Rahmi Uygun
Yeminli Mali Müşavir
Köker Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim A.Ş.
Ortağı - Baş Denetçi

Maden İşletmelerinde Giderlerin Üçüncü Dağıtım Esasları ( Toplam ve Birim Maliyetlerin Hesaplanması)

1. GİRİŞ

Kömür, petrol, doğal gaz ve benzeri doğal kaynaklar, taşıdıkları karakteristik özellikler nedeniyle bu madenlerin üretimi ile uğraşan işletmelerin dönem sonu stoklarında, üretimi tamamlanmamış birimler, yani yarı mamuller halinde yer almazlar. Dolayısıyla bu tür işletmelerde, dönem sonu envanter ve değerleme çalışmaları sırasında evre maliyet yönteminin en karmaşık ve özellikli konularından biri olan eşdeğer ürün miktarlarının hesaplanmasına gerek olmaz.

Bu durumda, esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin o gider yerlerinde üretilen mamullere yüklenmesi işlemi olarak adlandırılan üçüncü dağıtım, toplam maliyetlerin üretilen birimlere bölünmesinden ibaret basit bir matematik işlem olmaktan öteye gitmez.

Ürettikleri madenlerin taşıdığı karakteristik özellikler dolayısıyla dönem sonlarında ellerinde yarı mamul stokları bulunmayan küçük ve orta ölçekli maden işletmelerinin büyük çoğunluğu toplam ve birim üretim maliyetlerini ayrıntılı bir çalışma yapmaksızın basit bir bölme işlemiyle hesaplamaktadırlar. Böyle olunca da dönem kar veya zararının en büyük belirleyicisi olan stok ve satılan mamul maliyetleri yanlış hesaplanabilmekte, bu durum ise hatalı yönetim kararlarına ve vergisel uyuşmazlıklara neden olabilmektedir.

Çalışmanın amacı, toplam ve birim maliyetlerin, oluştukları fonksiyonları, gider çeşitleri ve gider yerleri itibariyle ayrıntılı olarak gösterildiği tablolar yardımıyla hesaplanmasını sağlayarak, yukarıda sayılan olumsuzluk ve hataların önüne geçmektir.

2. GİDERLERİN ÜÇÜNCÜ DAĞITIM ESASLARI

Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin o gider yerlerinde üretilen mamullere yüklenmesi giderlerin üçüncü dağıtımı olarak adlandırılır.

Maden işletmeleri açısından giderlerin üçüncü dağıtımıyla ilgili olarak incelenmesi gereken özellikli konu aynı üretim sürecinden geçen tek bir üründen oluşmuş ancak piyasa fiyatları farklı kömürlerin maliyetlerinin hesaplanmasının nasıl yapılacağı sorusuna yanıt aramaktır.

Ancak, sektörün geneline bakıldığında maden işletmelerinin bu nitelikteki ürünlerin tamamını piyasa fiyatlarındaki farklılığa bakılmaksızın ortalama birim maliyetleri ile değerlendirildikleri gözlenmektedir.(Akdoğan, 1994:411).

Örneğin maden kömürü sektöründe, tüvanan taşkömürü, 40/150 özel parça taş kömürü, 10/100 parça taşkömürü, 0/10 taşkömürü, şlam ve flitrasyon ürünü gibi farklı boyut ve cinslere ayrılan kömürlerin satış fiyatları birbirlerinden farklı olmasına rağmen, bu ürünlerin stok ve satılan mal maliyetleri satış fiyatları ile ilişkilendirilmeksizin ortalama birim maliyetlerine göre hesaplanmaktadır.

Aynı üretim sürecinden geçip üretilen, ancak satış fiyatları farklı olan çeşitli boyutlardaki maden kömürlerinin maliyetlerinin hesaplanmasını bir örnek yardımıyla şu şekilde gösterebiliriz.

Örnek: Rödovans karşılığı maden kömürü işletmeciliği yapan bir işletme çıkardığı maden kömürünü satış fiyatlarına göre 18/50 ve 0/10 boyutlarında iki çeşide ayırmıştır. 18/50 boyutundaki maden kömürünün satış fiyatı 110,00 TL/ ton 0/10 boyutundaki maden kömürünün satış fiyatı ise 70,00 TL / ton’ dur. Maliyetlerini üç aylık dönemler halinde hesaplayan bu işletmede temmuz, ağustos, eylül aylarını kapsayan maliyet döneminde esas üretim gider yerlerinde ikinci dağıtım sonucunda toplanan üretim giderleri 360.000,00 TL’dir.  Dönemin toplam üretim miktarı 6.000 ton olup bunun 4.500 tonu 0/10 boyutlu 1.500 tonu ise 18/50 boyutlu kömürlerden oluşmaktadır. Satış fiyatları farklı olan 18/50 ve 0/10 boyutlarındaki kömürler aslında tek bir üründen (maden kömürü) oluştuğundan maden kömürünün bütün çeşitleri ortalama maliyetle değerlenebilir.  Bu yöntemle 18/50 ve 0/10 boyutlarındaki maden kömürlerinin birim ve toplam maliyetleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.

                                               Dönemin Toplam Üretim Maliyeti

Ortalama Birim Maliyet  =    --------------------------------------------

                                               Dönemin Toplam Üretim Miktarı

 

                                                           360.000,00

Ortalama Birim Maliyet =    ---------------------------------------- = 60,00 TL / ton

                                                                    6.000      

                                             

18/50 kömürün toplam maliyeti = 1.500 ton *  60,00 =    90.000,00

0/10 kömürün toplam maliyeti =   4.500 ton *  60,00 =  270.000,00

Hesaplamalardan görüleceği üzere maden kömürlerinin satış fiyatlarındaki farklılıklar dikkate alınmadan değişik boyutlardaki kömürlerin her biri ortalama birim maliyet ile değerlenmiştir.

2.1 Örnek Toplam ve Birim Maliyet Hesaplama Tabloları

Çeşitli boyutlardaki kömürlerin toplam ve birim üretim maliyetlerini, oluştukları fonksiyonları, gider çeşitleri ve gider yerleri itibariyle ayrıntılı olarak gösteren satılabilir üretim maliyet tablolarını değişik formatlarda  düzenleyebiliriz.

Sayısal veriler eklenmiş olarak değişik formatlarda düzenlenmiş maliyet hesaplama tabloları aşağıda gösterilmiştir.

 

Tablo-1 Satılabilir Üretim Maliyet Tablosu

1-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ			18.530,20
2-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ			11.670,83
- İlk Madde ve Malzeme Giderleri	3.321,14
- Endirekt İşçilik Giderleri	3.072,62
- Memur Ücret ve Giderleri	1.434,52
- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler.	771,63
- Çeşitli Giderler	462,00
- Vergi Resim ve Harçlar	---
- Amortismanlar	1.418,44
- Tükenme Payları	1.190,48
3-DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER			15.617,77
- YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ		11.682,27
Ortak Üretim Gider Yeri	9.594,27
Marangoz Atölyesi	855,00
Kompresör - Havalandırma	1.233,00
- YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ		3.935,50
Karayolu Nakliye	1.036,50
Sosyal Servis	2.899,00
4-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOP.	(2+3)		27.288,60
5- ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI	(1+4)		45.818,80
6-İÇ TÜKETİM	( - )		-----
7-SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ			45.818,80
ÜRETİM (TON)		500
İÇ TÜKETİM (TON)	--	---
SATILABİLİR ÜRETİM (TON)		500
ORTALAMA MALİYET (TL / TON)		91,64

 Yukarıdaki tablomuzu yönetimin çeşitli bilgi gereksinimlerini sağlayabilecek şekilde geliştirerek daha değişik biçimlerde de düzenleyebiliriz.
Örneğin hesapladığımız ortalama birim maliyet içindeki direkt işçilik giderleri ile genel üretim giderleri paylarının kaçar lira olduklarını, yine benzer şekilde maliyetler içindeki genel üretim giderleri payının esas üretim gider yerleri ile yardımcı üretim ve yardımcı hizmet gider yerleri arasındaki dağılımını ve bütün bu unsurların ortalama birim maliyet içindeki yüzdelerinin neler olduğunu satılabilir üretim maliyet tablomuz üzerinde bazı düzenlemeler yaparak elde edebiliriz.
Bu düzenlemeler sonucunda satılabilir üretim maliyet tablosunun yeni görünümü aşağıdaki gibi olacaktır.

 

Tablo- 2 Satılabilir Üretim Maliyet Tablosu

 

					ORT. BİRİM MALİYET	%
1) DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ				18.530,20	12,35	40.44
2) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ				11.670,83
İlk Madde ve Malzeme Giderleri	3.321,14
Endirekt İşçilik Giderleri	3.072,62
Memur Ücret ve Giderleri	1.434,52
Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler	771,63
Çeşitli Giderler	462,00
Vergi Resim ve Harçlar	---
Amortismanlar	1.418,44
Tükenme Payları	1.190,48
3) DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER				15.617,77
YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ			11.682,27
Ortak Üretim Gider Yeri	9.594,29
Marangoz Atölyesi	855,00
Kompresör – Havalandırma	1.233,00
YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ		3.935,50	3.935,50
Karayolu Nakliye	1.036,50
Sosyal Servis	2.899,00
4) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI  (2+3)				27.288,60	18	59.56
5) ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI (1+4)				45.818,80	31	100
6) İÇ ÜRETİM				----
7) SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ				45.818,80
ÜRETİM (TON)		500	500
İÇ TÜKETİM (TON)			---
SATILABİLİR ÜRETİM  (TON)		500	500
ORTALAMA MALİYET (TL / TON)		91,64	91,64

          Yine benzer bir şekilde bu tablolara dönemin faaliyet giderlerini ve ilgili dönemde satılan kömür miktarlarını ekleyerek tablolarımızı ticari maliyet tablosuna dönüştürebiliriz.  Ticari maliyet tablosu düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken önemli bir noktada şudur.  Bilindiği gibi ortalama satılabilir üretim maliyetini hesaplarken giderleri üretilen kömür miktarına bölerek sonuca ulaşıyorduk.  Ticari maliyet hesaplanırken ise giderleri üretilen değil satılan kömür miktarına bölmemiz gerekmektedir. 

Anlatılanlar ışığında gerek üretim maliyetlerini gerekse ticari maliyetleri kapsayacak şekilde düzenlenmiş ticari maliyet tablosu aşağıdaki gibi olacaktır.  

 

Tablo-3 Ticari Maliyet Tablosu

 

				ORT. BİRİM MALİYET
			TL	(TL / TON)	%
1) DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ			18.530,20	37,06	40,44
2) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ			11.670,83
- İlk Madde ve Malzeme Giderleri	3.321,14
- Endirekt İşçilik Giderleri	3.072,62
- Memur Ücret ve Giderleri	1.434,52
- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hiz.	771,63
- Çeşitli Giderler	462,00
- Vergi Resim ve Harçlar
- Amortismanlar	1.418,44
- Tükenme Payları	1.190,48
3) DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER			15.617,77
-  YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ		11.682,27
Ortak Üretim Gider Yeri	9.594,29
Marangoz Atölyesi	855,00
Kompresör - Havalandırma	1.233,00
-  YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ		3.935,50
Karayolu Nakliye	1.036,50
Sosyal Servis	2.899,00
4) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI  (2+3)			27.288,60	54,58	59,56
5) ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI (1+4)			45.818,80	91,64	100.00
6) İÇ TÜKETİM (-)		---	---
7) SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ			45.818,80
ÜRETİM                                (TON)		500
İÇ TÜKETİM                         (TON)
SATILABİLİR ÜRETİM         (TON)		500
SATILAN                               (TON)		200
ORTALAMA MALİYET  (TL / TON)		91,64
A- SATILAN KÖMÜR MALİYET BEDELİ			18.328,00	91,64	63,81
B- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ			2.840,00	14,20	9,89
C- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ			3.475,00	17,37	12,10
D- FİNANSMAN GİDERLERİ			4.080,50	20,40	14,20
E- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİ			----	----	----
F- DİĞER GİDERLER			----	----	----
G-TİCARİ MALİYET (A+B+C+D+E+F)			28.723,50	143,61	100.00

Düzenlediğimiz bu tabloların yönetim kararlarında daha etkin bir rol sağlaması aynı zamanda bütçelemeyle ilgili değişik analiz ve değerlendirmelerde kullanılabilmesi amacıyla, tablomuza bütçede öngörülen maliyetleri de ekleyerek,  değişik bir formatta aşağıdaki şekilde düzenleyebiliriz.

Tablo-4 Ticari Maliyet Tablosu

NO		PROGRAM MALİYETİ		AYLIK MALİYET	BİRİKİMLİ MALİYET
		Üretim Miktarı Satış Miktarı		Üretim Miktarı Satış Miktarı	Üretim Miktarı Satış Miktarı
		TL	TL/TON	TL	TL/TON	TL	TL/TON
1	DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ			18.530,20	37,06
2	GENEL ÜRETİM GİDERLERİ			11.670,83
	İlk Madde ve Malzeme Giderleri			3.321,14
	Endirekt İşçi Giderleri			3.072,62
	Memur Ücret ve Giderleri			1.434,52
	Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler			771,63
	Çeşitli Giderler			462,00
	Vergi Resim ve Harçlar
	Amortismanlar			1.418,44
	Tükenme Payları			1.190,48
3	DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER			15.617,79
	YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ			11.682,29
	Ortak Üretim Gider Yeri			9.584,29
	Marangoz Atölyesi			855,00
	Kompresör - Havalandırma			1.233,00
	YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ			3.935,50
	Karayolu Nakliye			1.036,50
	Sosyal Servis			2.899,00
	STOK ETKİSİZ ÜRETİM MALİYETİ			45.818,82	91,64
	STOK ETKİSİ ( +, -)			27.490,80
	STOK ETKİLİ ÜRETİM MALİYETİ			18.328,00	91,64
A	PAZ. SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ			2.841,00	14,20
B	GENEL YÖNETİM GİDERLERİ			3.475,00	17,37
C	İŞLETME MALİYETİ			24.644,00	123,21
D	FİNANSMAN GİDERLERİ			4.080,50	20,40
E	ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİ
F	DİĞER GİDERLER
	TİCARİ MALİYET TOPLAMI (C + D)			28.723,50	143,61

 Rödovans karşılığı üretimde bulunulan sahalardan çıkarılan kömürler tüvanan olarak satılabildiği gibi zenginleştirme tesislerinde yıkanıp, elenip, çeşitli boyutlara ayrıldıktan sonra da satılabilir. 

Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus ortalama birim maliyet hesaplamasında kullanılacak üretim maliyetlerinin ocak safhasında hesaplanan üretim maliyetleri değil lavuar safhasında hesaplanan üretim maliyetleri olması gerektiğidir.

İki aşamada tamamlanan bu üretimle ilgili her bir evrenin maliyetleri ile toplam üretim maliyetini sayısal bir örnek üzerinde şu şekilde gösterebiliriz.

Örnek; Tek bir ocakta kömür üretim faaliyetinde bulunan ve çıkardığı kömürü basit bir lavuar tesisinde eleyip çeşitli boyutlarına ayıran bir maden işletmesinde üretim iki aşamada tamamlanmaktadır.  Üretime öncelikle 10 numaralı ocak esas üretim gider yerinde kömür çıkartılması ile başlanmakta daha sonra çıkartılan kömürler 13 numaralı lavuar esas üretim gider yerinde elenip çeşitli boyutlarına ayrıldıktan sonra stok sahasına alınarak satışa arz edilmektedir.  Yardımcı üretim gider yerleri ile yardımcı hizmet gider yerlerinin giderleri de dağıtıldıktan sonra her bir evrenin toplam maliyetleri, tablo-5 ve tablo-6’daki esas üretim yeri maliyet tablolarında, tüm evrelerin maliyet özeti ise tablo-7’ de gösterilmiştir. Bu örnekte de tablo içerisindeki miktar ve tutarlar  bilgi amaçlı doldurulmuştur.

            

Tablo – 5 Esas Üretim Yeri Maliyet Tablosu

GİDER TÜRLERİ			CARİ DÖNEM	ÖNCEKİ DÖNEM
		Direkt İlk Madde ve Malzeme ile Üretimle İlgili Dışarıya Yaptırılan İşlemler
DİREKT GİDERLER	Direkt İlk Madde ve Malzeme Toplamı
	İŞÇİLİK	Esas İşçilik	16.000,20
		Fazla Mesai
		Üretim Pirimi
	Direkt İşçilik Gideri Toplamı		16.000,20
	GENL ÜRETİM GİDERLERİ	Endirekt Malzeme	2.221,00
		Endirekt İşçilik	1.072,00
		Memur Ücret ve Giderleri	1.000,52
		Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler	400,00
		Çeşitli Giderler	430,00
		Vergi Resim ve Harçlar	1.218,00
		Amortismanlar ve Tükenme Payları	1.190,48
		Gider Yeri Direkt Genel Üretim Gideri	7.532,00
		Gider Yeri Direkt Gider Toplamı	23.532,20
ENDİREKT GİDERLER GENEL ÜRETİM GİDERLERİ	Yard. Ü.Gid. Yeri	Ortak Üretim	9.594,29
		Marangoz Atölyesi	855,00
		Kompresör	1.233,00
	Yardımcı Üretim Gider Yeri Dağıtımından Gelen		11.682,29
	Hiz. Ü.G.Yeri	Karayolu Nakliye	1.036,50
		Sosyal Servis	1.700,00
		Hizmet Gider Yeri Dağıtımdan Gelen	2.736,50
		DAĞITIMDAN GELEN TOPLAM	14.418,79
		GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI	21.950,79
		GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI	37.950,99
ÖNCEKİ EVREDEN.		....Esas Üretim Yerinden
		....Esas Üretim Yerinden
		ÖNCEKİ EVRELERDEN GELEN MALİYET	-
	EVRE DÖNEM MALİYETİ		37.950,99
DÖNEM BAŞI YARI MAMÜL MALİYETİ	EVRE	Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
		Direkt İşçilik Giderleri
		Genel Üretim Giderleri
	ÖN. EVRE	Evrenin Dönem Başı Yarı Mamul Maliyeti
		Bir Önceki Evreden Gelen Y. Mamul Maliyeti
	DÖNEM BAŞI YARI MAMÜL MALİYETİ		-
TOPLAM MALİYET			37.950,99
AKTARILAN MALİYET		Mamul Ambarında
		........Çalışmayan Kısım Giderlerine İki Numaralı Evreye Aktarılan
		Aktarılan Toplam Maliyet
D.SONU YARI MAMULLER		Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
		Direkt İşçilik Giderleri
		Genel Üretim Giderleri
		DÖNEM SONU YARI MAMÜL MALİYETİ
ÜRETİM MİKTARI		Toplam Üretim Miktarı  (Birim)	500 TON
		Tamamlanan  (Birim )	500 TON
		Kalan Yarı Mamul  (Birim)	-

 Tablo-6  Esas Üretim Yeri Maliyet Tablosu

GİDER YERİ 13 LAVUAR                                       GİDER TÜRLER				CARİ DÖNEM	ÖNCEKİ DÖNEM
DİREKT GİDERLER			Direkt İlk Madde ve Malzeme İle Üretimle İlgili
			Dışarıya Yaptırılan İşler
	DİREKT İLK MADDE VE MALZEME TOPLAMI
	İŞÇİLİK		Esas İşçilik	2.530,00
			Fazla Mesai
			Üretim Primi
	DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ TOPLAMI			2.530,00
	GENEL ÜRETİM GİDERLERİ		Endirekt Malzeme	1.100,14
			Endirekt İşçilik	2.000,62
			Memur Ücret ve Giderleri	434,00
			Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler	371,63
			Çeşitli Giderler	32,00
			Vergi Resim ve Harçlar	----
			Amortismanlar	200,44
			Gider Yeri Direkt Genel Üretim Gideri	4.138,83
			Gider Yeri Direkt Gider Toplamı	6.668,83
ENDİREKT GİDERLER GEN. ÜRETİM GİDERLERİ	Yard.Ü Gid. Y. Yeri		.....Yardımcı Üretim Gider Yeri
			.....Yardımcı Üretim Gider Yeri
			.....Yardımcı Üretim Gider Yeri
	Yardımcı Üretim Gider. Y. Dağıtımından Gelen			-----
	Hiz. Ü.G. Yeri		Sosyal Servis	1.199,00
			Hizmet Gider Yeri Dağıtımdan Gelen	1.199,00
			DAĞITIMDAN GELEN TOPLAM	1.199,00
			GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI	5.337,83
			GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI	7.867,83
ÖNCEKİ EVREDEN			1 No.lu Ocak	37.950,99
			ÖNCEKİ EVRELERDEN GELEN MALİYET	37.950,99
EVRE DÖNEM MALİYETİ				45.818,82
DÖN.BAŞI  Y. MAMUL MALİYET		EVRE	Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri
			Direkt İşçilik Gideri
			Genel Üretim Giderleri
		ÖNCEKİ EVRE	Evrenin Dönem Başı Yarı Mamul  Maliyeti
			Bir Önceki Evreden Gelen Yarı Mamul Maliyeti
		DÖNEM BAŞI YARI MAMUL MALİYETİ		-----
TOPLAM MALİYET				45.818,82
AKTAR MALİYET			Mamul Ambarında	45.818,82
			.......Çalışmayan Kısım Giderlerine
			Diğer Evrelere  Aktarılan
D.SONU YARI MAMUL			Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri
			Direkt İşçilik Giderleri
			Genel Üretim Giderleri
			DÖNEM SONU YARI MAMUL MALİYETİ	------
ÜRETİM			Toplam Üretim Miktarı  (Birim)	500   TON
MİKTARI			Tamamlanan  (Birim )	500   TON
			Kalan Yarı Mamul  (Birim)	-----

 

Tablo-8  Evre Maliyet Tabloları Özeti

	1  NOLU OCAK	LAVUAR
AÇIKLAMALAR
	FİİLİ TUTAR	FİİLİ TUTAR
MİKTARLAR
DÖNEM BAŞI YARI MAMUL	----	-----
DÖNEMDE ÜRETİME ALINAN	500 TON	500 TON
ÜRETİME GİREN TOPLAM	500 TON	500 TON
TAMAMLANAN	500 TON	400 TON
DÖNEM SONU YARI MAMUL	-----	------
MALİYETLERİN OLUŞUMU
DÖNEM MALİYETLERİ
DİREKT İLK MAD. VE MALZ. GİD.	----	-----
DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ	1.600,02	2.530,00
DİREKT GENEL ÜRETİM GİDERİ	7.532,00	4.138,83
GİDER YERİ DİREKT GİDER	23.532,21	6.668,83
DAĞITIMDAN GELEN GİDER	14.418,79	1.199,00
GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI	37.950,99	7.867,83
ÖNCEKİ EVRE GELEN MALİYET	-----	37.950,99
EVRE DÖNEM MALİYETİ	37.950,99	45.818,82
DÖNEM BAŞI YARI MAMUL MAL.	-----	-----
BİR ÖNCEKİ EVREDEN GELEN	-----	-----
TOPLAM MALİYET	37.950,99	45.818,82
MALİYET DAĞILIMI
TAMAMLANIP DEVROLUNAN	37.950,99	45.818,82
DÖNEM SONU YARI MAMUL MAL.	-----	-----
DAĞITILAN TOPLAM MALİYET	37.950,99	45.818,82

3.SONUÇ

Kömür, petrol, doğal gaz ve benzeri madenlerin üretimi ile uğraşan işletmelerde bu madenlerin genel özellikleri gereği dönem sonlarında üretimi tamamlanmamış birimler yani yarı mamuller halinde işletme stoklarında bulunmaları ve sonraki dönemlere devrolunmaları söz konusu değildir.  Bu tür işletmelerde dönem başı ve dönem sonlarında yarı mamul stoku bulunmaması nedeniyle, dönem sonlarında evre maliyet yönteminin en karmaşık ve özellikli konularından biri olan eşdeğer ürün miktarlarını hesaplamaya gerek kalmamaktadır. Dolayısıyla bu işletmelerde üretim maliyetlerini hesaplamak, toplam maliyetleri üretilen birimlere bölmekten ibaret son derece kolay bir işlem halini almaktadır. 

Genel durum bu olmakla birlikte çalışmada üretim maliyetlerinin hesaplanması üzerinde ayrıntılı olarak durulmasının, hesaplamalar için çeşitli formatlarda hazırlanmış birçok tablo önerilmesinin nedeni, uygulamada toplam ve birim üretim maliyetlerinin hiç bir ayrıntılı çalışmaya girmeksizin hesaplanmasından ötürüdür. Böyle olunca da işletmeler stok ve satılan mamul maliyetlerini hatalı hesaplamakta, hatalı maliyet verileri ise finansal tabloları direkt olarak etkilemektedir. Bu durum finansal tabloları değerlendirerek karar alan bilgi kullanıcılarını yanıltmakta ve vergisel anlamda birçok ihtilafa neden olmaktadır.

Toplam ve birim maliyetlerin çalışmada önerilen tablolar yardımıyla hesaplanması yukarıda sıralanan olumsuzlukların ve hataların büyük ölçüde ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır.

4. KAYNAKÇA

AKDOĞAN, Nalan; 1994, Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Ankara.

UYGUN, Rahmi “ Maden İşletmelerinde Maliyet Sistemi ve Rödovanslı Sahalarda Bir Uygulama” Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Muhasebe Finansman Bilim Dalı, Zonguldak, 2003.

02.12.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.