri alınan belge/izin kapsamında maddi hatanın giderilmesini veya geri gelen eşyaya ilişkin olarak bu Tebliğin 42 nci maddesinde belirtilen işlemlerin tekemmül ettirilmesini müteakip taahhüt hesabı yeniden kapatılır. Ayrıca, maddi hatanın giderilmesini müteakip ortaya çıkan yeni durumla sınırlı kalmak kaydıyla Bakanlığın (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığının (Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri) uygun görüşüne istinaden yeni işlemler de tekemmül ettirilebilir.

(12) Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalar, kendilerine tebliğ edilen taahhüt hesabının müeyyideli kapatılması işlemine karşı tebliğ tarihinden itibaren 1 (bir) ay içerisinde Bakanlığa (İhracat Genel Müdürlüğü) yazılı olarak itiraz edebilirler. Dahilde işleme izinlerine ilişkin müeyyideli kapatma işlemlerine ise, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 242 nci maddesi uyarınca itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz başvurusunda itiraza mesnet teşkil eden tüm bilgi ve belgeler ibraz edilir. İtirazın haklı bulunması durumunda, taahhüt kapatma işlemi Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca (Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri) geri alınarak ibraz edilen bilgi ve belgeler de göz önünde bulundurulmak suretiyle yeniden tekemmül ettirilir.

(13) İhracat taahhüdü müeyyideli kapatılan dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında; taahhüt kapatma işlemine karşı itiraz başvurusunda bulunulması durumunda, müeyyide uygulanmasına yönelik işlemlerin ikinci bir bildirime kadar durdurulduğu hususu bu Tebliğin 39 uncu maddesi hükümleri çerçevesinde ilgili mercilere bildirilir.

(14) Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmaların grup firmaları tarafından gerçekleştirilen ihracatların, bu maddenin (3) numaralı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, belge taahhüt hesabının kapatılmasında kullanılması mümkün bulunmaktadır.

(15) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen asıl işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple belge/izin süresi içerisinde geri getirilmesi halinde, geri gelen asıl işlem görmüş ürün belge/izin süresi içerisinde ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili kaydıyla 4458 sayılı Gümrük Kanununun 170 inci maddesi ile 207 nci maddesi hükmüne göre serbest dolaşıma girebilir. Bu durumda serbest dolaşıma giren ithal eşyaya tekabül eden ihracatın gerçekleşmesi aranmaz. Formun Üstü

3.3-DAHİLDE İŞLEME TEDBİRLERİNE UYULMAMASI

2006/12 sayılı tebliğin 45’nci maddesine göre;Formun Üstü

 “ (1) Dahilde işleme tedbirlerini, dahilde işleme rejimi ve belgede/izinde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden;

Formun Altı

a) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyanın ithali esnasında alınmayan vergi,

b) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın, belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde başka bir ülkeye satışının yapılmaması, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerin yapımında kullanılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılmaması, serbest bölgelerde yerleşik gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin yapılmaması, serbest bölgelerden gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına satışının yapılmaması veya serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılmaması durumunda, bu kapsamdaki ithalat esnasında alınmayan vergi,

c) Belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılması aşamasında belge/izin kapsamında izin verilen miktarın üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma tekabül eden ithalattan doğan vergi,

ç) Belge/izin kapsamında ithal edilen işletme malzemesinin CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %2 (doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgelerde %10)’sinden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi,

d) Belge/izin kapsamında ithal edilen değişmemiş eşyanın CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB ihraç tutarının %1’inden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan vergi,

e) Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen belge/izin kapsamında A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin alınmayan vergi,

f) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin iptal edilmesi halinde, belge/izin kapsamında varsa alınmayan vergi,

g) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın ihraç edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanıldığına ilişkin şartların yerine getirildiğinin Bakanlıkça/Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen şekilde tevsik edilememesi ve bu şartların yerine getirildiğinin belge için Bakanlıkça bu maddenin altıncı fıkrasında belirlenen, izin için Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen diğer şekillerde de tevsik edilememesi halinde eşyanın ithalinde alınmayan vergi,

ithal tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ithal edilen ve süresi içerisinde ihracatı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238 inci maddesi hükmü çerçevesinde müeyyide uygulanır. Dahilde işleme izin belgesinin ihracat taahhüdünün müeyyideli olarak kapatılmasına ilişkin yazıda, bu maddenin hangi fıkrası ve bendine istinaden müeyyide uygulanacağına ilişkin bilgiye, ayrıca tespit edilmesi halinde müeyyide uygulanması öngörülen ithal eşyasının, ithal edildiği şekliyle ve/veya işlem görmüş ürün olarak ihraç edildiğine, serbest dolaşıma sokulduğuna, gümrük gözetiminde imha edildiğine, gümrüğe terk edildiğine ya da mahrece iade edildiğine yönelik bilgiye de yer verilir.

(2) İkincil işlem görmüş ürüne ilişkin verginin 43 üncü maddenin beşinci fıkrası kapsamında ilgili gümrük idaresine yatırıldığının tevsik edilmemesi halinde, ikincil işlem görmüş ürünün kendisi üzerinden hesaplanan vergi 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ikincil işlem görmüş ürünün kendisi için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238 inci maddesi çerçevesinde işlem yapılır.

(3) Birinci ve ikinci fıkra hükümleri çerçevesinde vergisi ve cezaları ödenen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasının talep edilmesi halinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartı aranır. Aksi takdirde, bu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi dışındaki gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekir.

(4) Ayrıca;

a) Birinci ve ikinci fıkrada sayılan haller dışında, belge/izin kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla, Bakanlıkça/Gümrük Ticaret Bakanlığınca belirlenen şartlara uyulmaması durumunda,

b) Döviz kullanım oranının aranmayacağı haller haricinde, belge kapsamında ithal edilen eşyanın tamamı ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılmış olsa dahi döviz kullanım oranının bu Tebliğ’in 17 inci maddesinin dokuzuncu fıkrasında belirlenen oranları geçmesi halinde,

belge/izin sahibi firma adına (bu firmanın başka bir firmanın belgesine yan sanayici olarak eklenmesi dahil) düzenlenmiş ve düzenlenecek belgeler/izinler kapsamında, Bakanlıkça uygun görüldüğü tarihten itibaren 6 ay süreyle indirimli teminat uygulanmaz. Firmaların bu fıkra kapsamında müteakip ihlallerinde teminat oranı, Bakanlıkça uygun görüldüğü tarihten itibaren ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar arttırılır.

(5) Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşyanın belge/izin süresinin bitimini takiben 1 (bir) ay içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerin bitirilmesi, ihracı veya gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde, bu işlemler belge/izin kapsamında değerlendirilir ancak 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin üçüncü fıkrası çerçevesinde usulsüzlük cezasının iki katı para cezası tahsil edilir. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşyanın belge/izin süresinin bitimini takiben 2 (iki) ay içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerin bitirilmesi, ihracı veya gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde, bu işlemler belge/izin kapsamında değerlendirilir ancak 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin dördüncü fıkrası çerçevesinde usulsüzlük cezasının dört katı para cezası tahsil edilir.

(6) Birinci fıkranın (g) bendi kapsamında, ithal edilen eşyanın ihraç edilen işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanıldığına ilişkin dahilde işleme izin belgesinde yer alan şartların yerine getirildiğinin teknik, bilimsel veya idareden kaynaklanan bir nedenle tespit edilememesi halinde, söz konusu şartın yerine getirildiği, firmanın stok ve muhasebe kayıtları dikkate alınarak düzenlenecek yeminli mali müşavir raporu ile tevsik edilebilir.”

III. SONUÇ VE ÖNERİLER

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya asıl işlem görmüş ürünün ya da ikincil işlem görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde “imhası”  halinde, ihracat taahhüdünün kapatılması esnasında, imha olan eşya fire tanımı kapsamında değerlendirilerek ihracatının gerçekleştirilmesi aranmamaktadır. Ayrıca Gümrük Kanununun 208 inci maddesine göre imha halinde,  gümrük vergi yükümlülüğü de ortadan kalmaktadır. Bu nedenle taahhüt kapatılırken teminatın çözümünde gümrük idaresi gözetiminde imha yapıldığından bu durum dikkate alınacaktır.

Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni süresi içinde gümrük gözetiminde  imha olunacak eşyanın, Gümrük Kanunu’nun 53, 164 ve165 maddeleri i, Gümrük Yönetmeliğinin 434 üncü maddesi hükmüne göre;  ilgili kişi tarafından bildirimi, yazılı olarak yapılır ve imzalanır.

2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği'nin 38 ci maddesi  gereğince; “İmha”nın Dahilde İşleme İzin Belgesi/Dahilde İşleme İzni süresi içinde,  diğer bir tabirle 2005/8391 (27.01.2005 t. 25709 s. R.G.) Karar’ın 19 uncu maddesi gereğince  ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce  yapılması gerekmektedir. Bu süreye dikkat edilmesi gerekir. 4458 sayılı Gümrük Kanununun uygulanmasına ilişkin Gümrük Yönetmeliğinin “Süre ve süre uzatımı” başlıklı 31 inci maddesinin de dikkate alınması gerekir.

Gümrük Kanunu’nun 53 ve 164 maddelerine göre; “Serbest dolaşımda olmayan eşyanın Hazineye hiçbir masraf getirmeyecek şekilde, gümrük idaresinin gözetiminde imhası edilmesi mümkündür.”

Bu nedenle imha maliyetleri ile eşyanın ihracı ya da serbest dolaşıma sokulması halinde maliyetler ortaya konularak hangisi daha az maliyetli ise onu tercih etmek gerektiği düşünülmektedir.

25.09.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.