Sefa Özbek
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
sefa-ozbek@hotmail.com

Yeni Değişikliklerle Binek Otomobillerin Alımı, Gider ve Amortismanlarında Özellikli Durumlar

7194 sayılı kanunun 13'üncü maddesine istinaden, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesinin (1), (5) ve (7) numaralı bentlerine eklenen hükümlere göre, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması olan firmaların dışında kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerin aylık kira bedelinin 5.500 TL'lik kısmı ve binek otomobillerin ilk iktisabında özel tüketim vergisi ve katma değer vergisinin 2020 yılı için 140.000 TL'ye kadar olan kısmı gider olarak yazılabilecektir. Aynı zamanda binek otomobillere ait giderlerin en fazla %70'lik kısmı gider olarak indirilebilecektir. Amortismanlarına ilişkin olarak, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisab bedeli 2020 yılı için 160.000 TL, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi dahil 2020 yılı için 300.000 TL'yi aşan otomobillerin amortismanları, en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı kadar ayrılabilecektir. Bu hükümlerde ve açıklamalarda özellik arz eden durumların açıklaması 311 Seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılmıştır. Bu makale, 311 Seri Nolu Tebliğin Beşinci Bölümü hükümlerine göre binek otomobillerin giderleriyle amortismanlarının durumunu açıklamaktadır. 

1. Binek Otomobil İfadesinin Kapsamı

7194 Sayılı kanun ile 193 sayılı Kanuna eklenmiş olan madde hükümlerinde geçen binek otomobil ifadesi, Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtları kapsamaktadır. Şöyle ki; binek otomobiller, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları kapsamaktadır.

Her ne kadar Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar, Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer alsada binek otomobil kapsamında değerlendirilmeyecektir.  Aynı zamanda 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin: yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir (Doblo, Connect, Kango, Expres, Combi, Partner, Caddy, Transpoter, Starex vb.).

2. Aylık Kiralama Bedeli ve İlk Araç Alımında Özel Tüketim Vergisi ve Katma Değer Vergisinin Giderleştirilme Durumu

7194 sayılı kanunun 13'üncü maddesine istinaden, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesinin (1) numaralı bendine aşağıdaki madde eklenmiştir.

“(Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 2020 yılı için en fazla 140.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.)”

Bu maddenin 311 seri numaralı gelir vergisi kanunu tebliğiyle açıklanan hükmüne göre, gider olarak dikkate alınacabilecek tutar olan aylık kira bedeli (2020 yılı için 5.500 TL) tutarı katma değer vergisi (KDV) hariç bedeldir. Örneğin, kurumlar vergisi mükellefi olan A Ltd Şti tarafından aylık KDV hariç 6.000 TL'ye binek araç kiralanmıştır. Kiralanan araç için yapılacak muhasebe kaydında 5.500 TL'lik araç bedeli ile KDV'si olan 990 TL indirim konusu yapılabilecektir. 5.500 TL'nin üstünde olan tutar (500 TL) Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunu yönünden indirimi kabul edilmeyen gider olduğundan kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilecek ve vergi matrahına eklenecektir. KDV'si (90 TL) ise Katma Değer Vergisi kanunu yönünden, 'Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarında kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV'nin indirilemeyeceği' hükmü gereğince  Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak kayıtlara alınacaktır.

Finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin yapılan ödemeler ise bu şekilde değerlendirilmeyecektir. Finansal kiralama ile yapılan ödemelerde, ödeme tutarları kiracı tarafından aktifleştirildiğinden ve amortismana tabi tutulduğundan ve aynı zamanda ödenen tutarların borç anapara ve faizi olarak ayrıştırılması nedeniyle; ilk yılın faiz giderlerinin maliyete eklenmesi ve gelecek yılların ise gider veya maliyet olarak dikkate alınması gerektiğinden, aylık kira bedeli kısıtlamasına dâhil değildir. 01/01/2020 tarihinden önce sözleşme yapılarak kanunun yürürlük tarihinden sonrasını da kapsayan kira bedelleri de gider kısıtlamasına tabi olacaktır.

Binek otomobillerin iktisabına ilişkin olarak ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 2020 yılı için en fazla 140.000 TL'lik kısmı gider olarak indirilebilecektir. 140.000 TL üstünde kalan kısım ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıtlara alınacaktır. Örneğin, satış fiyatı 120.000 TL olan binek otomobil satın alınmıştır. Özel tüketim vergisi (120.000 x %100) 120.000 TL, katma değer vergisi ise (240.000 TL x %18) 43.200 TL'dir. Özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplam tutarı ise 163.200 TL yapmaktadır. Madde hükmü uyarınca toplam 163.200 TL'nin tamamı giderleştirilemeyecektir. Ticari kazançtan indirilebilecek tutar 140.000 TL'dir. Kalan 23.200 TL (163.200-140.000)'lik tutar ise kanunen kabul edilmeyen gider niteliğinde olacak ve ticari kazancın tespitinde matraha dâhil edilecektir.

3. Binek Otomobillere İlişkin Giderlerin İndirilmesi

7194 sayılı kanunun 13'üncü maddesine istinaden, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesinin (5) numaralı bendine aşağıdaki madde eklenmiştir.

 “(Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i indirilebilir.)”

Bu maddenin 311 seri numaralı GVK tebliğiyle açıklanan hükmüne göre, gider olarak dikkate alınacabilecek olan tutar binek otomobile ait yapılan giderin %70'idir. Tebliğe göre bu giderler; taşıtların tamir, bakım, yakıt, sigorta, otopark, köprü ve otoyol geçiş ücretleri ve benzeri cari giderlerdir. Bu giderlere ait binek otomobillerin işletmeye veya envantere kayıtlı ya da kiralama yoluyla edinilen otomobillere ilişkin olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır. Başka bir ifadeyle binek otomobil/otomobillerin ne şekilde işletmeye dâhil olduğunun önemi olmaksızın tüm giderler için %70 gider kısıtlaması uygulanacaktır. 

Örneğin, işletmeye kayıtlı binek otomobile ait aylık vergiler hariç 1.000 TL'lik akaryakıt gideri yapıldığında gider olarak indirilebilecek olan tutar (1.000 TL x %70) 700 TL olacaktır. Kanunen kabul edilmeyen gider niteliğinde olacak olan tutar ise (1.000 x %30) 300 TL'dir. Katma Değer Vergisi açısından ise; Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi indirim konusu yapılamaz. Bu hükme istinaden, akaryakıt giderine ait 180 TL tutarındaki KDV'nin %70'i yani 126 TL'si gider olarak indirilebilecekken, %30'luk kısmı olan 54 TL indirim konusu yapılamayacak ve kanunen kabul edilmeyen gider niteliğinde ticari kazancın tespitinde matraha dâhil edilecektir.

Finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin aktife alınan dönemi izleyen dönemler için yapılan faiz giderlerinin direk gider olarak dikkate alınmak istenilmesi halinde, bu giderlerinde en fazla %70'i gider olarak indirim konusu yapılabilecektir.

01/01/2020 tarihinden önce iktisab edilmiş veya kiralanmış olan binek otomobillere ait giderlerin kanunun yürürlük tarihinden sonrasına tekabül eden giderlerininde en fazla %70'i gider olarak indirilebilecektir. Bir başka ifadeyle, örneğin, 01 Ekim 2019 tarihinde sigorta poliçesi yapılmış ve kayıtlara alınmış binek aracın, 2020 Ocak-Eylül aylarına isabet eden kısımları için %70'lik gider uygulaması uygulanacaktır. 1.200 TL'lik poliçe tutarı ve bir yıl poliçe süresi olduğu varsayıldığında: 2019 yılı için toplam üç aylık tutarın tamamı olan (1.200 / 12) x 3)) 300 TL gider olarak kayıtlara alınacaktır. Ancak 2020 yılına ait Ocak - Eylül döneminin gider hesaplamasında kalan 9 aylık tutarın tamamı (900 TL) gider olarak yazılamayacak ve 630 TL'lik ((1.200 / 12) x 9)) x %70) kısmı gider olarak yazılabilecekir.

4. Binek Otomobillere İlişkin Amortisman Giderlerinin İndirilmesi

7194 sayılı kanunun 13'üncü maddesine istinaden, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesinin (7) numaralı bendine aşağıdaki madde eklenmiştir.

“(Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 160.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 300.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.)”

Madde hükmüne göre aracın ilk iktisab bedeli yani özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç bedelinin 160.000 TL'ye kadar olan kısmı için amortisman uygulaması yapılabilecektir. Özel tüketim vergisinin ve katma değer vergisinin maliyet bedeline dâhil edilmesi tercih edildiğinde ise amortismana tabi tutar 300.000 TL'yi geçemeyecektir. Aynı zamanda ikinci el olarak alınan binek araçlar içinde amortismana tabi tutarın tutarı 300.000 TL'yi geçemeyecektir. Bir başka ifadeyle vergiler hariç 160.000 TL'yi aşan kısım ve vergiler dahil veya ikinci el araç alımında 300.000 TL'yi aşan kısım kanunen kabul edilmeyen gider niteliğinde değerlendirilecektir.

Örneğin, işletme, kendi işinde kullanılması amacıyla Haziran 2020 tarihinde binek otomobil satın almıştır. Otomobilin toplam alış bedeli 350.000 TL'dir. Gider kısıtlaması olan 300.000 TL'lik kısma kadar amortisman ayrılabilecektir. Amortisman tutarı 300.000 TL üzerinden hesaplanacaktır ve kalan 50.000 TL'lik kısım kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Otomobilin bedeli ve vergi tutarlarının ayrıca bilindiği durumlarda örneğin; otomobilin vergiler hariç değeri 110.000 TL'dir. Özel tüketim vergisi tutarı (110.000 x %100) 110.000 TL ve katma değer vergisi tutarı 39.600 TL'dir. Otomobilin amortismana esas bedelinin tespiti şöyle olacaktır: vergiler hariç bedeli 110.000 TL, vergiler toplamı (110.000 + 39.600) 149.600 TL'dir. Araç bedeli 160.000 TL'yi geçmediğinden tamamı amortismana tabi olacaktır. Vergi tutarları ise 140.000 TL'yi geçtiğinden sadece 140.000 TL'lik kısmı amortismana tabi olabilecektir ya da direk gider olarak kayıtlara alınabilecektir. Vergiler toplamından kalan (149.600 - 140.000) 9.600 TL ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Kanun, yayımlandığı 07/12/2019 tarihinden itibaren iktisab edilen binek otomobillere uygulanacaktır. Bu kanundan önce, 07/12/2019 tarihinden önce iktisab edilmiş olunan binek otomobillere ilişkin amortismana tabi bedelin tespiti ve kayıtları, değişiklik öncesi hükümlere göre gider yazılacaktır.

Finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ait ayrılacak amortisman tutarında da bu madde hükümleri uygulanacaktır. Şöyle ki; araç bedeli ve ilk yıl faiz ödemesi olan tutar toplamının 300.000 TL'lik kısmı için amortisman ayrılabilecektir. Kalan kısım kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilecektir. Gelecek yıllara ait faiz gideri maliyete eklenebileceği gibi direk gider olarakta indirilebilecektir. Direk gider olarak indirilecek olan faiz giderinin ise en fazla %70'lik kısmı gider olarak dikkate alınacak kalan kısım kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilecektir.    

Yukarıda yer alan gider kısıtlama uygulamasındaki tutarlar her yıl yeniden değerleme artış oranı oranında artırılacak ve yeniden tespit edilmiş olunan tutar dikkate alınacaktır.

NOT: Yukarıdaki bilgiler 07/02/2020 tarihinde yayımlanan 311 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ taslağına göre açıklanmıştır. Tebliğ taslak halinde olduğundan değişiklik olabilecektir. Taslak tebliğde yapılacak olan değişiklikler sonrası makalede de güncellemeler yapılacaktır.

Kaynakça

- 311 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ Taslağı

- 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

- 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

- 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

11.02.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.