Ramazan Yakışıklı
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
ramazan@tamdenetim.com

Tek Düzen Hesap Planı Cezası

Tek düzen hesap planına uymamanın özel usulsüzlük cezası, 2025 yılı için 90.000 TL ye yükselince dikkatleri üzerine çekmiştir. Yazımıda konu hakkında görüşlerimize yer verdik.

Kapsamı Miktarı

Tek düzen hesap planı düzenlemesinin kapsamına  bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişiler girmektedir. İşletme  hesabı esasına göre defter  tutan  işletmeler  ise, sadece Tebliğ'de  yer alan  "Muhasebenin Temel Kavramları" bölümüne uymakla yükümlüdür.

Yıllar itibari ile tutarları aşağıdaki gibidir.

Uygulama Yılı	Tutarı TL	Dayanağı
2022 yılından itibaren	12.000,00	534 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği
2023 yılından itibaren	26.000,00	542 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği
01 Ocak- 02 Ağustos 2024 arası	40.000,00	556 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği
02.08.2024’ten itibaren	65.000,00	7524 sy Kanun Md 11
1.1.2025’ten itibaren	90.000,00	577 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği

Her Bir İşlem İçin Ayrı Ayrı Kesilmemelidir

Tek düzen hesap planına uyulmaması nedeniyle Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 353. maddesinin 6. bendi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilir. Anılan bendte her bir işlem/ tespit gibi  ifadeler geçmemektedir.

Öte yandan , maddenin 1, 2, 3   bendlerinde, “ her bir belge için ayrı ayrı  “ 4. bendinde “her tespit için” 7. bendinde  “her bir işlem için” ceza kesileceğini özellikle belirtilmektedir. Kanun koyucu 6. bend için bu belirlemeyi yapmamıştır. Dolaysıyla  tek düzen hesap planı cezasını bir inceleme  içinde birden fazla işlemi tek tespit (tutanak)  veya  tek bir fiil olarak olarak düşünmek icap eder.

Örneğin, bir incelemede 3 farklı hesabın hatalı kullanımı tespit edilmişse, her bir işlem için ayrı ayrı ceza kesilmesi düşünülemez görüşündeyim.

Üst Sınırı

Bir takvim yılı içinde tek düzen hesap planına uymama için kesilecek cezanın üst sınırı bulunmuyor. Ancak her bir incelemede bir defa kesileceği düşündüğümüz için, bir takvim yılında inceleme sayısı ile çarpımı bir nevi üst sınırdır. Aynı hesap döneminin ikinci kez incelenmesi mümkündür.

Fiil Ayrılığı

Fiil ayrılığı Vergi Usul Kanunu'nun 337. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, ayrı ayrı yapılmış olan usulsüzlükten dolayı ayrı ayrı ceza kesilir. Madde  her ne kadar 352. deki genel usulsüzlüğe atıf yapmış olsa da, Usulsüzlük kavramı genel olarak  hem VUK’un 352’nci maddedeki usulsüzlük fiillerini hem de 353, 355. ve mükerrer 355’inci maddelerdeki özel usulsüzlük fiillerini ifade etmektedir.

 Fiil ayrılığına özel usulsüzlük bağlamında şu örnek verilebilir. 

Emtia satışlarında fatura düzenlenmemesi nedeniyle VUK’un 353.maddesinin 1.bendine göre; sevk irsaliyesi düzenlememesi nedeniyle 353.maddesinin 2.bendine göre, satış bedelinin başka hesaplara kaydedilmesi nedeni ile 353.maddesinin 6 .bendine göre ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesilir. Düzenlenmeyen fatura veya irsaliye sayısı arttıkça cezası artar ancak bunların hesaplara hatalı kaydı için ceza artırımı öngörülmemiştir.

Görüleceği üzere, 353. Maddenin her bir bendi  ayrı ayrı ceza gerektirir.Ancak her bir bend tek fiili barındırır. O nedenle 353/6 bend kapsamında bir den çok işlem  tek fiili ifade ettiğinden ayrı ayrı yapılmış usulsüzlük olarak değerlendirilmemesi gerekir.

Fiilin İşlendiği Yıldaki Cezalar Uygulanır

Tek düzen hesap planı incelemeleri genellikle hesap dönemi kapandıktan sonra yapılır. İnceleme dönemi ile fiilin işlendiği dönem farklıdır. Diğer yandan cezalarda genel kural fiilin tespit edildiği değil işlendiği yıldaki ceza tutarının esas alınmasıdır.  Örneğin, 2025 yılında  2022 yılı inceleniyorsa tek düzen hesap planına uymama durumunda  12.000 TL ceza kesilir.

Tek Düzen Hesap Planına Uyulmaması  Sonucunda Vergi Ziyaı Da Meydana Geldiği Takdirde Ayrıca Kesilir

Vergi Usul Kanunu’nun 336. Maddesine göre; cezayı istilzam eden tek bir fiil ile vergi ziyaı ve usulsüzlük birlikte işlenmiş olursa bunlara ait cezalardan sadece miktar itibarıyla en ağırının kesileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bunun bir istisnası bulunmaktadır.  Vergi Usul  Kanunu'nun  Özel Usulsüzlükler ve Cezaları başlıklı 353. Maddesinin sondan önceki  fıkrasında;  Bu maddede yazılı usulsüzlükler sonucunda vergi ziyaı da meydana geldiği takdirde bu ziyaın gerektirdiği vergi cezaları ayrıca kesileceği  ve bu cezalar hakkında 336 ncı madde hükmünün uygulanmayacağı düzenlenmiştir.

Dolaysıyla 353. Madde de  düzenlenmiş olan tek düzen hesap planına uymama durumu vergi ziyaı gerektiriyorsa özel üsülsuzlük ayrıca kesilir.

Diğer taraftan, yargı kararlarında 353 dışındaki diğer maddelerde yer alan özel usulsüzlük cezaları için miktar itibarıyla ağır olanın kesileceği belirtilmektedir. Yargı bu kuralı sadece 353. maddede sayılan fiilleri ile sınırlandırmış, usulsüzlük fiilerinin yer aldığı diğer maddelerde (352, 355 ve mükerrer 355 maddesinde) bu yönde bir istisna hükmüne yer vermediğinden hareketle  Kanun koyucu bu belirlemeyi yaparken 336. maddede belirtilen usulsüzlük ifadesinin aynı zamanda 353 haricindeki özel usulsüzlükleri de kapsadığını kabul ettiği sonucuna varmıştır.[1]

Örneğin, danıştayın bu kararı ile tahsilat ve ödemelerin bankadan yapılmaması sonucu kesilen özel usulsüzlük cezası yüksek olduğu durumlarda vergi ziyaı cezasının ayrıca istenmesi  engellenebilir.

Bilgisayar Programlarının Uyumsuz  Olması Kullanıcı Hataları

Uygulamada kullanılan muhasebe programlarının tek düzen hesap planına uyumlu olmamasından kaynaklı hatalı kayıtlar olabilmektedir. Keza kullanıcıdan kaynaklı basit hatalı kayıtlarda olabilmektedir. Yine tartışmaya açık her iki hesap kodunun da kullanılabileceği durumlar olabilmektedir.  Örneğin, tek düzen hesap planında kanunen kabul edilmeyen giderler hesabı bulunmadığından farklı farklı hesaplar kullanılabilmektedir.

Bu gibi durumlarda ceza kesmek inceleme biriminin takdirine bırakılmamalıdır.  İnceleme birimleri arasında uyum sağlamak adına, Vergi Denetim Kurulu Danışma Komisyonu tarafından karar alması gereken uygun bir alan diye düşünüyorum. Buradan duyurmuş olalım.

Son Olarak

1995 yılından beri uygulanan tek düzen hesap planına aykırılık ile ilgili görebildiğimiz kadarı ile çok fazla uyuşmazlık ve ayrıntılı idari düzenleme bulunmamaktadır.Sorunsuz devam etmiştir. Umarız bu şekilde devam eder. Çünkü madde farklı değerlendirmelere müsaittir.Muhasebe kayıtlarının denetime elverişli olması halinde ceza uygulanmamalıdır. Hatırladığımız kadarı ile kadük kalmış olan,Vergi Usul Kanunu’nun yeniden yazımı çalışmalarında madde ikiye ayrılmış, vergi matrahının doğru olarak tespitine imkan vermeyen hatalar için daha ağır diğer hallerde daha az yaptırım  önerilmiştir. Sonuç olarak, özellikle usul cezalarının net ve yoruma açık olmadan, hiçbir şekilde yargıda iptal edilemeyecek şekilde düzenlenmesi ve uygulanması önem arz eder.

---

[1] Danıştay Vergi Dava Daireleri’nin 23.10.2024 tarih, Esas No:2023/1711ve 2024/947 Sayılı Kararı 

06.02.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.