Sefa Topçu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
sefatopcu@mihenkdenetim.com.tr

Ek Verginin Kapsamı Belirlendi

1-GİRİŞ

Ülkemiz Şubat ayında büyük bir deprem felaketi yaşamış ve hala yaralarını sarmaya devam etmektedir. Bu devam eden zorlu süreçte deprem vergisi gündeme gelmiş, Mart ayına geldiğimizde ise işletmelerin beklediği yapılandırma kanunu çalışmaları başlamış ve 13 Mart’ta 7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanuna ek vergi dahil edilerek yürürlüğe girmiştir.

Kanun’un yürürlüğe girdiği dönemde önemli konulardan biri de ek vergi konusu olmuştur. Bununla ilgili olarak ise geçtiğimiz günlerde uygulama tebliği yayımlanmış ve ek vergi içeriğine dair açıklamalara yer verilmiştir.

2-EK VERGİNİN MÜKELLEFLERİ

Kurumlar Vergisi Kanunu’da sayılan mükellefler ek verginin mükellefleri olarak belirlenmiştir. Bu mükellefler şunlardır:

a) Sermaye şirketleri

b) Kooperatifler

c) İktisadi kamu kuruluşları

ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler

d) İş ortaklıkları

Kurumlar vergisi beyannamesi veren dar mükellef kurumlar da ek vergi mükellefleri kapsamında sayılmıştır.

6/2/2023 tarihi itibarıyla Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa İlleri ile Sivas İlinin Gürün İlçesinde kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunanlar ek vergiden muaf tutulmuştur.

3-EK VERGİ UYGULANACAK İSTİSNA VE İNDİRİMLER

Mükellefler, aşağıdaki indirim ve istisnaların bulunması durumunda beyannamede “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” satırına yazacaklar ve bu matrah üzerinden %10 vergi ödeyeceklerdir.

3.1-Ek Verginin Konusuna Giren İstisnalar

a) İştirak Kazançları İstisnası

b) Yurtdışı İştirak Kazançları İstisnası

c) Yurtdışı İştirak Hissesi Satış Kazancı İstisnası

ç) Emisyon Primi Kazancı İstisnası

d) Taşınmaz, İştirak Hisseleri ve Fon Satış Kazancı İstisnası

e) Bankalara, Finansal Kiralama ya da Finansman Şirketlerine veya TMSF'ye Borçlu Durumda Olanların Taşınmaz veya İştirak Hisselerinin Satış Kazancı İstisnası

f) Yurtdışı Şube Kazançları İstisnası

g) Yurtdışı İnşaat, Onarım, Montaj ve Teknik Hizmetler Kazanç İstisnası

ğ) Eğitim ve Öğretim Kazanç İstisnası

h) Yabancı Fon Kazançlarının Vergilendirilmesinde Yönetici Şirketlere İlişkin Kazanç İstisnası

ı) Sınai Mülkiyet Hakları Satış Kazancı İstisnası

i) 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu Kapsamında Düzenlenen Ürün Senetlerinin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazanç İstisnası

j) Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden Sağlanan Kazanç İstisnası

k) Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazanç İstisnası

l) Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Elde Edilen Kazanç İstisnası

m) Araştırma Altyapılarının Ar-Ge ve Yenilik Faaliyetlerinden Elde Ettikleri Kazançlarda İstisna

n) Özel Kanunlarda Yer Alan ve Ek Vergi Matrahına Dahil Edilmesi Gereken Diğer İstisnalar.

3.2-Ek Verginin Konusuna Giren İndirimler

a) Yurtdışına Verilen Yazılım, Mühendislik, Eğitim ve Sağlık Hizmetleri Kazanç İndirimi

b) Nakdi Sermaye Artışından Kaynaklanan Faiz İndirimi

c) Yatırım İndirimi İstisnası

ç) Ar-Ge ve Tasarım İndirimi

d) Teknogirişim Sermaye Desteği İndirimi

e) Teknokent Sermaye Desteği İndirimi

f) Özel Kanunlarda Yer Alan ve Ek Vergi Matrahına Dâhil Edilmesi Gereken Diğer İndirimler

3.3- Mikro ve Küçük İşletmeler De Ek Vergi Ödeyecek

Mikro ve küçük işletme olarak sınıflandırılan kurumlar vergisi mükelleflerinin; teknoloji geliştirme bölgelerinden elde ettikleri kazançlar ile Ar-Ge ve tasarım merkezi bulunan mükelleflerin bu merkezlerdeki Ar-Ge ve tasarım harcamaları üzerinden hesaplanan Ar-Ge ve tasarım indirimleri ek vergi kapsamının dışındadır. Öte yandan bu kapsamdaki mükelleflerin, ek vergi kapsamına giren diğer indirim ve istisnaları ile indirimli kurumlar vergisi matrahları nedeniyle ek vergi hesaplamaları gerekmektedir

4-EK VERGİNİN DIŞINDA KALAN İSTİSNA VE İNDİRİMLER

7440 Sayılı Kanun ile bazı istisna ve indirimler ek vergi kapsamı dışında tutulmuşlardır. Kurumların aşağıda belirtilen istisna ve indirimlerinin bulunması durumunda ek vergi ödemeyeceklerdir.

4.1-Ek Vergi Kapsamı Dışında Kalan İstisnalar

a) Yatırım Fon ve Ortaklığı Portföy İşletmeciliği Kazancı İstisnası

b) Risturn Kazanç İstisnası (5520 sayılı Kanun Madde 5/1-i)

c) Sat-Kirala-Geri Al İşlemlerine Yönelik Kazanç İstisnası

ç) Varlık Kiralama İşlemlerinden Elde Edilen Kazanç İstisnası

d) Kur Korumalı Mevduat ve Katılım Hesaplarından Elde Edilen Kazanç İstisnası

e) Yatırım İndirimi İstisnası

4.2-Ek Vergi Kapsamı Dışında Kalan İndirimler

a) Sponsorluk Harcamalarında İndirim

b) Bağış ve Yardımlarda İndirim

c) Eğitim ve Sağlık Tesisleri ile Yurt İnşaatlarına İlişkin Bağış ve Yardımlarda İndirim

ç) Kültür ve Turizm Amaçlı Bağış ve Yardımlarda İndirim

d) Cumhurbaşkanınca Başlatılan Yardım Kampanyalarına Yapılan Bağışlarda İndirim

e) Kızılay Derneği ile Yeşilay Cemiyetine Yapılan Nakdi Bağış ve Yardımlarda İndirim

f) 213 sayılı Kanunun 325/A Maddesine Göre Girişim Sermayesi Fonu Olarak Ayrılan Tutarlarda İndirim

g) 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanuna Göre Korumalı İşyeri İndirimi

ğ) Özel Kanunları Uyarınca Kurum Kazancından İndirimine İzin Verilen Bağış ve Yardımlar

4.3-TMS, TFRS ve VUK Kapsamında Ek Vergi Hesaplanmayacak Tutarlar

Kurumlar vergisi mükelleflerince 2022 hesap dönemine ilişkin verilen kurumlar vergisi beyannamesinin “Diğer indirimler” veya “Diğer indirimler ve istisnalar” satırlarında gösterilmekle birlikte, mahiyet itibarıyla indirim veya istisna kapsamında olmayıp, daha çok vergi matrahının doğru hesaplanması amacıyla beyannamenin bu satırlarına yazılan (Türkiye Muhasebe Standartları / Türkiye Finansal Raporlama Standartları ile Vergi Usul Kanunu hükümleri arasındaki değerleme farkları, örtülü sermaye kabul edilen borçlanmalarda borç alan kurum nezdinde Türk Lirası’nın değer kazanması sonucu oluşan kur farkı gelirleri, kıdem tazminatı karşılığı iptali, vergi borçlarına mahsup edilen ve gelir olarak dikkate alınan 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesi kapsamındaki indirim hakkı gibi) tutarlar üzerinden ek vergi hesaplanmayacaktır.

5.EK VERGİNİN HESAPLANMASI VE ÖDENMESİ

2022 yılına ilişkin verilen kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmek suretiyle, tespit olunan matrahlar üzerinden Kanun hükmüne istinaden %10 oranında ek vergi hesaplanacaktır.

5520 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki iştirak kazançları ile aynı fıkranın (b) ve (g) bentlerinde düzenlenen yurtdışından elde edilen ve en az %15 oranında vergi yükü taşıyan yurtdışı iştirak kazançları ve yurtdışı şube kazançları üzerinden %5 oranında vergi hesaplanacaktır.

5.1-Özel hesap Dönemine Tabi Olan Mükelleflerin Durumu

Özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için 2023 yılı içinde sona erecek hesap dönemi için verilmesi gereken kurumlar vergisi beyannamelerinde dikkate alınan indirim, istisna ve indirimli kurumlar vergisi matrahları üzerinden ek vergi hesaplanacaktır.

5.2-2022 Hesap Döneminde Ticari Zararı Bulunan Mükellefler

2022 yılına ilişkin verilen kurumlar vergisi beyannamesinde ticari zararı bulunanlar, istisnalar nedeniyle cari yıl zararı oluşanlar veya kurumlar vergisine tabi matrahları bulunmayan mükellefler de bu dönemde faydalandıkları indirim ve istisna tutarları üzerinden ek vergi hesaplayacaklardır.

5.3-2022 Hesap Döneminde Geçmiş Yıl Zararı Bulunan Mükellefler

2022 yılına ilişkin verilen kurumlar vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılan geçmiş yıl zararları üzerinden ise ek vergi hesaplanmayacaktır.

5.4-Hesaplanan Ek Verginin Ödeme Zamanı

Hesaplanan ek vergi, ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içerisinde, ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ay içerisinde olmak üzere iki eşit taksit halinde ödenecektir. Buna göre ilk taksit Nisan 2023’te, ikinci taksit Ağustos 2023’te ödenecektir.

5.5-Ek Vergiye İlişkin Örnek Uygulamalar

Örnek 1- Mobilya imalatıyla iştigal eden (A) Ltd. Şti., kurumlar vergisi yönünden Hatay Antakya Vergi Dairesi Müdürlüğünün mükellefi olup, mükellefin 2022 hesap dönemi kurum kazancı 4.500.000 TL’dir. Adı geçen şirketin bu dönemdeki ticari kazancının 500.000 TL’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna iştirak kazançlarından, 600.000 TL’lik kısmı ise Bursa Serbest Bölgesinde faaliyette bulunan şubesinden elde edilen istisna kazançtan kaynaklanmaktadır. Şirketin ayrıca nakdi sermaye artışından kaynaklı olarak kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde indirim konusu yapmış olduğu 100.000 TL tutarında indirimi bulunmaktadır.

Anılan şirket deprem tarihi olan 6/2/2023 tarihi itibarıyla kurumlar vergisi yönünden Hatay İline bağlı vergi dairesinin mükellefi olması nedeniyle ek vergiden muaftır.

Örnek 3- Giyim sektöründe faaliyette bulunan ve Samsun Bafra Vergi Dairesi Müdürlüğünün mükellefi olan (C) A.Ş.’nin 2022 hesap dönemine ilişkin vermiş olduğu kurumlar vergisi beyannamesinde 4.000.000 TL ticari zararı bulunmaktadır. Mükellef kurum bu dönemde, 5520 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında 2.000.000 TL iştirak kazancı istisnasından faydalanmıştır.

Buna göre mükellefin ilgili dönem beyannamesinde ticari bilanço zararının bulunması ek vergi hesaplanmasına engel teşkil etmeyecek olup, bu dönemde faydalanılan istisna tutarı üzerinden (2.000.000 TLx%5=) 100.000 TL ek vergi hesaplanacak ve bu vergi 2023 yılı Nisan ve Ağustos aylarında iki eşit taksit halinde ödenecektir.

Örnek 4- Edirne Uzunköprü Vergi Dairesi Müdürlüğünün mükellefi (D) A.Ş.’nin 2022 hesap dönemine ilişkin kurum kazancı 10.000.000 TL’dir. Mükellef kurum aynı hesap döneminde 5520 sayılı Kanunun 5 inci maddesi hükmüne istinaden; 1.000.000 TL iştirak kazancı istisnasından, 700.000 TL taşınmaz satış kazancı istisnasından ve 4691 sayılı Kanun kapsamında 500.000 TL tutarında teknoloji geliştirme bölgeleri kazanç istisnasından yararlanmıştır. Adı geçen Kurum ayrıca, Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyasına makbuz karşılığı yaptığı 100.000 TL bağış tutarı ile nakdi sermaye artışı nedeniyle hesapladığı 150.000 TL nakdi sermaye faiz indirimi tutarını beyanname üzerinden indirim konusu yapmıştır. Buna göre, anılan Kurumun ödemesi gereken ek vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

6-DİĞER HUSUSLAR

Yukarıda örnekleyerek açıklanmaya çalışılan konular haricinde beyan sonrası verginin nasıl dikkate alınacağı, mükelleflerin indirim ve istisnayı beyan etmemeleri durumunda karşılaşacakları cezai işlemler bu sürecin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.  Tereddüt edilen hususlar aşağıda belirtilmiştir.

6.1-Hesaplanan Ek Vergiler Gider Olarak Dikkate Alınacak Mıdır?

Mükellefler tarafından hesaplanan ek vergi gider ve indirim olarak dikkate alınamayacak ve yurt dışında ödenenler de dâhil hiçbir vergiden mahsup edilemeyecektir.

Bu konuda merak edilen hususlardan biri de ek verginin dönem vergisi dönemin vergi karşılığına dahil edilip edilmeyeceği oldu. Tebliğde ek verginin gider ve indirim olarak dikkate alınmaması gerektiği belirtildiğinden dolayı ek verginin 2023 yılında KKEG olarak dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır.

6.2-Beyannamede Gösterilmeyen İndirim ve İstisnalar İçin Cezai Hükümler Nelerdir?

Hak kazanılan istisna ve indirimlerin beyannamede gösterilmesi esas olup, beyannamede gösterilmeyen veya beyannamede gösterilmekle birlikte indirimler/istisnalar satırlarında yer verilmeyen indirim ve istisnalar nedeniyle eksik tahakkuk eden ek vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte tahsil olunur.

6.3-2022 Hesap Döneminde Matrah Artırımında Bulunulması Cezayı Engeller Mi?

7440 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi hükümleri kapsamında 2022 hesap dönemine ilişkin olarak kurumlar vergisi yönünden matrah artırımında bulunulması, mezkûr maddenin ikinci fıkrasına göre ek vergi bakımından bu döneme ilişkin inceleme ve tarhiyat yapılmasına engel teşkil etmez.

7-SONUÇ

Ek vergi, 2022 vergilendirme döneminin kurumlar beyanında önemli bir yer edinmiştir. İçinde bulunduğumuz dönemde mükelleflerin kurumlar vergisi beyanları devam etmekte olduğundan istisna ve indirimlerinin beyanı önem arz etmektedir. Şayet en önemli durumlardan biri, mükelleflerin indirim ve istisnalarının bulunması durumunda beyannamede gösterilmesi zorunlu tutulmuştur. Bu durumun istisnayı beyan etmek istemeyen mükellefler tarafından tartışma konusu olacağı açıktır. Zorunluluk durumu hasıl olduğundan, kurumlar vergisi beyannamesinin azami dikkatle hazırlanması önem arz etmektedir.

Kaynaklar:

-5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

-7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun

- Vergi Ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği (Seri No: 3)

25.04.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.