Pınar Tekin Muratoğlu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
tekinpinar51@gmail.com

E-Dönüşüm Sürecinin Vergi Mükellefleri ve Vergi İdareleri Açısından Değerlendirilmesi

Günümüz dünyasında her alanda bilişim teknolojisi çok büyük bir hızla ilerlemektedir. Tarihe baktığımızda Devlet kavramı ortaya çıktığı zamandan itibaren kendini geliştiren değişikliklere ayak uyduran bir olgu haline gelmiştir. Sanayileşme ile birlikte toplumun ihtiyaçlarında önemli değişiklikler olduğu gibi birtakım değişiklikler de devletin var olma sebebine anlamsal görevler yüklemiştir.

Bilişim teknolojilerinde yaşanan bütün bu değişikliklerle birlikte internet teknolojisinin yaşam alanındaki rolü sadece iletişim teknolojisi olmaktan çıkıp yaşamın tüm boyutlarını değişime zorlayan bir teknolojik araç haline getirmiştir. Bu gelişmelerin şekillendirdiği yeni kamu yönetimi anlayışı ile devlette yaşanan bu dönüşüm sürecinde e devlet benimsenmiştir.

E devlet modeli devletin yapmakla yükümlü olduğu faaliyetler ve vatandaşlar işletmeler ve kamu görevlileri ve hükümetin diğer işlevleri ile etkileşimler elektronik ortama aktarılarak birebir ve aracısız kesintisiz olarak kullanıma sunulmaktadır. Türkiye de e-devlet uygulamalarının kullanım alanlarına baktığımızda en yoğun olarak kullanan kurum Maliye Bakanlığı olduğunu görmekteyiz.

Maliye Bakanlığına baktığımızda e devlet projeleri yönünden birçok çalışmalara imza attığını ve atmaya devam ettiğini görmekteyiz. Maliye Bakanlığı e dönüşüm süreçleri ile vergi mükelleflerinin değişen ve gelişen yaşamsal beklentilerini karşılamaya yönelik olması, vergi idareleri açısından hizmet sunma maliyetlerinin önemli seviyede düşürülmesi, mali verimliliğin ve şeffaflığın arttırılmasını desteklemektedir.

VERGİ MÜKELLEFLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Maliye Bakanlığı tarafından hayata geçirilen e-uygulamalar, işletmelerin diğer iş süreçlerinin de elektronik ortama taşınmasına yol açmış ve işletmenin faaliyetlerine de hız, esneklik ve verimlilik katmıştır. Bu uygulamalar firmaların hem ofislerindeki hem de sahadaki iş süreçlerini en iyi hale getirerek işletme

etkinliklerini de bir bütün hâlinde etkileyerek işletmelerin e-dönüşümüne katkı sağlamaktadır. Maliye Bakanlığında e dönüşüm süreci 2003-2004 yıllarında yayınlanan eylem planları ile verginin

beyanı, tahakkuku ve ödemeleri elektronik ortamda yapılması şeklinde açıklanmış olup uygulamaya geçmesi ise 2005 yılını bulmuştur.2005 yılında elektronik beyanname sistemine geçilmiştir.

İlerleyen süreçlerde e-fatura, e-defter olarak da hedefler belirlenmiştir.

Vergi idaresinde yaşanan e-dönüşüm süreci ile mükelleflere birtakım yararlar sağlamıştır. vergisel işlemleri, vergi dairesine gitmeden bilgisayar başında yapabilmeleridir. Böylece hizmet kalitesi arttırılıp, bürokratik işlemler azaltılarak verimlilik artışı sağlanmaktadır. Bu çerçevede mükellefler öncelikle Vergi Kimlik numaraları ile tek sicilde vergileri birleştirilerek daha hızlı ve kaliteli hizmet sunulmuş ve mükelleflerin vergi sistemine güveninin arttırılması sağlanmıştır. Mükelleflerin vergi dairesinde harcadıkları zaman en aza indirilerek kendilerine ilişkin bilgileri kolaylıkla izleyebilme ve denetleyebilme imkânı sağlanmış, daha önce vergi dairesinde dahi güçlükle erişebilecekleri bilgiler mükelleflerin kullanımına sunulmuştur.

E-vergisel uygulamalar mükellefler açısından başlangıçta kurulum, donanım, eğitim vb. alanlar da birtakım maliyetlere neden olsa da zamanla işletmelerin doğrudan vergisel olmayan diğer iş süreçlerinin de elektronik ortama taşınmasına yol açmış veya var olan otomasyon süreçlerine entegre edilerek işletme faaliyetlerine hız ve verimlilik katmıştır.

E-beyanname ile başlayan ve e-fatura, e-arşiv fatura, e-defter, e-bilet, yeni nesil yazar kasa sistemleri ile devam eden bütün elektronik vergisel uygulamaların sonunda ise işletmeler kâğıtsız ofis hedeflerini gerçekleştirmede çok önemli avantajlar elde etmişlerdir. Örneğin elektronik ortamda düzenlenen fatura ilgili tarafa iletilmesinde kolaylık, ödemelerin gecikmesini azaltmaktadır. Bütün bunların yanında kağıt tüketiminin azalması ve ulaşım için harcanan enerji maliyetlerinin düşürülmesi açısından e-fatura sisteminin çevresel faydaları da önem arz etmektedir.

Elektronik vergi uygulamaları özellikle yaygın bir dağıtıcı, tedarik ve bayi ağına sahip büyük firmaların (perakendecilik, gıda, içecek, otomotiv, eczacılık sektörleri vb.) sahadaki operasyonel işlemlerini hızlandırarak firmalara hem emek hem de zamandan önemli ölçüde tasarruf imkânları sunmuştur. E-fatura, e-defter, e-arşiv gibi e-vergi uygulamaları işletmelere, hiçbir e-devlet uygulamasının sağlayamadığı ölçüde büyük bir maliyet avantajı ile hız, etkinlik ,verimlilikve esneklik sağlamıştır.

E-defter uygulaması mükelleflerin ,birçok kamu ve özel sektör kurumunun vergisel veya vergisel olmayan birçok amacına katkı sağlayabilecek uygulamadır. Ayrıca e-defter uygulanması ile de kağıt ortamında tasdik ve saklama sorumluluğunu ortadan kaldırmak vergiye gönüllülükte uyumu sağlayıp arttırabilmektir. Belgelerin elektronik ortamda saklanması, istenildiğinde çıkartılarak tekrar incelenmesi ya da uzun zaman kayıt altında tutulmasına imkan sağladığından ekstra avantajlara sahiptir. Vergi usul Kanuna göre 5 yıl Türk Ticaret Kanuna göre 10 yıl süre ile düzenlenen her belge dijital ortamda saklanarak muhafaza edilebilir.

Mükelleflerin internet vergi dairesinden kendi vergisel durumuyla ilgili bir çok sorgulamayı yapabilmesi, VİMER vasıtasıyla bilgi ve danışmanlık hizmeti alabilmesi, Hazır Beyan Sistemi ile kapsama giren mükellefler açısından beyannamesini doğrudan oluşturma imkânı, İade Takip Sistemi ile iade sürecinin aşamalarını takip edebilmesi gibi çok sayıdaki e-uygulama, mükelleflerin vergisel işlemlerini kolaylaştırırken, sunduğu şeffaflık ve güvenlik sayesinde mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu artırmıştır.

VERGİ İDARELERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Türkiye’de vergi idaresi, iş yükünün, vergi maliyetinin ve bürokrasinin azaltılmasına yönelik teknolojik imkânlardan yararlanarak vergi uygulamalarının daha hızlı ve daha etkin işlemesine imkân vermektedir. Ülkemizde e-devlet kapsamında vergi idaresinde e-dönüşüme yönelik birçok elektronik vergisel uygulama projesi geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Bu projelerden en önemlisi

Maliye Bakanlığına bağlı Gelir idaresi Başkanlığı dönüşüm politikalarını hızla hayat geçirip uygulamaya başlıyor. Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalardan birisi olan Say200i (otomasyon projesi) bu alanda atılan önemli

adımlardan birisidir. Ayrıca vergi idarelerinin yürüttüğü projelerden birisi olan Vedop (Vergi Dairesi Otomasyon Projesi)ile internet vergi dairesi kapsamında çeşitli mükellefler ile diğer kurumlara hızlı hizmetler sunulmaktadır. Bu projelerle Maliye Bakanlığı;

*Saydamlık, etkinlik, verimlilik

*Doğru bilgiyi zamanında etkin sunma

*Denetimlerin etkin olmasını sağlama

*Vergilemede yapılana hataları en aza indirmek ve Vergi kaçakçılığının önüne geçebilmek.

*Vergi tahsilatlarını arttırmak.

*Vergi idarelerinin maliyetlerini minimize etmek.

*Mükelleflerin işlerini kolaylaştırmak.

 gibi hedeflere ulaşmıştır.

Vergi idarelerinin görevleri Vergi kanunlarına göre vergiyi değerlendirmek ve tahsil etmektir. Zamanla vergi idarelerinin görev yetki alanı genişlemiştir. Örneğin; günümüzde vergi idareleri gümrük yönetimi, bazı yetki alanlarında gayrimenkul vergilerinin yönetimi ile bağlantılı olan idari birimler için mülk değerleme işlevlerinin yönetimi, sosyal güvenlik katkı paylarının yönetimi, piyango, kumar, oyun Ve kumarhanelerden elde edilen gelirlerin toplanması ve Vergi sisteminin unsurlarıyla entegre çeşitli sosyal yardım ödemelerinin yapılması gibi pek çok görevi daha yerine getirmektedir. Söz konusu görevlere bağlı olarak vergi idarelerinin mükellef sayıları da her geçen gün artmakta ve mükellefler ile olan ilişkileri de daha karmaşık bir hal almaktadır. Dolayısıyla idarelerin bu ilişkiyi doğru şekilde ve zamanda yönetebilmesi gerekmektedir. Bu durumda vergi idareleri geleneksel yöntemlerle karşılanması mümkün olmadığı için teknolojinin kullanılması gerekmektedir.

Teknolojik gelişmeler ve e dönüşümle birlikte dönüşen vergi ve muhasebe sistemleri elektronik sisteme aktarılmıştır. Elektronik sisteme aktarılması ile birlikte aşağıdaki faydalar ortaya çıkmaktadır;

·Kayıtlara etkisi açısından: Geleneksel muhasebe anlayışından farklı olarak kayıtlar elektronik ortamda tutulmaktadır. Böylelikle hem daha ayrıntılı kayıt tutma imkanı ortaya çıkmaktadır hem de alt ve yardımcı hesaplar kolay bir biçimde izlenebilmektedir.

· Belgeleme yönünden etkisi: Bilgisayar ortamında tutulan defter ve belgelerin manyetik ortamlarda gerçekleştirilmesi ve saklanması işlerin daha hızlı ilerlemesine ve yapılan muhtemel yanlışların kısa süre içerisinde fark edilmesine fayda sağlamaktadır. Aynı zamanda elde hazırlanan belgelere nazaran büyük ölçüde kağıt ve kırtasiye tasarrufu sağladığını söylemek de mümkündür.

· Arşivleme yönünden etkisi: Alışılmış sistemde belgeler belirli bir düzene ve kurala göre fiziki olarak dosyalarıyla saklanmak zorundadır. Bu durum hem iş yükünü arttırmaktadır hem de arşivcilik için gerekli olacak olan fiziki ortam bulma sorununu doğurmaktadır. Fakat elektronik ortama geçiş ile birlikte arşivleme işlemleri son derece kolaylaşmıştır.

· Raporlama yönünden etkisi: Alışılmış yöntemlerle hazırlanan raporları hem hazırlamak hem de ilgili kurum ve kuruluşlara göndermek günleri alabilmektedir. Halbuki bilgisayar alanında yaşanan gelişmeler sayesinde raporlar çok kısa sürede yazılım programları sayesinde kolayca hazırlanabilmekte ve gerekli yerlere kolayca gönderilebilmektedir.

· Personel açısından etkisi: Elektronik sistemlere geçişle birlikte meslek elemanlarının yükünü hafifletmeyi de getirmiştir. Elektronik sistem ile birlikte meslek elemanları zaman alıcı işleri bilgisayara devretmişlerdir. Böylelikle meslek elemanları uzun hesaplamalardan ve raporlama gibi iş yükünden kurtulup danışmanlık ve denetim rolü üstlenmiştir.

Sonuç:

Globalleşme süreci bilişim teknolojilerinde hızlı bir ilerlemeyi beraberinde getirmiştir. Bilişim

teknolojilerinde yaşanan bütün bu değişimler ticari hayatı, mali hayatı ve sosyal hayatı etkisi altına almış durumdadır. Ticari mali hayatın en önemli aktörlerinden birisi Maliye Bakanlığı diğeri de vergi mükelleflerini temsil eden muhasebe meslek mensuplarıdır.

Maliye Bakanlığı e dönüşüm süreçleri ile vergi gelirlerini arttırılmasını vergi tahsilat maliyetlerini minimize etmeye çalışmak vergi de denetimlerin etkinliğinin arttırılmasını sağlamaktadır. Belgelerin muhasebenin dönemsellik kavramına uygun olarak kaydedilmesinde olumlu katkıda bulunduğunu görmekteyiz. Evrakların dönemsellik kavramına uygun olarak yani eş zamanlı kaydedilmesiyle muhasebe sistemlerine gerçek zamanlı bilgi akışı sağlanarak denetim, raporlama ve beyanlarla ilgili iş akış süreçlerinde ciddi zaman tasarrufu sağlandığı ve işlemlerin en doğru şekliyle yapılabildiği çıkan önemli olumlu sonuçlardandır. Ayrıca artan ihtiyaçları karşılamada geleneksel yöntemlerin yetersiz kalması sebebiyle gelecekte vergi idarelerinin yeni teknolojilere yöneleceği beklenmektedir. Bu kapsamda vergi idarelerinin büyük veri, Vergi raporlama, platformlar, veri ayıklama, mantıksal çözümleme, otomasyon, bilişsel teknolojiler Ve blok zinciri gibi dijital araçları kullanması öngörülmektedir.

 E –belgelerin muhasebe kayıt sistemine doğru olarak aktarıldığını sistemlerden alınan raporlamalar sayesinde kısa zamanda ve hatasız kontrol edilebilmesi sayesinde mükellefler açısından olumlu olarak kabul edilmektedir. Vergi idaresi ile mükellef ve meslek mensupları arasında yürütülen vergisel işlemlerde bilgi ve iletişim teknolojileri yoluyla maksimum faydanın sağlanabilmesi için, ilk öncelik gerekli teknik alt yapının kurulması, sistem güvenliğinin sağlanması, bu teknolojiler ile sistemin sağlıklı işleyebilmesi için mevzuatın uyumlaştırılması, dağınık haldeki düzenlemelerin birleştirilerek gelişmelere paralel olarak güncellenmesi, son olarak da sistemi hem teknik altyapı hem de mevzuat açısından çalıştıracak olan nitelikli insan kaynağının sağlanması gerekmektedir.

07.10.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.