Recep Selimoğlu
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi

Muhasebe Kayıtlarında; Gider / Maliyet Hesaplarında KKEG (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider) Yer Alamaz! KKEG ’ler İçin 689 Hesap Kullanılamaz!

(Ticari K/Z’dan Mali K/Z’a Geçiş)

18/03/1995 tarih ve 22231 sayılı Resmi Gazetede yer alan 4 SERİ NO'LU MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ’nde:

‘’ …1 sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile uygulamaya Konulan Muhasebe Usul ve Esasları, işletmelerin faaliyet sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi; mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacını taşımaktadır. Sözkonusu düzenleme, vergi mevzuatı ve uygulamasından tamamen bağımsız olarak ve vergisel kaygılar ön planda tutulmaksızın hazırlanmıştır. Bu itibarla Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde vergi mevzuatına kıyasen farklılık gösteren düzenlemeler yer almaktadır.… vergi mevzuatında kıdem tazminatları için karşılık ayrılması öngörülmemişken Tebliğde, kıdem tazminatları karşılığı hesabının kullanılmasının zorunluluğu bu çelişkilere örnek olarak verilebilir. Keza, alınan ya da verilen ileri tarihli çekler vergi uygulamasında normal çek olarak kabul edilirken, Muhasebe Sisteminde "özün önceliği kuralı" gereğince alacak ya da borç senedi olarak kabul edilmekte ve reeskonta tabi tutulmaktadır.

Bu itibarla, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile yapılan düzenlemeler, vergi mevzuatı ve uygulaması ile ilgili hiçbir hususu düzenlememekte veya değiştirmemektedir. Bu düzenlemeler sadece muhasebe sisteminin işleyişini açıklamaya yöneliktir. Mükelleflerin bu hususa özellikle dikkat etmeleri ve Tek Düzen Muhasebe Sisteminin bazen vergi mevzuatına aykırı hususları da içerdiğini gözden uzak tutmamaları gerekmektedir.  …Buna göre, muhasebe usul ve esasları dikkate alınarak tanzim edilecek mali tablolarda yer alacak "Dönem Kâr'ı (Ticari Kâr) veya Zarar'ı ile vergiye matrah olacak Kar (Mali Kar) veya Zarar arasında meydana gelecek fark, bilanço ya da gelir tablosu üzerinde giderilmeyecek, vergiye tabi safi kazanç, mükellefler tarafından mali tablolar dışında hesaplanacaktır…’’

hükümleri yer almaktadır.

İşletmeler dönem içi muhasebe kayıtlarını, dış kurallar etkisinde değil, tamamen kendi kurallarıyla  yaparlar… İşletme için bir harcama giderse, gider kaydedilir. Elde edilen gelir işletme için gelirse, gelir kaydedilir… Gider veya gelirin Vergi mevzuatı  karşısında kabul edilip-edilmemesinin, dönem muhasebe kayıtlarına etkisi yoktur, olmamalıdır.  Asıl olan işletmenin kendi  ilkeleri ışığında gerçek Kâr/Zararının ortaya konmasıdır. İşletme sahipleri, bilgi gereksinimi duyan kesimler, kredi veren kuruluşlar ve ilgili kesimler açısından beklenen rapor  bu olmalıdır. 

İşletme, kendisi için gider olan her şeyi gider yazar, kendisi için gelir olan her şeyi de gelir yazar…

Stoklarında değer düşüklüğü varsa, karşılık yoluyla gider yazar. Kıdem tazminatlarını henüz ödeme olmadan da karşılık yoluyla gider yazar. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini faydalı ömürlerini kendisi tespit ederek amortisman hesaplar gider /maliyet yazar.  Amortisman uygulamasında iktisadi kıymetin kullanımını öne çıkarır, tüm iktisadi kıymetler için KIST amortisman hesaplar…  Stoklarla ilgili vade farklarını, kur farklarını, faiz ve benzeri borçlanma maliyetlerini, oluştukları dönemlerde doğrudan gider yazar…  Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin  satın alınmasıyla ortaya çıkan kur farklarını, vade farklarını, faizlerini gider yazar… Stok alışlarıyla ilgili vade farklarını oluştukları dönemde gider yazar… Satışlarıyla ilgili vade farklarını satış hasılatı içinde değil, finansman  geliri olarak raporlar… Yıllara yaygın inşaat taahhüt işleriyle ilgili kâr/zararını, işin bitirilmesini beklemeden, her dönem ayrı ayrı hesaplar ve raporlar…

Bu örnekler çoğaltılabilir… Sonuçta işletme, hiçbir vergisel etki altında kalmadan raporlama yapar.

Elbette, işletmelerin vergisel yükümlülükleri de vardır.

Vergi mevzuatımız açısından vergiye esas olacak kâr, mali kâr’dır.

İşletme, dönem içinde yaptığı  gelir-gider-maliyet-kâr-zarar vb. kayıtlarını, Vergi mevzuatımıza uyarlanması noktasında tek tek elden geçirir, varsa vergisel  farkları tespit eder.  Vergi Kanunlarımız uyarınca kabul edilmeyen giderlerini, vergiye tabi olmayan gelirlerini, istisna ve indirim haklarını belirler… Bu işlemler dönem gelir/kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde Ticari K/Z’dan Mali K/Z’a geçiş usul ve esaslarına göre ‘’özel’’ olarak yapılır. Bu hesaplamalar sonucunda varsa Mali Kâr üzerinden  dönem vergisi hesaplanır, beyan edilir, ödenir.

İşletmelerde, Gelir Tablosunda yer alan ve dönem sonunda 690 hesaba aktarılan 600-689 kodlu hesaplarda izlenen tüm gelir, gider ve maliyet kayıtları, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri hükümlerine uygun olarak, Vergi Kanunlarımızın ilgili işlemin gider/maliyet veya gelir yazılmasına izin verip-vermediğine bakılmaksızın muhasebeleştirilir. Ancak, muhasebe kayıtlarının vergisel etkileri, işlemin yapıldığı tarihte eş zamanlı olarak Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG), ve/veya indirim/istisnalar şeklinde bilgi mahiyetinde ayrıca 9-Nazım Hesaplar’da izlenir.

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar(-) hesabında izlenemez! Veya, her hangi bir gider hesabında alt hesap olarak da yer alamaz. Aksine kayıtlar Tek Düzen Hesap Planına, uygulama Genel Tebliğlerine aykırıdır! 

Gider, Vergi mevzuatımız açısından kabul edilir olsun veya olmasın, ait olduğu gider/maliyet grubunda kaydedilir. Örneğin, Pazarlama/Satış bölümüne ait bir taşıt için ödenen trafik para cezası işletme için gider’dir… Ancak bu gider Vergi Mevzuatımıza göre Mali Kâr/Zararın tespitinde (Vergi matrahının hesabında) kabul edilmemektedir. İşletme için gider olan bu tutarın muhasebe kaydı, Vergi Mevzuatımız hükümleri etkisinde kalmadan yapılır. Örneğimizde, ödenen trafik para cezası işletme kayıtlarında 760-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri(-) hesabında ‘’gider’’ olarak kaydedilir. Bunun için 760 hesap altında Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler alt hesabı da açılamaz, çünkü bu harcama işletme için ‘’işletmenin kabul ettiği’’ giderdir…Vergi mevzuatımızın bu harcamayı gider kabul etmemesi, bu kayıt aşamasında işletmeyi ilgilendirmez.

690-Dönem Kârı veya Zararı hesabının bakiyesi, işletmeler için Ticari Kâr veya Zarar’dır. Döneme ilişkin verilecek beyanname üzerinde, bu Ticari K/Z’a, Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler’in eklenmesi ve vergiye tabi olmayan istisna/indirim tutarlarının düşülmesiyle Mali Kâr veya Zarar’a ulaşılır. Mali Kâr olması durumunda (vergi matrahı) vergi hesaplanır. Mali Zarar olması durumunda, bu zararlar müteakip beş yılın mali kârlarından mahsup edilebilir… Kurumlar Vergisi mükellefi olan işletmelerin bilançolarında yer alan Dönem Kârı veya Zararı, Kurumlar Vergisi hesaplanmış/karşılığı ayrılmış, vergi sonrası net K/Z’dır. Vergi karşılığı sadece Kurumlarda hesaplanır ve muhasebe kaydı yapılır. Bilanço esasına tabi Gelir Vergisi Mükelleflerinde- Gerçek Kişilerde döneme ilişkin vergi karşılığı hesaplanmaz, bununla ilgili muhasebe kaydı yapılmaz. 

Uygulamalar:

(abc) Ltd.Şti. dönem içinde kendisi için gider/maliyet veya gelir olan her hususu hiçbir vergisel yükümlülüğe bakmadan muhasebe kayıtlarına almış ve 690-Dönem Kârı veya Zararı hesabı buna göre Ticari Kâr veya Zarar olarak sonuçlanmıştır. İşletme, dönem sonunda Vergi Mevzuatımız yönünden döneme ilişkin Mali Kâr/Zarar görüşmesinin de (!) yapılacağını bildiğinden,  dönem içinde kayıtlarını yaparken Vergi Mevzuatımızın kabul etmediği giderleri veya vergiye tabi olmayan gelir unsurlarını da ayrıca eş zamanlı olarak 9-Nazım Hesaplar da izlemiştir. Buna göre,

Kurum Kazancı:

1)            Ticari Kâr  (690 hesap bakiyesi)                             100.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)                  40.000

               İstisna/İndirim                                     (-)                     -0-

               Mali Kâr                                                                  140.000

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                         28.000

---------------------------------------31/12/…./-----------------------------------------------------------------

691-Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yük.Karş.(-)            28.000

                 370-Dönem Kârı Vergi ve D.Yas.Yük.Karş.              28.000

---------------------------------------31/12…./------------------------------------------------------------------

690-                                                                            100.000 

                            691-                                                                   28.000

                            692-                                                                   72.000

---------------------------------------31/12/…./----------------------------------------------------------------

692-                                                                              72.000

                            590-Dönem Net Kârı                                        72.000

-----------------------------------------/--------------------------------------------------------------------------

2)             Ticari Kâr (690 hesap bakiyesi)                        100.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)            30.000

               İstisna/İndirim                                     (-)            50.000

               Mali Kâr                                                              80.000

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                   16.000

---------------------------------------31/12/…./--------------------------------------------------------------------

691-Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yük.Karş.(-)            16.000

                 370-Dönem Kârı Vergi ve D.Yas.Yük.Karş.              16.000

---------------------------------------31/12…./---------------------------------------------------------------------

690-                                                                            100.000 

                            691-                                                                   16.000

                            692-                                                                   84.000

---------------------------------------31/12/…./----------------------------------------------------------------------

692-                                                                              84.000

                            590-Dönem Net Kârı                                        84.000

-----------------------------------------/--------------------------------------------------------------------------------

3)            Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)       (-)          100.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)            30.000

               İstisna/İndirim                                     (-)              -0-

               Mali Zarar                                           (-)             70.000

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                   -Yok-

 

---------------------------------------31/12…./------------------------------------------------------------------------

692-                                                                              100.000 

                            690-                                                                  100.000

---------------------------------------31/12/…./--------------------------------------

591-Dönem Net Zararı(-)                                             100.000

                            692-                                                                  100.000

-----------------------------------------/-----------------------------------------------------------------------------

4)            Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)       (-)          100.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)          140.000

               İstisna/İndirim                                     (-)              -0-

               Mali Kâr                                                               40.000

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                      8.000

---------------------------------------31/12/…./--------------------------------------------------------------

691-Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yük.Karş.(-)            8.000

                 370-Dönem Kârı Vergi ve D.Yas.Yük.Karş.              8.000

---------------------------------------31/12…./--------------------------------------------------------------

692-                                                                            108.000 

                            691-                                                                   8.000

                            690-                                                               100.000 

---------------------------------------31/12/…./------------------------------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı(-)                                           108.000                       

                            692-                                                                108.000

-----------------------------------------/----------------------------------------------------------------------------

5)            Ticari Zarar (690 hesap bakiyesi)       (-)          100.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)            20.000

               İstisna/İndirim                                     (-)              -0-

               Mali Zarar                                           (-)            80.000

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                   -Yok-

 

---------------------------------------31/12…./---------------------------------------------------------------------

692-                                                                            100.000 

                          

                            690-                                                               100.000 

---------------------------------------31/12/…./-------------------------------------------------------------------

591-Dönem Net Zararı(-)                                           100.000                       

                            692-                                                                100.000

-----------------------------------------/-------------------------------------------------------------------------------

·    - Bu uygulamada izleyen yılda Ticari Kâr  140.000 TL, KKEG 50.000 TL olsun:

               Ticari Kâr  (690 hesap bakiyesi)                             140.000

               Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler  (+)                  50.000

               Geçmiş Yıl Zararı (Mali Zarar)          (-)                   80.000  

               Matrah                                                                     110.000   

               Hesaplanan Kurumlar Vergisi % 20                          22.000

 

İzleyen yılda mahsup edilen zarar, bilançoda yer alan 100.000 TL Ticari Zarar değil, önceki döneme ait  Yıllık Kurumlar Vergisi Beyannamesinde yer alan 80.000 TL Mali Zarar olmalıdır.

Sonuç olarak, işletmenin kendi bünyesinde Ticari K/Z mahiyetinde tespit ettiği  kar veya zararın, vergi mevzuatımıza göre ödenmesi gereken vergiye etkisi ‘’sıfır’’dır.

 

16.09.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.