Ramazan Nergiz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
ramazannergiz@gmail.com

Enflasyon Muhasebesi ve Bilançolar Üzerine Etkisi

1- Enflaston Muhasebesinin Tanımı

Enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında enflasyon düzeltmesi, "mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması" şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre enflasyon düzeltmesi, bilançoda yer alan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesinden ibaret bir işlemdir.

• Düzeltme, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.
• 328, 337, 338, 345, 348 VUK Tebliği
• 2-3-4-5-6-10-11-13-14-17-18-19-21 VUK Sirküleri 

2003 ve 2004 Yıllarında yapılan Enflasyon Muhasebesi;

Vergi Usul Kanununda değişiklik yapan 5024 sayılı Kanunun ile mali tabloların enflasyonun etkisinden arındırılması ve böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesi amaçlanmıştır.

Enflasyon düzeltme işlemi ile ilgili olarak 5024 sayılı Kanun ikili bir yaklaşım getirmiş ve 31.12.2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesiyle ilgili farklı düzenlemeler (VUK geçici 25 madde) ihtiva etmiştir. Süreklilik arz eden ve düzeltme işlemine ilişkin ana esasların belirlendiği hükümler Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde; 31.12.2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesine ilişkin hükümler ise geçici 25 inci maddesinde yer almıştır

2- Enflasyon Muhasebesi Neden Gerekli?

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Türkiye geneli için ilan edilen fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde % 100'den (Aralık 2018- Aralık 2021) ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan ( Aralık 2020-Aralık 2021) fazla olması halinde mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

7352 sayılı Kanunun 1’nci maddesi 213 sayılı Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 33’ncü madde ile yapılan düzenleme uyarınca; geçici vergi dönemleri de dâhil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde Vergi Kanunu kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak. Belirtilen dönemler “enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem” olarak kabul edilmiştir.

Geçici vergi dönemlerinde bu oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dâhil önceki otuz altı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son on iki ay dikkate alınır.

Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.

Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltmesi şartlarının yeniden oluşması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır.

Bu şekilde belirlenen geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez. Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl malî zararları mukayyet değerleri ile dikkate alınır

3- Düzeltme İşleminde Temel İlkeler Neler?

Tebliğ ekinde yer alan parasal ve parasal olmayan kıymetlerin gösterilmiş olduğu listeler, işletmelerde para olarak yalnızca Türk Lirasının kullanıldığı prensibine dayanılarak hazırlanmıştır.

Mükellefler yabancı para üzerinden yapmış oldukları işlemlerini Vergi Usul Kanununun mevcut hükümleri doğrultusunda değerlemeye devam edecekler, bunlar için ayrıca düzeltme yapmayacaklardır. Bu tebliğ uygulamasında yabancı paralar ile yabancı para cinsinden ifade edilen (alacak ve borç senetleri gibi) kıymetler parasal kıymet olarak addedilecektir.

İktisadi işletmeye dâhil (karşılıklar gibi) bir takım iktisadi kıymetler asli bir kıymet mahiyeti taşımamakta ve belli bir iktisadi kıymete bağlı olarak hesabın mali tabloda kendilerine yer bulmaktadırlar. Bu tür kıymetler bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal ya da parasal olmayan ayrımına tabi tutulacaktır. Düzeltme işlemine tabi olacak karşılıklar da Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılması mümkün olan karşılıklardır.

Hisse senetleri esas itibarıyla parasal olmayan bir iktisadi kıymettir ve düzeltme katsayısı ile çarpılmak suretiyle düzeltme işlemi gerçekleştirilecektir. Ancak, işletmenin aktifinde yer alan bir hisse senedinin borsada işlem görüyor olması durumunda, düzeltme işlemi düzeltme katsayısı kullanılarak yapılmayacak, değerleme günü itibarıyla hisse senedinin borsa rayici dikkate alınacaktır.

İktisadi işletmeye dâhil olup düzeltme işlemine konu olan parasal olmayan kıymetlerin, işletme ile aidiyeti, düzeltmeye esas tarih ve bedellerinin tevsiki zorunludur.

4- Enflasyon Düzeltmesi Yapacak/Yapmayacak Olanların belirlenmesi nasıl yapılır?

Bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi; İşletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dâhil) göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak, bunlar, sadece, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini düzeltilmiş tutarlar üzerinden amortismana tâbi tutabilirler

Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen mükellefler; Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen, ancak Türk para birimiyle kayıt yapmaya dönen mükelleflerden, Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmemiş olanlar

5- Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak Kıymetler Nelerdir?

Parasal Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir.

Parasal Olmayan Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir.

Öz Sermaye kalemleri Tebliğde yer verilmemesine rağmen parasal olmayan kıymet olarak nitelendirilecektir.

6-Parasal Kıymetlere Örnekler

• 122 Alacak senetleri için ayrılan reeskontlar
• 128 Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz şüpheli ticari alacaklar
• 190 Devreden katma değer vergisi
• Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar
• Tesellüm sırasında veya sayımlar sonucunda tespit edilen noksanlar
• Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak gerek yurt içi, gerekse yurt dışındaki kişi ve kuruluşlara verilen avansları
• 360 İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonlar
• 361 İşletmenin, personelin hak edişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları gibi işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek kesintiler
• 381/481 Gelecek yıllarda ödenmesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkukları

7- Parasal Olmayan Kıymetlere Örnek

110 Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri

180/280 Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderler

302 Finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark (345 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin “G” bölümü ile kaldırılarak 1 sayılı Listeye eklenen sıra)

380 Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımları

8- Enflasyon Düzeltmesi için Nasıl bir Yol Haritası Çizilmeli?

• Enflasyon Muhasebesine geçip geçmediğinizin tespit edilmesi,
• Bilançoda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.
• Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunacaktır.
• Bulunan bu tutarlar ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılacaktır.
• Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın bilançoda gösterilecektir

9.Enflasyon Düzeltmesi Yol Haritası Örnek Uygulama

Aktif	Nergiz AS Bilançosu		Pasif
100 Kasa	100.000,00	500 Sermaye	100.000,00
Aktif Toplamı	100.000,00	Pasif Toplamı	100.000,00

Şirketin sermayesi 01.01.2022 yılında tescil ve ilan olmuştur.

Endeks Oranı 3,5 olarak tespit edilmiştir.

Değerleme 100.000*3,5=350.000,00

350.000-100.000=250.000,00 TL zarar

Açıklama	Borç	Alacak
698 Enflasyon Zararı	250.000,00
500 Sermaye Düz. Olumlu Farkları		250.000,00

 

Aktif	Nergiz AS Bilançosu		Pasif
100 Kasa	100.000,00	500 Sermaye	350.000,00
		Sermaye	100.000,00
		Sermaye Enf. Farkı	-       250.000,00
Aktif Toplamı	100.000,00	Pasif Toplamı	350.000,00

Düzeltme Katsayısı; Düzeltme işlemine tabi tutulacak mali tabloda yer alan iktisadi kıymetlerden bazılarının düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme yapılmış bir tarihten sonrasına gidebilir. Bu takdirde bu tür iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarihe kadar inmek, uygun düzeltme katsayısını bulmak ve düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısını çarparak düzeltme işlemini gerçekleştirmek gerekecektir.
Düzeltme işlemi aşağıdaki formüle göre hesaplanan düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacaktır.

Düzeltme Katsayısı	=	Mali Tablonun Aya İlişkin Fiyat Endeksi
		Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Fiyat Endeksi

9.Kullanılacak Düzeltme Katsayılarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Tarihler Nasıl Belirlenir?

1. Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetler ve mali duran varlıklar için: Satın Alma Tarihi
2. İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dâhil edilen unsurlar, yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, yıllara sari inşaat ve onarım hak edişleri ile haklar ve şerefiyeler, özel fonlar (sabit kıymet yenileme fonu gibi), kar yedekleri için: Defterlere Kayıt Tarihi
3. (Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir),
4. Parasal olmayan alınan depozito ve teminatlar ile avanslar, nakit olarak ödenmiş sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal karları için: Tahsil Tarihi
5. Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar ile avanslar için: Ödeme Tarihi
6. Ayni sermaye olarak konulan kıymetler için: Mülkiyetin İntikal Ettiği Tarih
7. Kar yedekleri, geçmiş yıl karları ve net dönem karının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye için: Tescil Tarihi Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için: Ödeme Tarihi
8. Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için: Sermaye Olarak Konulan Kıymetlerin Mülkiyetinin İntikal Ettiği Tarih
9. Temettü karşılığı alınan hisse senetleri için: İştirak Edilen Şirket Sermayesinin Tescil Tarihi
10. Parasal olmayan karşılıklar için: Bağlı Oldukları İktisadi Kıymet İçin Belirlenen Tarihler.
11. Borsada işlem gören hisse senetleri, bilanço günündeki borsa rayici ile dikkate alınacak ve bunlar için ayrıca düzeltme yapılmayacaktır.

10.Parasal Olmayan Kıymetlerin Enflasyon Düzeltmesi Örneği;

2010 yılının Mart ayında 2 milyar TL.’na alınmış olan ve takip eden yıllarda yeniden değerlemeye ve amortismana tabi tutulmuş bir makinenin 31/12/2023 tarihi itibarıyla bilançoda görünen değeri doğal olarak 2 milyar TL. olmayacaktır. Söz konusu makinenin 31.12.2023 tarihindeki düzeltilmiş değeri, düzeltmeye esas tarih itibarıyla sahip olduğu değerine düzeltme katsayısı uygulanmak suretiyle aşağıdaki şekilde tespit edilecektir;

Düzeltilmiş Değer	=	Maliyet Bedeli	x	Düzeltme Katsayısı
	=	2.000.000.000	x	3,28561
	=	6.571.220.000 TL.dır.

11. Vergi Usul Kanununun Değerleme Hükümlerine Göre Bulunan Tutarlardan Düşülecek Değerler;

1. Reel Olmayan Finansman Maliyetleri
2. Bilanço üzerinde yapılacak düzeltme işleminde; tevsik edilmek şartıyla, mali tabloda yer alan bazı parasal olmayan varlıkların içerisinde bulunan reel olmayan finansman maliyetlerinin, ilgili varlığın maliyet veya alış bedelinden düşülmesi sonucu bulunacak tutar düzeltmeye esas alınacaktır.
3. Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM); her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir. Yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı, borcun kapatıldığı hesap dönemi sonundaki Türk Lirası karşılıklarına uygulanacaktır.
4. 1/1/2004 Tarihinden Önce Ayrılmış ve Sermayeye İlave Edilmiş Olan Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu Gibi Fonlar

A1. Reel Olmayan Finansman Maliyeti İhtiva Edebilen İktisadi Kıymetler

1. Stoklar

2. Maddi duran varlıklar

3. Mali duran varlıklar

4. Özel tükenmeye tabi varlıklar

A2. Reel Olmayan Finansman Maliyetlerinin Tevsik Edilememesi Hali

Son Beş Hesap Dönemi İçinde Aktife Giren Kıymetler İçin

Son Beş Hesap Döneminden Önce Aktife Giren Kıymetler İçin

A3. Reel Olmayan Finansman Maliyeti Örnek Uygulama; Kurumlar vergisi mükellefi olan, bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (D) işletmesi, 15 Şubat 2022 tarihinde 30 milyar TL. banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir taşıt satın almıştır. Altı ay sonra kredi kapatılmış ve 5 milyar TL. faiz ödenmiştir. Ödenen faiz 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca söz konusu taşıtın maliyet bedeline ilave edilmiştir.

ROFM	=	Borç tutarı	*	Borcun Kapatıldığı Aya Ait TEFE-Borcun Alındığı Aya Ait TEFE
				Borcun Alındığı Aya Ait TEFE
		ROFM	=	30.000.000,00 * 0,016
		ROFM	=	480.000,00
Enflasyon Muhasebesinde Dikkate Alınacak Tutar			=	35.000.000,00 - 480.0000,00
			=	34.520.000,00 TL'dir.

A4.Son Beş Hesap Dönemi İçinde Aktife Giren Kıymetler İçin; Son beş hesap dönemi içinde aktife giren kıymetlerin maliyet veya alış bedeline dâhil edilen ancak tevsik edilemeyen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.

ROFM	=	Top. Fin. Maliyeti	*	İlgili Hesap Dönemine Ait TEFE Artış Oranı
				İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Artış Oranı

12.STOKLAR

A. Toplulaştırılmış Yöntem

• Enflasyon düzeltmesinde mükellefler toplulaştırılmış yöntemleri tercih ediyorlarsa düzeltme katsayıları yerine, toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir.
• Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler, stoklarla sınırlıdır. Mükellefler stokların düzeltmeye esas tutarlarını, düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalmaksızın, dönem ortalama düzeltme katsayısı (Basit Yöntem) ile veya stok devir hızına (338 Seri Numaralı Tebliğ ile “stok devir hızı yönetimi” yerine “hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi” getirilmiştir.) göre bulunan düzeltme katsayısı ile çarpmak suretiyle düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir.
• Stokların toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltilmesi ihtiyarı olup, tercihin bu yönde kullanılması durumunda seçilen yöntemden 3 hesap dönemi dönemeyeceklerdir.

B. Basit Ortalama Yöntemi

Bu yöntemde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak 31/12/2023 tarihli bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır.

31/12/2023 tarihli bilançoda stok olarak 10.250.000.000 TL. görünmektedir. Stokların içinde reel olmayan finansman maliyeti yoktur. Söz konusu stokların ayrımı ve deftere kayıt tarihi konusunda sıhhatli bilgiler bulunmamaktadır.

Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı	=	Bilançonun ait olduğu aya ait fiyat endeksi	+	Bilançonun ait olduğu aya ait fiyat endeksi + Bilanço günü itibarıyla bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi) Bilançonun ait olduğu aya ait fiyat endeksi
		2
Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı (A)	=	7382,1 / [(7382,1 + 7173,3)/2] = 1,01435
Düzeltmeye Esas tutar (B)	=	10.250.000.000*1,01435
Düzeltilmiş Tutar (A x B)	=	10.397.037.500

C. Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi / Stok Devir Hızı Yöntemi

• Bu yöntemi uygulayan mükellefler; öncelikle stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve nihayetinde de 31/12/2023 tarihli bilançoda görünen stokların hangi aydan kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra yapılması gereken, düzeltmeye esas tarih itibarıyla düzeltme katsayısını bulmak ve bu katsayıyla 31/12/2023 tarihli bilançoda görünen stoklara ait tutarı çarpmaktır.
• Hesap dönemi takvim yılı olan, bilanço esasına göre defter tutan ve gelir vergisi mükellefi olan bay (G) süper market işletmeciliği yapmaktadır. Hesap dönemi içinde çok çeşitli mal aktife girmekte ve çıkmaktadır. Bay (G) 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunu düzeltirken bilançoda görünen stoklarını toplulaştırılmış yöntemlerden stok devir hızı yöntemini tercih etmek suretiyle düzeltmeye karar vermiştir.
• Stoklara ilişkin veriler aşağıdaki gibidir.
• 31/12/2022 tarihinde toplam stok tutarı: 45.000.000.000 TL.
• 31/12/2023 tarihinde toplam stok tutarı: 5.000.000.000 TL.
• 2023 yılında satılan malların maliyeti: 30.000.000.000 TL.

Ortalama Stokta Kalma Süresi

Stok Devir Hızının Bulunması
Stok Devir Hızı		Dönem içinde satılan toplam mal maliyeti
	=	(Dönem başı stok tutarı + Dönem sonu stok tutarı) / 2
	=	30.000.000.000 / [(45.000.000.000 + 5.000.000.000)] / 2
	=	0,83
	=	Dönem gün sayısı / Stok devir hızı
	=	365 / 0,83
	=	439

 

31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla işletmenin aktifinde görünen stoklar, ortalama 439 gün
öncesinden yani Ekim 2021 döneminde kalan stoklardır. Bu durumda stoklar, 2003
yılının Ekim ayına ait düzeltme katsayısı ile enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
Düzeltilmiş Yıl Sonu Stokları	=	Düzeltmeye esas tutar x Düzeltme katsayısı
		6.000.000.000 x 2,17653
		13.049.180.000 TL.dır.

13.Birikmiş Amortismanların Düzeltilmesi

Vergi Usul Kanununa 5024 sayılı Kanunla eklenen geçici 25 inci maddenin (d) bendinde, birikmiş amortismanların ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltileceği belirtilmiştir.

Birikmiş amortismanların düzeltmeye esas tutarının tespitinde, Vergi Usul Kanununun 320 inci maddesinin son fıkrasına göre ayrılmış sayılan amortismanlar da fiilen ayrılmış kabul edilecektir.

Örnek:

Hesap dönemi takvim yılı olan ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan (H) Limited Şirketi; Şubat 1995'de 1 milyon TL.’na satın aldığı, her yıl amortismana tabi tuttuğu ve yeniden değerleme yaptığı binası için 31/12/2003 tarihli bilançosunda görünen birikmiş amortismanları aşağıdaki gibi düzeltecektir. (Amortisman oranının % 2 olduğu ve normal amortisman usulünün kullanıldığı varsayılmıştır)

Dönem	Yeniden Değerleme Oranı (%)	Yeniden Değerlenmiş Bina Maliyeti	Cari Yıl Amortisman Gideri	Birikmiş Amortimsman
1995	0,00%	1.000.000	20.000	20.000
1996	72,80%	1.728.000	34.560	54.560
1997	80,40%	3.117.312	62.346	116.906
1998	77,80%	5.542.581	110.852	227.758
1999	52,10%	8.430.265	168.605	396.363
2000	56,00%	13.151.214	263.024	659.387
2001	53,20%	20.147.660	402.953	1.062.341
2002	59,00%	32.034.779	640.696	1.703.036
2003	28,50%	41.164.691	823.294	2.526.330

Buna göre (H) Limited Şirketinin 31/12/2003 tarihli bilançosunda söz konusu binanın değeri 41.164.691 TL., birikmiş amortismanı da 1.959.205 TL. olarak görünecektir.31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortismanların düzeltilmesi, aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi yoluyla yapılacaktır.

* Birinci adım amortismana tabi tutulmuş olan binanın 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen değerini düzeltmektir. Bu da sırasıyla aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi ile olur.

1. Düzeltmeye esas tarih vasıtasıyla düzeltme katsayısı bulunur.

Bina aktife Şubat 1995'de girdiğine göre (Şubat 1995'e ait) düzeltme katsayısı 46,42830'dur.

2. Düzeltme katsayısının uygulanacağı düzeltmeye esas tutar bulunur.

Söz konusu bina için düzeltmeye esas tutar 1 milyon TL’dır.

3. Binanın düzeltilmiş değeri bulunur.

Düzeltilmiş Bina Değeri = 46,42830 x 1.000.000 = 46.428.300 TL.

* İkinci adım binanın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranını bulmaktır.

Artış Tutarı	=		46.428.300 - 41.164.691	=	5.263.609 TL
Artış Oranı	=		(5.263.609 / 41.164.691 = ) % 12,78671

• 3. Adımda söz konusu artış oranını 31/12/2003 tarihli bilançoda görünen birikmiş amortisman tutarına uygulamak ve düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarını bulmaktır.

Düzeltilmiş Birik. Amort. Tutarı = 1.959.205 x 1,12786 = 2.209.709 TL.dır.

14. Pasif Hesaplara İlişkin Açıklamalar

• Sermayenin İçerisinde Yer Alan Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu Düzeltme Esnasında Dikkate Alınmayacaktır.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından önce (VUK Geçici 31 veya Geçici 32) (A) fıkrasında belirtilen enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde, anılan fıkranın (7) numaralı bendi uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
• Söz konusu bent gereği öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde bu madde kapsamındaki yeniden değerleme değer artış fonu öz sermayeden düşülür. Ayrıca mezkûr değer artış fonunun sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları sermaye artışı olarak dikkate alınmaz ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.

Öz Sermaye Hesaplarından Aşağıda Yer Alanlar Düzeltilmiş Bilançoda Düzeltilmiş Değerleri İle Dikkate Alınacaktır.

• Sermaye,
• Hisse Senetleri İhraç Primleri,
• Hisse Senedi İptal Karları,
• Yasal Yedekler,
• Statü Yedekleri,
• Olağanüstü Yedekler
• Özel Fonlar 213 sayılı Kanunun 328 ve 329 uncu maddeleri kapsamında oluşturulan sabit kıymet yenileme fonu Aynı Kanunun 325/A maddesi kapsamında ayrılan girişim sermayesi fonu 193 sayılı Kanunun geçici 84 üncü maddesi ile 5520 sayılı Kanunun 5/1-e, j ve k bentleri gereğince oluşturulan fonlar;
• 6111, 6736, 7143, 7326 sayılı Kanunlar kapsamında, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların kayda alınmasına ilişkin olarak oluşturulan karşılık hesapları
• Sermaye düzeltmesi olumlu ve olumsuz farkları,
• Düzeltme sonrası hesaplanan geçmiş yıl kar veya zararı düzeltilmiş bilançoda öz kaynaklar içinde yer alır. 31.12.2023 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklanan kar/zarar farkı Geçmiş Yıllar Karları/Zararları hesabının alt hesabında izlenir.

13.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.