Sebahattin Eriş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
musavir42@hotmail.com

Ticari Defterlerde Sınıf Değiştirme ve Bilanço Usulüne Geçişindeki Hadler

Son 10 yıldır Aralık ayları; bu konudaki aksi görüşleri çürütmeye çalışmakla geçmeye başlamış, ancak her geçen gün bizimle aynı görüşü paylaşanların arttığı beni ziyadesi ile memnun etmiştir. Çünkü 3-4 yıl öncesine kadar bu konu beni hep yalnız hissettirmiştir. Bu konudaki görüşüm ve uzun yıllardır tüm tarafları bu görüşe ikna etmeye çalıştığım, değerli meslek mensubu okurlarımızın çoğu tarafından bilinir, hatırlanır.

Dolayısı ile 7 Aralık 2022 tarihinde yine burada yayınlanan konuya ilişkin makale, aynı yönde bir görüş belirtmesi nedeniyle önemlidir.  

Ancak, zaman içerisinde bizim görüşümüz doğrultusunda bir yeknesaklığın sağlanabilmesi umudu ile, konunun bütün yasal dayanakları ve özelgelerle anlatılması ve tüm yönleri ile yorumlanması icap etmiştir.  

Konu; ticari defterlerde sınıf değiştirme ve bilanço usulüne geçerken hangi yılın hadlerine bakılacağı.    

2002 yılına kadar, sınıf değiştirmeye ilişkin Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 177 inci maddesinde yer alan hadler Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile, VUK’da yer alan diğer konulardaki tutar, miktar ve hadler ise her yıl Aralık ayında yayımlanan VUK Genel Tebliğleri ile değiştirilmiş/artırılmıştır.

Sınıf değiştirmeye yönelik hadlere ilişkin en son BKK ise, 28.12.2002 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmış ve konuya yönelik bir daha herhangi bir BKK yayımlanmamıştır.

2003 yılından itibaren ise, VUK da yer alan tüm hadler, tutarlar ve miktarlar yine Aralık aylarında yayımlanan tek VUK Genel Tebliğine konu edilerek, bunların hepsine aynı VUK Genel Tebliğlerinde yer verilmiştir.

Aralık aylarında yayımlanan bu tebliğlerde, sürekli ve düzenli olarak:

-Ertesi yılbaşı tarihi açıkça yazılarak “01.01.20XX. tarihinden itibaren uygulanacak olan had ve tutarlar ekli listede gösterilmiştir.” ifadesine ve

-Yine ertesi yılbaşı tarihi açıkça yazılarak “ Bu Tebliğ 1/1/20XX tarihinde yürürlüğe girer.”

açıklamalarına yer verilmiştir.

Söz konusu VUK Genel Tebliğlerinin ekinde yer verilen hadlere ilişkin Tablolarda da sürekli olarak; bu had ve tutarların yine ertesi yılbaşı tarihi açıkça yazılarak 01.01.20XX tarihinden geçerli olduğu ve 20XX yılında uygulanacağı yer alır.

Başka bir ifade ile, Aralık aylarında yayımlanan hadlere ilişkin VUK Genel Tebliğlerinde, takip eden yıl başından itibaren uygulanacak olan hadler ve tutarlara yer verilerek, yine Aralık ayında yayımlanan tebliğin takip eden yılbaşından itibaren yürürlüğe gireceği belirtilir. Eki tablolarda da ertesi yılbaşından itibaren uygulanacak olduğuna yer verilir.

Ayrıca, söz konusu tebliğlerde yer verilen “01.01.20XX tarihinden itibaren uygulanacak hadler” ifadesi; 01.01.20XX tarihinden itibaren aynı yılın sonuna kadar ulaşılacak, aşılacak olan hadler veya aşılacak eşik anlamındadır.

Diğer yandan, VUK’un, 177 inci maddesinde I’inci sınıfa geçiş hadlerine, 180 inci  maddesinde de, bir hesap döneminin iş hacminin 177'nci maddede yazılı hadlerden % 20 yi aşan bir nispette fazla olması veya arka arkaya 2 dönemin iş hacminin 177'nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20 ye kadar bir fazlalık göstermesi halinde, bu mükelleflerin bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I'inci sınıfa geçecekleri belirtilmiştir. Son cümledeki “bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I’inci sınıfa geçerler” ifadesi önemlidir.

Şöyle; bir önceki yıl Aralık ayında belirlenmiş olan hadlere ve %20 fazlasına, bir sonraki yılda ulaşılır, tahakkuk eder ve kesinleşirse, daha sonraki yıl I’inci sınıfa geçileceği anlamına gelir. Yoksa, Aralık ayı içerisinde yayımlanan ancak ertesi yıl başında yürürlüğe girecek olan VUK Genel Tebliğinde belirlenen hadlerin, daha yürürlüğe girmeden yayımlandığı yılın alış veya satış tutarlarını tahakkuk ettirdiğinden ya da kesinleştirdiğinden söz edemeyiz.

Konuya ilişkin yukarıdaki mevzuatın tamamının birlikte değerlendirilmesinden;

-Aralık ayı içerisinde yayımlanan VUK Genel Tebliğlerinin bazen 31 Aralık günü ve 3 üncü veya 5 inci mükerrer gazetede yayımlanması, bu tebliğlere göre karar verecek olsaydık bu tarih ve saatte tasdiki imkansız hale getirmiş olması,

-Belirlenen hadlerin ertesi yılbaşından geçerli/uygulanacak olduğunun yayımlanan Tebliğlerde açıkça belirtilmesi,

-Aynı Tebliğlerde TEBLİĞ’in tümünün yürürlük tarihi olarak ertesi yılbaşı tarihi  verilmesi, yani yayımlanan hadlerden ertesi yılın başından itibaren bahsedilebilecek ve dikkate alınabilecek olması,

-VUK’un 180 incin maddesinde de bu şartların TAHAKKUKUNU TAKİP EDEN HESAP  DÖNEMİNDEN başlayarak I’inci sınıfa geçileceğine hükmedilmiş olması,

-Vergiye ilişkin oran, tutar veya hadler gibi hususların mükellefler tarafından dönemi girmeden bilinmesi, öngörülebilmesi ve uygulama döneminde ona göre hareket etmesi şeklinde vergi hukukuna uyarlayabileceğimiz Anayasanın BELİRLİLİK (hukuki güvenlik) ilkesi ve yukarıda saydığımız açık düzenlemeler karşısında;

Aralık ayı içerisinde VUK’un 177 inci maddesinde yer alan ve ertesi yıl için geçerli olan I’inci sınıfa geçme hadleri yayımlanmakta, 177 inci ve 180 inci maddedeki hükümlerin birlikte değerlendirilmesi sonucu ertesi yıl bu hadlerin aşılması halinde, sonraki yılın ticari defterleri bilanço usulüne göre tasdik ettirilmelidir.

Dolayısı ile, 2023 yılı ticari defterlerinin bilanço usulünde tasdik ettirilip ettirilmeyeceğine karar vermek için, 21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 534 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’ne ve onun eki olarak yayımlanan Tabloda yer alıp 01.01.2022 tarihinden geçerli olduğu ve 2022 yılında uygulanacağı belirtilen hadlere bakılarak, 2022 yılında bu hadlerin %20 fazlası ile aşılması halinde 2023 yılı ticari defterlerinin bilanço usulünde tasdik ettirilmesi gerekecektir.  

21.12.2021 tarihinde yayımlanan söz konusu 534 sıra numaralı VUK Genel Tebliğinde; “1/1/2022 tarihinden itibaren uygulanacak olan had ve tutarlar ekli listede gösterilmiştir.” ve “Bu Tebliğ 01.01.2022 tarihinde YÜRÜRLÜĞE GİRER.” şeklindeki açıklamalara, bu tebliğin eki Tabloda da; belirtilen had ve tutarların 01.01.2022 tarihinden geçerli olduğu ve 2022 yılında uygulanacağı açıkça yer almasına rağmen, 2021 Aralık ayında daha yürürlüğe girmemiş Tebliğe bakılarak ve ertesi yıl için belirlenmiş hadler baz alınarak, Tebliğin yayımlandığı 2021 yılı içerisinde 2022 yılı defterlerinin tasdikine karar verilemez.

Aynı örneği önümüzdeki günlerde yayımlanacak olan VUK Genel Tebliği için de söyleyebiliriz.  Önümüzdeki günlerde yayımlanacak olan söz konusu Tebliğde, 2023 yılında aşılması beklenen ya da eşik olarak belirlenen hadler yayımlanacak, 2023 yılı içerisinde bu hadlerin ve 180 inci maddedeki fazlalığın aşılması halinde 2024 yılı defterlerinin tasdik usulüne karar verilecek.

2002 yılından itibaren her konuda verilmiş ve taradığımız 15.000 civarında özelgeden, konuya ilişkin 51-52 özelge bulunmaktadır. Konuya ilişkin özelgeler 2019 ve sonraki yıllarda sıklaşmıştır. Bu özelgelerden, 45-46 tanesi bu konu ile direkt ilgili olmayıp, ancak VUK’un 177 inci maddesine zorunlu olarak yer verilmiştir. Halbuki bu özelgelerde ne soru ne de cevabı direkt bu konu değildir.

Örneğin, bilanço usulünde defter tutmakta iken işin terk edildiği, ancak birkaç ay sonra aynı veya farklı bir işe yeniden başlanıldığı, işletme defteri olarak mı başlanılacağı yoksa bilanço usulüne devam mı edileceği sorulmuş? söz konusu sorunun cevabına ilişkin özelgede sadece GVK nın ilgili hükümleri ile, VUK un işe başlama, terk etme ve yeniden başlamadaki sürelere ilişkin hükümlerine yer verilerek bir cevap verilmesi gerekirken/yeterli iken, VUK’un 177 inci maddesine de kerhen yer verilmiş ve hali ile sorunun sorulduğu yıldaki hadlere değinilmiştir. Dolayısı ile bu özelgeler yukarıda değindiğimiz konuyla direkt ilgili olmadığı halde, sorunun sorulduğu yıldaki geçerli olan hadlere de kerhen yer verilince, karışıklığa sebebiyet vermiştir.

Halbuki, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nca verilen 17.12.2018 tarih ve

11395140-105[177-2018-VUK2-10824]-E.1116775 sayılı özelgede, yine aynı yıl içerisinde yeniden başlama halinde eski bilanço usulü defterlerin mi sürdürüleceği ya da işletme defteri olarak başlanıp başlanamayacağı sorulmuş, konunun VUK’un 177 ve devamı maddelerini ilgilendirmediği için hem bu maddelere yer verilmemiş hem de bu maddeleri ilgilendirmediği özelgeye yazılmıştır. Özelgeye konu soru, VUK’un diğer hükümleri doğrultusunda cevaplanmıştır. Söz konusu hadlere ve karmaşıklığa yer vermediği için önemli bir özelgedir.   

Söz konusu bu 51-52 özelgeden, yukarıdaki konu ile direkt ilgili olup yukarıda görüşümüzün aksine verilmiş olan 1-2 tane özelge vardır.

Yine bu özelgelerden, yukarıdaki konu ile direkt ilgili olup, yani soruda bir yılın hasılatı verilmiş, ertesi yıl hangi defterlerin tasdik edileceğine ilişkin açık sorular sorulmuş, bu sorulara yukarıda anlattığımız aynı yönde cevaplar verilmiş 6 tane özelge vardır.

Bu 6 özelgelerin 4 tanesi 2019 ve 2020 yıllarında, İstanbul, İstanbul, İzmir ve Konya Vergi Dairesi Başkanlıklarınca verilmiş, 2 tanesi ise 2011 yılında Kocaeli ve Manisa Vergi Dairesi Başkanlıklarınca verilmiştir.

Söz konusu bu 6 özelgede, hem sorulan sorular net, yani hangi yılın satış hasılatına göre hangi yılda I’inci sınıfa geçileceği sorulmuş, özelgelerde de, hangi VUK Genel Tebliğinde yer alan hadlerin hangi yılda dikkate alınarak hangi yıl için bilanço usulünde defter tasdik ettirileceği açıklıkla cevaplanmıştır.

Konuya ilişkin mali idarenin sükutu, bir yandan ihtiyatlılık da gerektirmektedir. Dolayısı ile konuya ilişkin görüşümüzün tek dayanağı bu olmamakla birlikte, bu görüş ihtiyatlılık da içermektedir.

Konuyu yasal dayanakları ve yorumladığımız biçimi ile ortaya koymaya çalıştık. Önümüzdeki yılın defterlerinin tasdiki ile uğraşılan bu günlerde, faydalı olması dileğimle.

KAYNAKÇA

1-) 11.12.2020 tarih ve 11395140-105[177-2020-VUK2-12717]-926107 sayılı İstanbul VDB Özelgesi

2-) 02.09.2020 tarih ve 11395140-105[177-2019-VUK2-12731]-E.646869 Sayılı İstanbul VDB Özelgesi

3-) 17.08.2020 tarih ve 67854564-105[2020/1741-6995]-E.231284 Sayılı İzmir VDB Özelgesi

4-) Bu üç özelgeye dayanak gösterilen 31.12.2018 tarihli, 504 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği

5-) 19.04.2019 tarih ve 48349025-105[177-2018]-E.35034 Sayılı Konya VDB Özelgesi

6-) Bu özelgeye dayanak gösterilen 29.12.2017 tarihli, 490 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği

7-) 23.05.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.02-190-3/8-52 sayılı Kocaeli VDB Özelgesi

8-) Bu özelgeye dayanak gösterilen 29.12.2009 tarihli, 393 Sıra Numaralı VUK Genel Tebliği

9-) 15.02.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.45.15.02-VUK-27-9-14 sayılı Manisa VDB Özelgesi

10-)Bu özelgeye dayanak gösterilen 20.12.2008 tarihli, 388 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği

11-) GV Kanundaki Hadlerin uygulanışına ilişkin 08.02.2003 tarih ve B.07.0.GEL.0.44/4405-12185/6045

        Sayılı Gelirler Genel Müdürlüğü tarafından verilen örnek bir özelge

12-) 45-46 adet özelgede VUK/177 inci maddesine yer verilmesine gerek olmadığına ilişkin

        17.12.2019 tarih ve 11395140-105[177-2018-VUK2-10824]-E.1116775 sayılı İstanbul VDB

       tarafından verilen örnek bir özelge

13-) 21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 534 sıra numaralı VUK Genel Tebliği

14-) Vergi Usul Kanunu’nun 176 ilâ 180 inci maddeleri ve ilgili diğer hükümleri

12.12.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.