Özgür Demir
İş Başmüfettişi
Bilirkişi
ozgurdemir88@hotmail.com

Fazla Çalışma Ücretinin İşçinin Temel Ücretine Dâhil Olması Halinde Kıdem ve İhbar Tazminatı Hesabı

İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dâhil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmektedir.

“İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemizce, 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğu kabul edilmekte olup, yılda 270 saati aşan çalışmaların kanıtlanması durumunda karşılığının ödenmesi gerekir. Bu halde, iş sözleşmesinde kararlaştırılan aylık ücrete aylık 22,5 saat fazla çalışma ücretinin de dahil olduğu göz önüne alınarak, davacının fazla çalışma ücreti dışında kalan ücretinin asgari ücretin altında kalıp kalmadığı denetlenmelidir.” (Yargıtay 9. HD, E. 2020/5049, K. 2021/4151, T. 25.02.2021)

Yargıtay içtihatlarında yıllık 270 saatle sınırlı olarak ve işçiye ait ücretin asgari ücretten yüksek olması ile birlikte ödenen ücretin fazla çalışmayı karşılayacak tutarlarda olması durumlarında söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Uygulamada ve sahada sıklıkla karşılaşılan asgari ücret düzeyinde ya da asgari ücretin biraz üzerinde ücret alan işçilerin temel ücretine yıllık 270 saate kadar fazla çalışma ücretinin dâhil olduğu hükümleri geçersizdir. Hesaplamada bu husus dikkate alınmaz.

Yasal şartlarını sağlaması halinde aylık temel ücrete 270 saate kadarki fazla çalışma ücretinin de dâhil olduğu hallerde işçilerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı hesaplamalarında işçiye aylık temel ücreti içinde ödenen tutarın ayrıştırıldıktan sonra giydirilmiş ücretin hesabının yapılması gerektiği görüşü bulunmaktadır. Bu görüşe göre aylık 22.5 saat fazla çalışmanın zamlı kısmı düşülmeli ve bulunan ücret üzerinden ayni ve sosyal yardımlar eklenerek tazminata esas giydirilmiş ücret tespit edilmelidir. Söz konusu bu görüş hala doktrinde karşılık bulsa da güncel Yargıtay içtihatlarında artık uygulanmadığını belirtmekte fayda bulunmaktadır.

Gerçekten de kıdem tazminatı hesabında esas alınacak ücret, işçinin son ücretidir. Başka bir anlatımla, iş sözleşmesinin feshedildiği anda geçerli olan ücrettir. Eğer işçi ihbar öneli tanımak suretiyle iş sözleşmesini sonlandırmışsa, önelin bittiği tarihte fesih gerçekleştiğinden, önelin bittiği tarihteki ücreti esas alınmalıdır. Bildirim öneli tanınmaksızın ve ihbar tazminatı da ödenmeden (tam olarak ödenmeden) işverence yapılan fesih durumunda ise, bildirim öneli sonuna kadar işyerinde uygulamaya konulan ücret artışından, iş sözleşmesi feshedilen işçinin de yararlanması ve tazminatının bu artan ücret esas alınarak hesaplanması gerekir.

Kıdem tazminatına esas alınacak olan ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanununun 32’nci maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dâhil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. Satış rakamları ya da başkaca verilere göre hesaplanan prim değişkenlik gösterse de, kıdem tazminatı hesabında genişletilmiş ücret kavramı içinde değerlendirilmelidir. İşçiye sağlanan koruyucu elbise, işyerinde kullanılmak üzere verilen havlu, sabun yardımı, arızi fazla çalışma, ulusal bayram genel tatil, hafta tatili alacakları dikkate alınmaz.

İşçinin ücretine 270 saate kadar dâhil olan fazla çalışma ücretinin dahil olduğu hallerde ise işçinin temel ücretinden 270 saatin arındırılması ve bu arındırılmış tutar üzerinden tazminata esas giydirilmiş ücret hesabı hatalı olacaktır. Kural olarak arızi olarak yapılan fazla çalışma ücretleri kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz. Fazla çalışma işçinin yaptığı çalışmaya bağlıdır. Şarta (yani işçinin fiili çalışmasına) bağlı olan fazla çalışma ücreti ise işçinin temel ücretine 270 saate kadar olan tutarın dâhil edildiği hallerde ise artık şarta bağlı bir çalışma olma özelliğini yitirecek ve işçiye aynı ücret gibi yapılan bir ödeme halini alacaktır. İşçiye fazla çalışma yapsa da yapmasa da bu tutar aynı bir ücret gibi çalışma hayatı boyunca ödenmeye devam edecektir. Bu nedenle kıdem ve ihbar tazminatına esas giydirilmiş ücretin hesabında doğrudan işçinin 270 saat dahil ücretinin baz alınarak yapılması gerekmektedir. Yargıtay da güncel içtihadını bu yönde değiştirmiş ve uygulamaya başlamıştır.

“…taraflar arasında imzalanan iş sözleşmesinin ilgili hükmü uyarınca, davacının temel ücretine yıllık 270 saatlik fazla mesai ücretinin de dahil olduğundan bahisle temel ücret içerisinde fazla çalışma ücreti olarak ödendiği kabul edilen aylık 22,5 saatin ücreti mahsup edilerek davacının temel ücreti belirlenmiştir… davacının iş sözleşmesinin ilgili hükmü uyarınca yıllık 270 saate kadar yapılacak fazla çalışmaların karşılığı ücretin, taraflarca kararlaştırılan aylık maktu ücret içerisinde, sürekli olarak ve davacının fazla çalışma yapıp yapmadığından bağımsız biçimde ödendiğinden, arızi nitelikteki bir fazla çalışma gibi değerlendirilemeyeceği gözetildiğinde, dava konusu fark ihbar tazminatına esas alınan temel ücretin hatalı hesaplandığı anlaşılmış olup yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 9. HD, E. 2020/2597, K. 2021/5846, K. 09.03.2021)

İş akdinizin feshinde kıdem tazminatı hesabı bordrosunu iyice kontrol etmeniz ve yukarıda aktarılan bu hususu tespit etmeniz halinde eksik kıdem tazminatı ödemesi nedeniyle fark tazminat tutarınızı talep etmeniz yerinde olacaktır.

12.08.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.