Recep Selimoğlu
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi

Şirketlerde Ticari Kâr/Zarar – Mali Kâr/Zarar Senaryoları 31/12/2021 Tarihli Kurumlar Vergisi Karşılıkları Muhasebe ve Vergi Uygulamaları

İşletme, kendisi için gider olan her şeyi gider yazar, kendisi için gelir olan her şeyi de gelir yazar…

Gerek Tek Düzen Hesap Planı- Bilanço ve Gelir Tablosu ilkeleri, gerekse Türkiye Muhasebe Standartları ilkeleri doğrultusunda, işletme:

Stoklarında değer düşüklüğü varsa, karşılık yoluyla gider yazar. Kıdem tazminatlarını henüz ödeme olmadan da karşılık yoluyla gider yazar. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini faydalı ömürlerini kendisi tespit ederek amortisman hesaplar gider /maliyet yazar.  Amortisman uygulamasında iktisadi kıymetin kullanımını öne çıkarır, tüm iktisadi kıymetler için KIST amortisman hesaplar…  Stoklarla ilgili vade farklarını, kur farklarını, faiz ve benzeri borçlanma maliyetlerini, oluştukları dönemlerde doğrudan gider yazar…  Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin  satın alınmasıyla ortaya çıkan kur farklarını, vade farklarını, faizlerini gider yazar… Stok alışlarıyla ilgili vade farklarını oluştukları dönemde gider yazar… Satışlarıyla ilgili vade farklarını satış hasılatı içinde değil, finansman  geliri olarak raporlar… Yıllara yaygın inşaat taahhüt işleriyle ilgili kâr/zararını, işin bitirilmesini beklemeden, her dönem ayrı ayrı hesaplar ve raporlar… Trafik para cezasını gider yazar, iştirak kazancını / elde ettiği kâr payını gelir yazar…

Bu örnekler çoğaltılabilir…

Sonuçta işletme, hiçbir vergisel etki altında kalmadan raporlama yapar.

Elbette, işletmelerin vergisel yükümlülükleri de vardır.

İşletmelerde, Gelir Tablosunda yer alan ve dönem sonunda 690-Dönem K/Z  hesabına aktarılan 600-689 kodlu hesaplarda izlenen tüm gelir, gider ve maliyet kayıtları, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri hükümlerine uygun olarak, Vergi Kanunlarımızın ilgili işlemin gider/maliyet veya gelir yazılmasına izin verip-vermediğine bakılmaksızın muhasebeleştirilir. Ancak, muhasebe kayıtlarının vergisel etkileri, işlemin yapıldığı tarihte eş zamanlı olarak Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG), ve/veya indirim/istisnalar şeklinde bilgi mahiyetinde ayrıca 9-Nazım Hesaplar’da izlenir.

İşletme için 690 –Dönem Kârı veya Zararı hesabının bakiyesi TİCARİ K/Z ‘dır.

Vergi matrahının tespitinde işletme,  muhasebe kayıtlarında gider yazdığı ancak vergi mevzuatımızın kabul etmediği giderleri KKEG olarak bu Ticari K/Z’ a ekler,  gelir yazdığı ancak vergi mevzuatımıza göre vergiye tabi olmayan (vergiden istisna olan) tutarlar ile yine vergi mevzuatımıza göre varsa vergi matrahından indirilebilecek tutarları (bağış ve yardımlar gibi…) bu Ticari K/Z’dan indirir.   Bu işlemler/hesaplamalar sonucunda ortaya çıkan K/Z, MALİ K/Z’dır.

Vergi mevzuatımız açısından vergiye esas olacak kâr, MALİ KÂR’ dır !

Bu hesaplamalar sonucunda Mali Kâr varsa, üzerinden  dönem Kurumlar Vergisi hesaplanır… Mali Zarar varsa, bu zarar, izleyen beş yıl içinde olası mali kârlara mahsup edilebilir.

Ticari K/Z’dan hareketle Mali K/Z’ın hesaplanması işlemleri, muhasebe kayıtları dışında yapılan bir yıllık kurumlar vergisi beyannamesi çalışmasıdır…  İşletme bu çalışmayı, kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği Nisan/2022 tarihini beklemeden, 31/12/2021 tarihinde yapar ve varsa mali kâr üzerinden hesaplayacağı kurumlar vergisini 31/12/2021 tarihinde muhasebeleştirir.

UYGULAMALAR (TL)

SENARYO/1

Ticari Kâr (690 hesap bakiyesi)                                80.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)          30.000

                                                                                  --------------

                                                                                    110.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)             50.000

Mali Kâr                                                                      60.000         

Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 25                       15.000

------------------------------------------31/12/2021---------------------------------------------

691- Dönem Kârı Vergi ve Yas.Yük.Karş.(-)                        15.000

                   370-Dönem Kârı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş.                          15.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

690-Dönem Kârı veya Zararı                                                80.000

                  691-Dönem Kârı ve Yas.Yük.Karş.(-)                                         15.000

                  692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                               65.000             

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                        65.000             

                  590-Dönem Net Kârı                                                                   65.000

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

SENARYO/2

Ticari Kâr (690 hesap bakiyesi)                                   130.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)                20.000

                                                                                  --------------

                                                                                    150.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                  160.000

Mali Zarar                                                  (-)             10.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

690-Dönem Kârı veya Zararı                                               130.000

                  692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                             130.000     

-------------------------------------------------/----------------------------------------------------       

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                       130.000             

                  590-Dönem Net Kârı                                                                 130.000

------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------------------

980-İzleyen 5 yılda Kurumlar Vergisi Matrahından          10.000

        Mahsup Edilecek Mali Zararlar

                 981- Karşılık Hs.                                                                            10.000

-------------------------------------------------/-------------------------------------------------------                 

SENARYO/3

Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)           (-)                  40.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)              100.000

                                                                                  --------------

                                                                                     60.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                   10.000

Mali Kâr                                                                        50.000         

Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 25                             12.500

------------------------------------------31/12/2021---------------------------------------------

691- Dönem Kârı Vergi ve Yas.Yük.Karş.(-)                        12.500

                   370-Dönem Kârı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş.                          12.500

------------------------------------------------/------------------------------------------------------

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                         52.500                     

                 691-Dönem Kârı ve Yas.Yük.Karş.(-)                                         12.500

                 690-Dönem Kârı veya Zararı                                                      40.000

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı (-)                                                   52.500

                 692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                              52.500

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

SENARYO/4

Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)           (-)                  90.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)               20.000

                                                                                  --------------

                                                                    (-)             70.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                   5.000

Mali Zarar                                                  (-)               75.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                       90.000                     

                   690-Dönem Kârı veya Zararı                                                 90.000                  

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı (-)                                                   90.000

                 692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                           90.000

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------------------

980-İzleyen 5 yılda Kurumlar Vergisi Matrahından        75.000

        Mahsup Edilecek Mali Zararlar

                 981- Karşılık Hs.                                                                            75.000

-------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 

SENARYO/5

Ticari Kâr (690 hesap bakiyesi)                                 150.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)              10.000

                                                                                  --------------

                                                                                    160.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                    -0-

Mali Kâr                                                                       160.000          

Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 25                             40.000

 

------------------------------------------31/12/2021---------------------------------------------

691- Dönem Kârı Vergi ve Yas.Yük.Karş.(-)                        40.000

                   370-Dönem Kârı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş.                          40.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

690-Dönem Kârı veya Zararı                                              150.000

                  691-Dönem Kârı ve Yas.Yük.Karş.(-)                                         40.000

                  692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                            110.000             

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                       110.000             

                  590-Dönem Net Kârı                                                                 110.000

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

SENARYO/6

Ticari Kâr (690 hesap bakiyesi)                                    70.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)                   -0-

                                                                                    --------------

                                                                                      70.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                   50.000

Mali Kâr                                                                         20.000         

Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 25                                5.000

------------------------------------------31/12/2021---------------------------------------------

691- Dönem Kârı Vergi ve Yas.Yük.Karş.(-)                         5.000

                   370-Dönem Kârı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş.                          5.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

690-Dönem Kârı veya Zararı                                               70.000

                  691-Dönem Kârı ve Yas.Yük.Karş.(-)                                          5.000

                  692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                              65.000             

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                       65.000             

                  590-Dönem Net Kârı                                                                  65.000

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

SENARYO/7

Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)           (-)                  100.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)                 80.000

                                                                                    --------------

                                                                    (-)              20.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                      -0-

Mali Zarar                                                  (-)                20.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                      100.000                     

                   690-Dönem Kârı veya Zararı                                                100.000                  

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı (-)                                                  100.000

                 692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                          100.000

------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------------------

980-İzleyen 5 yılda Kurumlar Vergisi Matrahından        20.000

        Mahsup Edilecek Mali Zararlar

                 981- Karşılık Hs.                                                                         20.000

-------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 

SENARYO/8

Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)           (-)                 30.000

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)                  -0-

                                                                                  --------------

                                                                    (-)              30.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                  40.000

Mali Zarar                                                  (-)              70.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                      30.000                     

                   690-Dönem Kârı veya Zararı                                                30.000                  

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı (-)                                                  30.000

                 692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                           30.000

------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------------------

980-İzleyen 5 yılda Kurumlar Vergisi Matrahından        70.000

        Mahsup Edilecek Mali Zararlar

                 981- Karşılık Hs.                                                                       70.000

-------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 

SENARYO/9

Ticari Kâr/Zarar  (690 hesap bakiyesi)                             -0-

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)                 20.000

                                                                                    --------------

                                                                                      20.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)                     -0-

Mali Kâr                                                                         20.000         

Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 25                               5.000

------------------------------------------31/12/2021---------------------------------------------

691- Dönem Kârı Vergi ve Yas.Yük.Karş.(-)                         5.000

                   370-Dönem Kârı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş.                          5.000

------------------------------------------31/12/2021--------------------------------------------

692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                          5.000             

                   691-Dönem Kârı ve Yas.Yük.Karş.(-)                                       5.000

------------------------------------------31/12/2021-------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı(-)                                                       5.000

                  692-Dönem Net Kârı veya Zararı                                             5.000             

-------------------------------------------------/---------------------------------------------------

SENARYO/10

Ticari Kâr/Zarar (690 hesap bakiyesi)                        -0-

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG)           60.000

                                                                                  --------------

                                                                                      60.000

İstisnalar / İndirimler                               (-)              90.000

Mali Zarar                                                  (-)              30.000

------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------------------

980-İzleyen 5 yılda Kurumlar Vergisi Matrahından         30.000

        Mahsup Edilecek Mali Zararlar

                 981- Karşılık Hs.                                                                         30.000

-------------------------------------------------/------------------------------------------------------- 

25.01.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.