Özgür Demir
İş Başmüfettişi
Bilirkişi
ozgurdemir88@hotmail.com

İş Sözleşmeleri İle veya Sonradan Alınan Fazla Çalışma Onayı Gece Fazla Çalışma Onayı Yerine Geçmez

4857 sayılı İş Kanununun Fazla Çalışma Ücreti başlıklı 41 inci maddesine dayanılarak İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği çıkartılmıştır.  25.08.2017 Tarih, 30165 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik değişikliği ile İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde değişiklik yapılmıştır.

Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.”

Söz konusu mevzuat değişikliği ile birlikte eskiden her sene başında işçilerden yıllık fazla çalışma onayı alınması zorunluluğu kaldırılmış ve iş sözleşmeleri ile işçilerden fazla çalışma onayı alınması yeterli hale getirilmiştir. İş sözleşmesi ile peşinen alınan fazla çalışma onayı ise yeni düzenleme ile işçi tarafından işverene 30 gün önce bildirilmesi şartı ile geri alınabilecektir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun Gece Süresi ve Gece Çalışmaları başlıklı 69 uncu maddesinde gece dönemi ve gece çalışması tanımlanmaktadır. İlgili madde metninde aynen; “Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir… İşçilerin gece çalışmaları yedibuçuk saati geçemez. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.” düzenlemelerine yer verilmiştir. Söz konusu düzenlemeler incelendiğinde gece çalışmasının günün hangi saat dilimleri arasında kaldığı düzenlenmiş, gece çalışmasında günlük çalışma süresinin yasal azami üst sınırı çizilmiş, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçilerin yazılı onayı alınması şartı ile gece 7.5 saatin üzerinde gece çalışması yapılabilmesinin önü açılmıştır. Madde metninde turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işyerine değil de işlere vurgu yapılması da Kanun koyucu tarafından söz konusu hükmün yapılan iş özelinde değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmektedir.

Gece 7.5 saati aşan çalışma yapılması çalışma hayatında sıklıkla karşılaşılmaktadır. Konu hakkında yapılan bu değişiklik ise çok önemli olup işyerinde bu işlerde çalışan işçilerin fazla çalışma ücreti hesaplamalarının da tamamen değişiklik göstermesine yol açmaktadır. Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre gece 7.5 saati aşan (ara dinlenme süresi düşüldükten sonra) her bir çalışma haftalık 45 saatin aşılmasına bakılmaksızın doğrudan fazla çalışma olarak hesaplanmaktadır. İşçi haftalık 45 saati aşmasa dahi gece 7.5 saati aşan çalışma yaptığında söz konusu çalışma yasaklı çalışma sayılacağından, yapılacak fazla mesai hesabında işçinin saat başına düşen ücret tutarının 1.5 katı üzerinden toplam tutarın tespit edilmesi gerekecektir. Bu sebepledir ki turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçilerin yazılı onayı alınması halinde bu işlerde çalışan işçilerin fazla çalışma ücreti hesaplaması da tamamen değişecek ve onay alındığı için gece çalışmalarının günlük 7.5 saati aşıp aşmamasına bakılmaksızın haftalık 45 saat üzerinden hesaplama yapılacaktır.

Tüm bu aktarılan hususların önemine binaen uygulamada ise 4857 sayılı İş Kanunu 41 inci maddesi kapsamında alınması gereken fazla çalışma onayı ile aynı Kanunun 69 uncu maddesi uyarınca alınması gereken gece fazla çalışma onayının birbirine karıştırıldığı ve iş sözleşmeleri ile işçilerden alınan fazla çalışma onayının 4857 sayılı İş Kanunu 69 uncu maddesinde düzenlenmiş olan gece fazla çalışma onayını da kapsadığı düşüncesinin yer aldığı gözlemlenmektedir. İş sözleşmeleri ile ya da sonradan işçilerden alınan fazla çalışma onayı gece fazla çalışma onayı yerine geçmez. Her iki onay Kanunun farklı maddelerinde ve ayrıksı şekilde düzenlenmiştir. 4857/41 inci madde ile alınan onay işçinin fazla çalışma yapıp yapmamasına ilişkindir, 4857/69 uncu madde ile düzenlenen onay ise işçinin gece fazla çalışmaya onay verip vermemesi ile ilgilidir. Bir işçi fazla çalışmaya onay verip gece fazla çalışmasına ise onay vermeme iradesine ve serbestisine sahiptir. İş sözleşmesi ile alınan fazla çalışma onayının gece fazla çalışma onayını da kapsadığını iddia etmek ise işçinin gece fazla çalışmaya onay verip vermeme iradesinin ortadan kaldırılması demektir. Kanunun açıkça işçiye bırakmış olduğu gece fazla çalışma yapmaya onay verip vermeme yetkisinin tek taraflı şekilde iş sözleşmesi ile ya da sonradan alınan fazla çalışma onayı ile ortadan kaldırılması hukuka uygun düşmeyecektir.   

Özetle; 4857/41 maddesi uyarınca işçilerden fazla çalışma onayı iş sözleşmeleri ile ya da sonradan alınabilir. 4857/41 maddesi uyarınca alınan fazla çalışma onayı 4857/69 uncu maddesi kapsamında istenen yazılı gece çalışma onayı yerine geçmez. İşçilerden ayrıca gece çalışma onayı alınmadığı takdirde buna ilişkin fazla çalışma hesabında gece 7.5 saati aşan her bir saat haftalık 45 saatin aşılıp aşılmadığına bakılmaksızın fazla mesai olarak kabul edilecek ve işverenler işçilere fazla çalışma ücreti ödemekle yükümlü olacaktır.

19.08.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.