YMM Mustafa Pehlivan Vergiye Uyum Gönüllü Mü, Gönülsüz Mü Olsun? (25.03.2025)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Özlem Güler
Gelir Uzmanı
ozlemgulergu@hotmail.com

9595 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, Vergilerin Kanuniliği

A. İlgili Mevzuat

Bilindiği üzere 1982 Anayasasının;

8’inci maddesinde yürütme yetkisi ve görevinin, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılıp yerine getirileceği,
73’üncü maddesinde vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisinin Cumhurbaşkanına verilebileceği,
104’üncü maddesinde Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabileceği, kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacağı, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümlerinin uygulanacağı, Cumhurbaşkanının, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği,

belirtilmiştir.

Bu hükümler literatürde vergilerin kanuniliği olarak da adlandırılan kanunsuz vergi ve ceza olmaz prensibinin yansımasıdır; bu sayede hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik, kanunla düzenlenmesi gereken hususlarda TBMM dışındaki kurum ve kuruluşların şu veya bu gerekçelerle vergi ve benzeri mali yükümlülükler koyması, kaldırması, değiştirmesi önlenmekte, kanunlar ve ikincil mevzuatın yargı denetimine tabi tutulması sağlanmaktadır.

6802 Sayılı Gider Vergileri Kanununun;

28’inci maddesinde, banka ve sigorta şirketlerinin 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paraların BSMV’ye tabi olacağı,
30’uncu maddesinde Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisini banka ve bankerlerle sigorta şirketlerinin ödeyeceği, sigorta aracıları tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefinin sigorta şirketleri olduğu,
32’inci maddesinde ise yabancı para üzerinden yapılmış olan muamelelere müteallik vergi matrahlarının tayin edilmesinde Maliye Bakanlığınca her altı ayda bir tespit edilecek kurların nazara alınacağı,
33’üncü maddesinde Cumhurbaşkanının, bu maddede belirtilen vergi oranını bankalar arası mevduat muameleleri, bankalar ile 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri ve diğer banka ve sigorta muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte % 1'e, kambiyo muamelelerinde ise sıfıra kadar indirmeye ve kambiyo muamelelerinde on katına, vergiye tabi diğer muamelelerde ise kanuni seviyesine kadar artırmaya yetkili olduğu,

belirtilmiştir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın;

Amaç, konu, yetki ve saklı hükümler başlığını taşıyan 19’uncu maddesinde Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata, görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esasların bu Karar ile tayin ve tespit edileceği,
Tanımlar başlıklı 2’inci maddesinin;

(h) bendinde Döviz (kambiyo): Efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev'i hesap, belge ve vasıtaları,
j) Kıymetli Madenler: Her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyumu ifade edeceği,

belirtilmiştir.[1]

5411 Sayılı Bankacılık Kanununun;

Faaliyet konuları başlıklı 4’üncü maddesinde bankalar, diğer kanunlarda öngörülen hükümler saklı kalmak kaydıyla maddede belirtilen faaliyetleri gerçekleştirebileceği,

belirtilmiş; para piyasası araçları ile kıymetli madenlerin alım satımı işleri ayrı işlemler olarak nitelendirilmiştir.

GİB Özelgesi

Altın mevduat hesaplarında BSMV hesaplanıp hesaplanmayacağı konulu Özelge’de[2],

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğin (No: 2008-32/35) 3 üncü maddesi uyarınca, bankalar Türkiye'de ve yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına vadeli veya vadesiz altın, gümüş ve platin depo hesabı açabilmekte ve bu hesaplar, altın gümüş ve platinin fiziken teslimi karşılığında veya bankalarca satış yapılmak suretiyle açılabileceği, uygulamaya ilişkin usul ve esasların Tebliğde açıklandığı,
Buna göre, bankanız tarafından kendi nam ve hesabına yapılan altın alım satım işlemlerinde altının alış tarihindeki TL değeri ile satış tarihindeki TL değeri arasındaki fark üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanması gerektiği, bankanız tarafından müşterileriniz nam ve hesabına yapılan altın alım satım işlemlerinde, alınan komisyon bedelleri üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanması gerektiği,

belirtilmiştir.

B. Konuyla İlgili Danıştay Kararı

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Türkiye Bankalar Birliği Başkanlığına yazılan, Bankalar nezdinde yatırım hesapları ve diğer hesaplar üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satışı işlemlerinin kambiyo işlemi kapsamında değerlendirilmesi ve bu işlemler üzerinden kambiyo muamele vergisi (BSMV) hesaplanması gerektiği yolundaki 21/05/2020 tarih ve 53703 sayılı yazısının iptali için açılan davada Danıştay;

Davalı Hazine ve Maliye Bakanlığınca dava konusu işlemin, “…tereddütlerin giderilmesi ve uygulamaya yön verilmesini teminen Türkiye Bankalar Birliğine gönderilen görüş/bilgilendirme yazısından ibaret olduğu… anılan işlemin iptali istemiyle dava açmasının usul yönünden mümkün olmadığına yönelik savunması”nı yerinde görmeyip davayı esastan karara bağlayarak oy birliğiyle işlemin iptaline karar vermiştir.[3]

C. 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 9595 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

Bu defa, 15/03/2025 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan ‘Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 9595)’de;

32 Sayılı Kararın “Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları” Başlıklı 19’uncu Maddesine Aşağıdaki (3) Numaralı Fıkra Eklenmiştir:

“(3) Kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemleri kambiyo işlemi sayılır”

Denilmiştir.[4]

D. Değerlendirme

Anılan Cumhurbaşkanı Kararı’ndan sonra Gelir İdaresi Başkanlığı’nca konunun açıklığa kavuşturulması beklenmektedir.

Öte yandan, yukarıda tarih ve sayısı belirtilen Danıştay Kararında;

“İlgili kanunlarda belirtilen düzenlemelerde, vadesiz ve yatırım hesapları üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın alım-satım işlemlerinin kambiyo işlemi olarak değerlendirilmesine hukuki dayanak teşkil edebilecek herhangi bir hüküm bulunmadığı gibi,
Dava konusu düzenleyici işlemin tesis edildiği 22/05/2020 tarihine kadar davalı idarenin de vadesiz ve yatırım hesapları üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın alım-satım işlemlerini kambiyo işlemi olarak değerlendirmediği ve BSMV’ye tabi tutulması gerektiğine ilişkin bir görüşünün olmadığı,
Konuya ilişkin GİB Özelgesi de dikkate alındığında, bankaların vadesiz ve yatırım hesapları üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satış işlemlerinin, bu konuda açık bir yasal düzenleme bulunmamasına rağmen kambiyo satışı olarak değerlendirilmesi suretiyle banka ve sigorta muameleleri vergisine tabi tutulmasında,

yukarıda yer verilen Anayasa'nın kanunilik, hukuki belirlilik, hukuki güvenlik ve açıklık ilkelerine uyarlık görülmediği belirtilmiştir.”

9595 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile kıymetli maden depo haseplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlerinin kambiyo işlemleri sayılacağı öngörülmüş, böylece sözkonusu işlemlerin kambiyo işlemi sayılmak suretiyle 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu kapsamında BSMV’ye tabi tutulması sağlanmıştır.

Bu haliyle Karar ile yapılan düzenleme, yargı mercilerinde yeni ihtilaflara sebebiyet vereceğinden, çıkarılacak bir kanunla konunun çözüme kavuşturulması gerekmektedir.

[1] https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2020/03/TurkParasiKiymetiniKorumaHakkinda32sayiliKarar04032020.doc

[2] Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 22/02/2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.99.16.02-BSMV/28-60 sayılı Özelge

[3] Danıştay Yedinci Daire, Esas No : 2020/1362, Karar No : 2023/1758

[4] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/03/20250315-14.pdf

18.03.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)