Salih Boşdurmaz
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
sabotoprak@gmail.com

Kamudan İhale Alan İşverenlerden İhale Makamının Hakedişlerden Kesmiş Olduğu Asgari Ücret Desteği Geri Alınabilir Mi?

Asgari ücret desteği ile ilgili mevzuata ilişkin değerlendirme.

Asgari Ücret desteği uygulaması; 27/01/2016 tarih 29606 Sayılı Resmi Gazete Yayınlanan 6661 Sayılı Askerlik Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 17 inci maddesiyle; 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa eklenen Geçici Madde 68 ile 01/01/2016 tarihi itibariyle uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Bu maddenin I fıkrasında "Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce;

a) 2015 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde prime esas günlük kazancı 85 TL ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2016 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,

b) 2016 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,

2016 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemleri için günlük 3,33 TL ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir ve bu tutar Hazinece karşılanır" denilmektedir. Belirtilen düzenleme 5510 Sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen "a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar," tanımına uygun sigortalıları istihdam eden işverenlerin 2016 yılında sigorta primlerinden mahsup edilecek tutarı ve hazinece karşılanacak bu tutara ilişkin yararlanma şartları düzenlenmiştir.

Aynı maddenin 8 inci fıkrasında "4734 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin birinci fikrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için birinci fıkra uyarınca Hazine tarafından karşılanacak tutarlar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilir." hükmü bulunmaktadır. Aynı hükümlerin 2017, yıllında asgari ücret desteği tutarlarının ve yaralanma şartlarının düzenlendiği 5510 Sayılı Yasanın Geçici 71, Maddelerinde de bulunduğu, belirlenmiştir

Asgari ücret desteğinin 2016 ve 2017 yıllarıyla ilgili esaslarının düzenlendiği 5510 sayılı Yasa'nın Geçici 68 ve Geçici 71 inci maddelerinde işverenlerin sigorta primlerinden mahsup edilecek tutarların hazine tarafından karşılanacağı hükmü bulunmasına rağmen, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022 yıllarında asgari ücret desteğinden yararlanma şartlarının düzenlendiği 5510 Sayılı Yasanın Geçici 75, Geçici 78, Geçici 80, Geçici 85, Geçici 88 maddelerde ise bu tutarların işsizlik sigortası fonundan karşılanacağı hükümleri bulunmaktadır.

İşverenlerin 2023 yılında asgari ücret desteğinden hangi şartlarda ve ne kadar tutarda yararlanabileceklerine ilişkin hususular 5510 Sayılı Yasanın Geçici 93 ve Geçici 96 maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelerin 4737 sayılı kanuna tabi idarelerle ilgili hususları içeren 9 uncu fıkralarında "4734 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için bu maddenin birinci fıkrası uyarınca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak tutarlar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilerek Türkiye İş Kurumuna iade edilir" hükümleri bulunmaktadır.

Asgari Ücret Desteği uygulamasının yararlanacak işverenlerin ve yararlanılacak tutarın belirlenmesiyle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından 10/02/2016 tarihli 2016-4 Sayılı genelge yayınlanmıştır.

 Bu genelgenin "İhale Makamlarınca Destekten Yaralanan İşverenlerin Hakedişlerinden Yapılacak Kesintilere İlişkin Usul Ve Esaslar" başlıklı 6 bölümünde "5510 sayılı Kanunun Geçici 68 inci maddesinin yukarıda metni belirtilen 8 inci fıkrasıyla ilgili açıklamalar yapılmıştır.

Bu açıklamalarda; geçici 68 inci madde kapsamında destekten yararlanan işverenlerin yararlandıkları destek tutarlarının ihale makamlarınca hakedişlerinden kesilebilmesi için, söz konusu destek kapsamında yararlanılan tutar "İdarelerce e-borç sorgulama" ekranından destek tutarının görüntülenmesine kadar ilgili Sosyal Güvenlik Merkezlerince/Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerince talep edilmesi halinde ihale makamlarına yazı ile bildirilecek ve buna göre kesinti yapılacaktır.

Yukarıda belirtilen idarelerden iş alan işverenlere en son aya ait hakedişin ödenmesinde; hakediş/hakedişlerden kesilemeyen asgari ücret destek tutarları önceki aylarda gerçekleşen destek tutarları dikkate alınarak emanet hesaplarına alınır.

En son aya ait hakediş tutarının, asgari ücret destek tutarlarını karşılamayacağının anlaşılması halinde bir önceki hakedişten de bu maksatla yeteri kadar kesinti yapılarak emanet hesaplarına alınır. Hakedişten kesilen tutarlar veya emanete alınan tutarlar, Sosyal Güvenlik Kurumunun "İdarelerce e-borç sorgulama" ekranından görüntülenerek destek tutarının kesinleşmesinden sonra genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlüklerinin ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılır. Emanete alınan tutarlar yararlanılan asgari ücret destek tutarlarından fazla ise bu tutarlar idarelerce işverenlerin varsa borçlarına mahsup edilir.

Borcunun bulunmadığının anlaşılması durumunda ise işverenlere iade edilir" şeklinde düzenlemiştir. Takip eden yıllarda asgari ücret desteği uygulamasıyla ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılmış olan 2017-9 ve 2018-20 sayılı genelgelerde de yapılan bu kesintilerin hazineye aktarılacağı belirtilmiştir.

Konuyla ilgili olarak daha sonraki yıllarda çıkarılmış olan 2019-8, 2020-10, 2021-28, 2022-19, 2023-12, 2023-25 sayılı genelgelerin "8.5" numaralı bölümünde ihale makamlarının hak edişlerden yaptıkları kesintilerin işsizlik sigortası fonuna aktarımıyla ilgili hususlarda açıklamalar yapılmıştır.

En son aya ait hakediş tutarının, asgari ücret destek tutarlarını karşılamayacağının anlaşılması halinde bir önceki hakedişten de bu maksatla yeteri kadar kesinti yapılarak emanet hesaplarına alınır. Hakedişten kesilen tutarlar veya emanete alınan tutarlar, Sosyal Güvenlik Kurumunun “İdarelerce e-borç sorgulama” ekranından görüntülenerek destek tutarının kesinleşmesinden sonra genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlüklerinin ilçelerde ise malmüdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılır.

Emanete alınan tutarlar yararlanılan asgari ücret destek tutarlarından fazla ise bu tutarlar idarelerce işverenlerin varsa borçlarına mahsup edilir. Borcunun bulunmadığının anlaşılması durumunda ise işverenlere iade edilir.” Hükümleri yer almıştır.

 Yine sgk tarafından 02/08/2018 tarih 4692554 sayılı asgari ücrte desteği konulu görüş yazısında ihaleyi alan işyerine asgari ücret desteğinin iade edilmeyeceği söz konusu destek tutarlarının hazineye aktarılması gerektiği belirtilmiştir.

 Hal böyleyken yargı mercilerince son günlerde verilen kararlarda  ihale makamlarınca hakedişlerden kesilen asgari ücret desteğinin ihale makamı idareden alınarak davacıya yasal faizi ile birlikte ödenmesi gerektiği yönünde  ilk derece mahkeme kararları ve Bam karaları mevuttur.

Nitekim Bursa 2. Asliye Ticaret Mahkemesi 2023/1188 Esas 2024/908 Sayılı 14.10.2024 Kararında “4/01/2016 tarih 6661 sayılı Kanunun 17. Maddesi gereğince 31/05/2006 tarih ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa geçici madde olarak eklenen 68. Madde 8. Fıkrasında "... Sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dökümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçiler için birinci fıkra uyarınca Hazine tarafından karşılanacak tutar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilir" hükmü yer aldığı, Kanunun Fiyat Farkı Kararnamesi kapsamındaki asgari ücret desteğinin, fiyat farkı sebeplerinden kaynaklanmadığı, fiyat farkı mahiyetinde olmadığı, asgari ücretlerin fahiş artışı sebebi ile özel sektör işverenlerinin desteklenmesi ve maliyetlerinin azaltılması amacı ile Hazine tarafından yapılan bir katkı olup davalı ile herhangi bir bağlantısının bulunmadığı hususu gözetilerek (dava açılış süreci öncesinde davalının temerrüde düşürülmediği dikkate alınarak) davanın kabulüne, buna göre 272.457,27 TL nin dava tarihi olan 24/11/2023 tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine dair aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.(Emsal mahiyette ... BAM 4. HD'nin 2017/ Esas 2017/ Karar sayılı ilamı dikkate alınarak).” Denilmektedir.

 Ankara 4. Asliye Ticaret Mahkemesi      2023/911 Esas 2024/378 Sayılı    23.05.2024 tarihli kararında “ yüklenici Şirketin 16/03/2023-15/11/2023 döneminde faydalandığı asgari ücret destek ve SGK teşvik miktarını hak edişinden kestiği, emanet hesabına alınan kesinti miktarını davacı Şirketin herhangi bir borcunun bulunduğu iddia edilmemesine göre sözleşme süresinin bitiminde davacıya iade etmekle yükümlü olduğu halde iade etmediği, bu nedenle de davanın haklılığı kanıtlanmakla davanın kabulü gerektiği kanaatine varılmakla; davanın kabulü kabulü ile dava konusu kesinti alacağı miktarı olan alacağın dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine dair aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.” Denilmektedir.

Ankara 4. Asliye Ticaret Mahkemesi       2024/1  ESAS 2024/346 SAYILI   09.05.2024 tarihli kararında  “Davanın kabulü ile dava konusu kesinti alacağı miktarı olan alacağın dava tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine dair aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.” Denilmektedir.

 Görüleceği gibi kamudan ihale alan işverenlerden ihale makamının hakedişlerden kesmiş olduğu asgari ücret desteğinin tamamını yasal faizi ile birlikte geri alabilmektedir.

Yasal mevzuatta göre işlem tesis eden ihale makamları daha sorasında dava ile karşı karşıya kalarak cezai hükümlere maruz kalmaktadır.  Burada bir yasal düzenleme yapılması elzem hale gelmiştir. Zira ortaya çıkan maddi tazminat tutarları, yasal faiz tutarları, yargılama giderleri ve mahkemelerin bu konularda meşgul olma durumları göz önüne alınması sonrasında bir servet transferi oluştuğu malumdur.

12.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.