Salih Karaoğlu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
salihkaraoglu_@hotmail.com

Satıştan İade, Alıştan İade ve Hizmet, Gider İade İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

 İşletmeler çeşitli nedenlerden dolayı aldıkları veya satışını yaptığı ürün, gider ve hizmetlerin iadesini yapmaktadır.  Vergi mükellefleri, dönem sonu işlemleri sırasında VUK ve TTK hükümlerine göre stoklarını doğru biçimde ölçmek, saymak, değerlemek ve kaydetmek yükümlülüğü altındadır.  Söz konusu yükümlülüğü uygun biçimde yerine getirmek için kaydi envanter ile fiili envanter sayım sonuçlarının eşit ve tutarlı olması gerekir. Bu makalenin konusu, çeşitli sebeplerle iade işlemi gerçekleşen olayın, doğru bir şekilde mali tablolarla yansıtılması amacıyla,  muhasebe kayıtlarının yapılmasını sağlamaktır. Çalışma üç ana başlık altında toplanmıştır: Birinci bölümde satış iadeleri, ikinci bölümde alış iadeleri, üçüncü bölümde hizmet-gider iadeleridir. Konunun daha iyi anlaşılması için sadece muhasebe kayıtları gösterilmiş olup, mevzuat ve teorik bilgiler çalışmaya dâhil edilmemiştir.

SATIŞTAN İADE MUHASEBE KAYITLARI

İşletmeler çeşitli nedenlerden dolayı satışını yaptıkları emtiaları alıcılar tarafından iadesi yapılmaktadır. Bu iadelerin;

üSağlam veya bozuk şekilde iade edilmesi göre,

üİade geliş tarihinde üzerinden geçici vergi dönemi geçmiş olması (maliyet işlemlerinin yapılması) göre,

üÖnceki yıllarda satışı yapılıp cari yılda iadesi yapılmış olmasına göre ayrı ayrı değerlenmesi gerekmektedir.

 

1.Sağlam Mal Satış İadesi Muhasebe Uygulamaları

Satış iadesi gelen emtianın sağlam bozulmamış olarak iade edilmesidir. Genellikle gelen iadeler tekrar satılmak üzere reyona konulur.

1.1. Sağlam Mal Aynı Geçici Vergi Döneminde Satış İadesi Muhasebe Kaydı

Satışların maliyeti hesaplanmamış olması durumudur.

----------------------------------------/-------------------------------------

610 SATIŞTAN İADELER HS.                  XXX

191 İNDİRİLECEK KDV HS                     XXX

              120       ALICILAR HS.                           XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

1.2. Sağlam Mal Farklı geçici Vergi Döneminde Satış İadesi Muhasebe Kaydı

1 kayıt

Satışların maliyeti hesaplanmış olması durumudur.

----------------------------------------/-------------------------------------

610 SATIŞTAN İADELER HS.                  XXX

191 İNDİRİLECEK KDV HS                      XXX

              120       ALICILAR HS.                           XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

  2 kayıt

 Satışların maliyeti kaydının düzeltilip ilgili stok hesabının aktife alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

152 /153 MAMULLER VEYA TİCARİ MAL XXX

 

              620/621 SATILAN MAMUL/TİCARİ MAL MALİYETİ  XXX                                   

----------------------------------------/-------------------------------------

1.3. Sağlam Mal Önceki Yıla Ait Satış İşlemine İlişkin Satış İadesi Muhasebe Kaydı

 

Önceki yıla ilişkin iade alınan mal fiili bir iade olmakla beraber, mali tablonun ait olduğu dönemde satılmadığı için muhasebe işlemleri bakımından satış iadesi sayılmaz. Bu tür iadeleri mal alışı olarak; 153 / 120 şeklinde muhasebeleştirmek gerekir.

 

----------------------------------------/-------------------------------------

153 TİCARİ MALLAR HS.             XXX                

 

191 İNDİRİLECEK KDV HS.                    XXX

 

                          120 ALICILAR HS                     XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

2.Bozuk Mal (İmha Edilen) Satış İadesi Muhasebe Uygulamaları

Gelen iadelerin kullanım süreleri geçmiş veya benzeri durumlarda kullanılamaz hale gelip, imhası gereken stoklar indirilecek KDV ‘si 1 nolu katma değer vergisi beyannamesinde ilave edilecek KDV bölüme eklenmesi gerekmektedir.

 

2.1.Bozuk Mal Aynı geçici Vergi Döneminde Satış İadesi Muhasebe Kaydı

 

İadesi gelen satışların indirim hesaplarına alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

610 SATIŞTAN İADELER HS.      XXX

191 İNDİRİLECEK KDV HS.         XXX

              120 ALICILAR HS.                    XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

Aynı geçici vergi döneminde satış iadesi gelmesi durumunda, bozuk mal işletme tarafından yetkili personel tarafından bir tutanak altına alınıp kayıtlara geçirilir.

2.2. Bozuk Mal Farklı geçici Vergi Döneminde Satış İadesi Muhasebe Kaydı

1 kayıt

İadesi gelen satışların indirim hesaplarına alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

610 SATIŞTAN İADELER HS.      XXX

191 İNDİRİLECEK KDV HS          XXX

              120       ALICILAR HS.               XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

  2 kayıt

 Satışların maliyeti kaydının düzeltilip ilgili stok hesabının aktife alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

152 /153 MAMULLER VEYA TİCARİ MAL XXX

     620/621 SATILAN MAMUL/TİCARİ MAL MALİYETİ  XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

Tutanakla imha edilen mal aşağıdaki kayıt ile hesaplardan çıkartılır.

3 kayıt

İmha edilecek stokların elden çıkarılacak stoklar hesabına alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR      XXX

              152/153 MAMUL/TİCARİ MAL                XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

4 kayıt

Stokların imha süreci ile elden çıkarılmasından dolayı giderleştirilmesidir.

----------------------------------------/-------------------------------------

760 PAZARLAMA,SATIŞ VE DAĞ.GİD.HS.

                          294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR

                          *391 HESAPLANAN KDV

----------------------------------------/-------------------------------------

* Gelen iadelerin kullanım süreleri geçmiş veya benzeri durumlarda kullanılamaz hale gelip, imhası gereken stoklar indirilecek KDV ‘si 1 nolu katma değer vergisi beyannamesinde ilave edilecek KDV bölüme eklenmesi gerekmektedir.

2.3. Bozuk Mal Önceki Yıla Ait Satış İşlemine İlişkin Satış İadesi Muhasebe Kaydı

 

1 kayıt

İade gelen stoklar yeni bir alış işlemi gibi değerlendirilip, aktife alınır.

----------------------------------------/-------------------------------------

153 TİCARİ MALLAR HS. XXX

 

191 İNDİLECEK KDV HS.            XXX

 

                          120 ALICILAR HS.                    XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

2 kayıt

İmha edilecek stokların elden çıkarılacak stoklar hesabına alınmasıdır.

----------------------------------------/-------------------------------------

294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR      XXX

              152/153 MAMUL/TİCARİ MAL                XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

3 kayıt

Stokların imha süreci ile elden çıkarılmasından dolayı giderleştirilmesidir.

----------------------------------------/-------------------------------------

760 PAZARLAMA,SATIŞ VE DAĞ.GİD.HS.    XXX

              294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR   XXX

              *391 HESAPLANAN KDV                     XXX

----------------------------------------/-------------------------------------

Gelen iadelerin kullanım süreleri geçmiş veya benzeri durumlarda kullanılamaz hale gelip, imhası gereken stoklar indirilecek KDV ‘si 1 nolu katma değer vergisi beyannamesinde ilave edilecek KDV bölüme eklenmesi gerekmektedir.

ALIŞ İADELERİ MUHASEBE KAYITLARI

İşletmeler satın aldıkları hammadde, ticari mal, tüketim malları (kırtasiye, yakıt vb.) ve hizmet alımlarını çeşitli sebeplerle iadesini yapmak istemektedir. Buna göre yapılacak muhasebe uygulamaları şu şekildedir:

Buna göre alış iadeleri;

*Mal alımları (Hammadde ve Ticari mal) iadelerine göre,

*Tüketim malzemelerinin iadelerine göre,

*Hizmet alımlarının iadelerine göre ayrı ayrı muhasebe kayıtları yapılacaktır.

1. Mal Alımları Aynı Geçici Vergi Döneminde Satın Alma İadesi Muhasebe Kaydı       

----------------------------------------/-------------------------------------

320 SATICILAR HS.

                                      153 TİCARİ MALLAR HS.         

                                      391 HESAPLANAN KDV

----------------------------------------/-------------------------------------

1.2. Mal Alımları Farklı Geçici Vergi Döneminde Satın Alma Muhasebe Kaydı

----------------------------------------/-------------------------------------

  320 SATICILAR HS.

                                      153 TİCARİ MALLAR HS.         

                                      391 HESAPLANAN KDV HS.

----------------------------------------/-------------------------------------

1.3. Önceki Yıla Ait Satın Alma İşlemine İlişkin Satın Alma İadesi Muhasebe Kaydı

Önceki yıla ait olması sebebiyle satın alma iadesi bir satış işlemi gibi değerlendirilir.

----------------------------------------/-------------------------------------

320 SATICILAR HS.

              600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS.    

              391 HESAPLANAN KDV HS.

----------------------------------------/-------------------------------------

Hizmet veya giderin iade edilmesi durumunda cari dönem veya önceki dönem olup olmamasına bakılmaksızın aşağıdaki kayıt uygulanabilir.

HİZMET VE GİDER İADESİ MUHASEBE KAYITLARI

1.Hizmet veya Gider İadesi Muhasebe Kaydı

----------------------------------------/-------------------------------------

320 SATICILAR

        *649 FAALİYETLE İLGİLİ DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLA

          391 HESAPLANAN KDV

----------------------------------------/-------------------------------------

*Hesabın bölünmesi aşağıdaki gibi yapılabilir:

649 FAALİYETLE İLGİLİ DİĞER GELİR VE KARLAR
649 10 FAALİYETLE İLGİLİ DİĞER GELİR VE KARLAR
649 10 0001 Alış ve Malzeme İadeleri
649 10 0002 Banka Masraf İadeleri

 

SONUÇ

İade işlemlerinin uygulamasını konu aldığınız bu çalışmamız da,   işletmelerin mali durum ve faaliyet sonuçlarını doğru bir biçimde göstermek adına muhasebe çalışanlarının bu hususlara uymaları yararlarına olacaktır.

13.10.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.