Sadettin Ural
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
sadettinural@gmail.com

Ticari İşletmelerin Tür Değişikliğinde Taşınmazların Tapuya Tescilinde Tapu Harcı Ödenir Mi?

Türk Ticaret Kanununda ticari işletme tanımı “Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve  bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. Ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir ve diğer hukuki işlemlere konu olabilir. Aksi öngörülmemişse, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunur. Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün hâlinde konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir.”  Şeklinde tanımlanmıştır.

Tacir ise “Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kişiye tacir denir. Bir ticari işletmeyi kurup açtığını, sirküler, gazete, radyo, televizyon ve diğer ilan araçlarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu ilan etmiş olan kimse, fiilen işletmeye başlamamış olsa bile tacir sayılır. Bir ticari işletme açmış gibi, ister kendi adına, ister adi bir şirket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var sayılmayan diğer bir şirket adına ortak sıfatıyla işlemlerde bulunan kimse, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi sorumlu olur.” Şeklinde tanımlanmıştır.

Ticaret Şirketleri ise “Kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibarettir. Kollektif ile komandit şirket şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır.” Olarak tanımlanmıştır.

Konumuz olan Tür Değişikliği TTK’da “Bir şirket hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamıdır. Bir sermaye şirketi; başka türde bir sermaye şirketine, bir kooperatife; bir kollektif şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife, bir komandit şirkete; bir komandit şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife, bir kollektif şirkete; bir kooperatif, bir sermaye şirketine dönüşebilir” olarak belirlenmiş olup, ticari işletmelerin tür değişikliği ise “Bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle, onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir. Bu hâlde devralan ticaret şirketinin türüne göre tasfiye halindeki bir şirketin birleşmeye katılması, ortaklık payının ve haklarının korunması, sermaye artırımı, ortakların kişisel sorumluları ve iş ilişkilerinin geçmesi hükümleri ve ortak hükümlere ilişkin ortaklık paylarının ve ortaklık haklarının incelenmesi ile sorumluluk hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. Bir ticari işletmenin bir ticaret şirketine dönüşmesi hâlinde Kollektif ve komandit şirketlerin tür değiştirmelerine ilişkin özel düzenleme ile sorumluluk maddeleri kıyas yoluyla uygulanabilir.”

Harçlar Kanunu’nun 123 maddesinde ise “Anonim, eshamlı komandit ve limited şirket ve kooperatiflerin kuruluş, pay devri, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nev'i değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler ile Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (Bu kooperatifler tarafından bankalardan kullandırılacak krediler için verilecek kefaletler ile Kredi Garanti Fonu Anonim Şirketi ve 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde belirtilen kurumlar tarafından verilecek kefaletler dâhil, bankalar, finansman şirketleri, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırılacak kredilere, bunların teminatlarına ve geri ödenmelerine ilişkin işlemler (yargı harçları hariç) harçlardan müstesnadır.”

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Tapu Dairesi Başkanlığı tarafından 6 Şubat 2013 tarihli 2013/7 1744 nolu genelge ile “Şirketlerin birleşme, bölünme ve tür değişikliğine konu olması halinde ilgi (e) Yönetmelik hükümleri ve ilgi (c) Tebliğin 4’üncü maddesi uyarınca, ilgili ticaret sicil müdürlüğünce eş zamanlı olarak tescilin sağlanması için tapu müdürlüğüne bildirim yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Anılan tebliğin 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (b), (ç), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen belgelerle birlikte aynı maddenin ikinci fıkrasında yer alan şirket sözleşmesi ve değerleme raporunun (mülkiyet değişikliğine konu olan mal ve hakların yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir, denetime tabi şirketlerde ise denetçi tarafından tespit edilmiş değeri) örneklerinin bildirime eklenmesi gerektiği belirtilmiştir. Aynı Tebliğin 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan düzenleme uyarınca da tapu müdürlüğünce bildirimin alındığı anda, taşınmazın beyanlar sütununa “…………. Şirketi adına aynî sermaye olarak kabul edilmiştir. Tarih/yev.” şeklinde belirtme yapılması gerekmekte olup, İdaremizce taşınmazların aynî sermaye olarak konulmasının re’sen tescili mümkün olmadığı için, ilgililerin başvurusu üzerine şirketin harç bağışıklığı yoksa gerekli harç ve döner sermaye ücreti alındıktan sonra mal ve hakların yeni sahipleri adına tescili yapılabilir.” şeklinde ferdi işletmelerin tür değişikliği yaparak sermaye şirketine dönüştürülmesinde tapu harcı uygulanarak ayni sermaye olarak nitelendirilmiştir.

Ticaret Tescili yapılan ferdi işletmelerde aktif ve pasifi ile kül halinde yeni kurulan şirkete devrolması işlemlerinde yapılan beyan ve SMMM, YMM raporlarında gayrimenkuller ile ilgili yapılan işlemin ayni sermaye işlemi sayılarak tapuda tescili işlemlerinde harç muafiyeti uygulanmamıştır. Ticari işletmelerin tür değişikliği yaparak sermaye şirketine dönüştürülmesi sonucu gayrimenkullerin tapu siciline tescilinde %2 devreden, %2 devralandan tapu harçları tahsil edilmiştir.

Bu durum Gelir İdaresi Başkanlığı’nın “28.02.2021 tarih ve 25615 sayılı yazısında, bir ticari işletmenin tür değişikliği veya birleşme suretiyle yeni bir anonim, eshamlı komandit, limited şirketi veya kooperatife dönüşmesi durumunda ticari işletme sahibi adına kayıtlı taşınmazın belirtilen şirketler adına yapılacak tescil işlemleri 492 sayılı Harçlar Kanununun 123 üncü maddesi kapsamında harçtan istisnadır.” şeklinde ki yazısı ile TTK’nın ticari işletmelerin tür değişikliği konusu ve sermaye şirketlerinin tür değişikliği ile ilgili maddelerinin kıyas yolu ile uygulanacağı hükümleri uyarınca olayı netleştirmiştir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Tapu Dairesi Başkanlığı tarafından 23 Eylül 2022 tarih ve 2022/5 nolu genelgesi ile, 06.02.2013 tarih ve 2013/7 (1744) sayılı genelge ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yazısına atıfta bulunarak Genelgenin 4.maddesi’nin Ticari İşletmenin Ticaret Şirketine Dönüşmesi veya Birleşmesi başlıklı bölümünde “TTK’nin 194. maddesi gereğince bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle, onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir veya bir ticaret şirketine dönüşebilir. Bu durumda ticaret sicili müdürlüğü devredilen ticari işletmeye sürekli olarak özgülenmiş bulunan malvarlığına dahil olan taşınmazların devralan ticaret şirketi adına tescili için tapu müdürlüğüne bildirir. Yapılacak bildirimde; devralan veya yeni tür şirketin unvanı, adresi, ticaret sicili numarası/MERSİS numarası, ortaklık yapısı, şirketi temsile yetkili olanların adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası bulunması gerekir. Tapu müdürlüğünce bildirimin ekinde yeni hak sahibi şirketin şirket sözleşmesi ve mülkiyet değişikliğine konu olan mal ve hakların yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir, denetime tabi şirketlerde ise denetçi tarafından düzenlenen değerleme raporunun aranılması gerekir. İlgi (a) Tebliğ uyarınca ticari işletmenin birleşme ve tür değişikliği suretiyle taşınmazların yeni ticaret şirketi adına tescili resen mümkün olmadığı için ticaret sicili müdürlüğünce yapılacak bildirim üzerine tapu müdürlüğünce bildirimin alındığı anda, taşınmazın beyanlar sütununa "… Şirketi adına birleşme/tür değişikliği işlemi tamamlanmıştır. Tarih/yev.” şeklinde belirtme yapılır. Yeni oluşan şirketin yetkili temsilcisinin başvurusu üzerine yeni şirket adına tescil yapılarak beyanlara yapılan belirtmeler terkin edilir.”

Aynı genelgenin Mali Yönü başlığında “ Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 28.02.2021 tarihli 25615 sayılı yazısı gereğince; bir ticari işletmenin tür değişikliği veya birleşme suretiyle yeni bir anonim, eshamlı komandit, limited şirket veya kooperatife dönüşmesi durumunda ticari işletme sahibi adına kayıtlı taşınmazın belirtilen şirketler adına yapılacak tescil işlemleri 492 sayılı Harçlar Kanunun 123 üncü maddesi kapsamında harçtan istisnadır.”

Ticari işletmelerin tür değişikliği sonucu yeni bir şirkete dönüşmesinde taşınmazların beyanı ve tapuya tescil işlemlerinde TTK’nun ticari işletmelerinin tür değişikliği konusu yine TTK’nun sermaye şirketleri hakkındaki tür değişikliği konusu hükümleri gereğince kıyasen uygulanması gerekirken yasal dayanakların aksine 492 sayılı harçlar kanunun 123. Maddesi kapsamında 23.09.2022 tarihine kadar Tapu Müdürlükleri tarafından Tapu harçları tahsil edilmiş ve mağduriyetler yaratılmıştır. Konu Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen yazı ile durum netleştirilmiş olup, 23.09.2022 tarihinden itibaren harç aranmayacaktır. Bu durumda daha önce tahsil edilen harçlarında hukuken ve yasal dayanaktan yoksun olduğu aşikardır.

20.06.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.