Özgür Akkaya
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Ottimo Yönetim Danışmanlığı ve Müşavirliği A.Ş.
ozgur_akkaya@ismmmo.org.tr

Belediye Denetim Komisyonunun Yapısına Eleştiriler ve Bir Öneri

GİRİŞ

6360 sayılı kanundan sonra ülkemizde 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümlerine tabi 51 il, 403 ilçe ve 397 adet belde belediyesi mevcuttur. Bu belediyelerde hangilerinde “denetim komisyonu” kurulması gerektiğini ve bu komisyonun yapısı makalemizde incelenecek ve eleştirilecektir.

Türk pozitif hukukunda “mahalli idareler” in bir tanımı vardır. Hem de bu tanım, normlar hiyerarşisinde en üst seviyede yer alan normda, yani Anayasa’ da yapılmıştır. Anayasamızın 127’nci maddesinde mahalli idareler şu şekilde tanımlanmıştır.

“Mahalli idareler ,  il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen , seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişiliklerindendir”

Belediye denetim komisyonunun oluşturulması

Belediyelerdeki denetim komisyonlarının oluşumuna ilişkin bilgiler 5393 sayılı Belediye Kanununa ve 10.7.2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 12, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 3.7.2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 19 uncu maddesine dayanılarak çıkarılan Belediye Meclisi Çalışma Yönetmeliğinde açıklanmıştır.

İl ve ilçe belediyeleri ile nüfusu 10.000'in üzerindeki belediyelerde, belediye meclisi, her ocak ayı toplantısında “belediyenin bir önceki yıl gelir ve giderleri ile bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin denetimi” için kendi üyeleri arasından gizli oyla ve üye sayısı üçten az beşten çok olmamak üzere bir denetim komisyonu oluşturur. Buna göre komisyonların denetim yetkileri, bir önceki yıl gelir ve giderleri ile bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemler ile sınırlı olup, cari yıl iş ve işlemleri komisyonların yetki alanı dışında kalmaktadır.

Belediye denetim komisyonunun çalışma süresi

Denetim komisyonunun çalışma süresi yine 5393 sayılı Belediye Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre komisyon çalışmasını 45 iş günü içerisinde tamamlamak zorundadır. Komisyon çalışmasını her halükarda Mart ayının sonuna kadar meclis başkanlığına sunması gerekmektedir. Buna göre 45 iş günü en fazla süre olup daha kısa sürede de tamamlanması mümkündür. Komisyonun çalışma süresi komisyonun oluşturulması meclis kararının alınması ile başlamaktadır. Denetim komisyon raporu için mecliste ayrıca oylama yapılmaz. Komisyon üyelerine toplantılara katıldıkları günler için ve en fazla 45 gün üzerinden huzur hakkı ödemesi yapılabilecektir . Meclis üyeleri, denetim komisyonu çalışmaları süresinde başka bir komisyonda görev almaları durumunda 5393 Sayılı Kanunun 32’nci madde hükmü gereği, sadece bir komisyon için huzur hakkı alabileceklerdir.

Belediye denetim komisyonunca yapılabilecek işler

5393 sayılı Belediye Kanununun 25’inci maddesine göre denetim komisyonunun görevleri “belediyenin bir önceki yıl gelir ve giderleri ile bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin denetimi” ile sınırlandırılmıştır.

Kanun maddesinde “bir önceki yıl” ifadesi ile cari yılda denetim komisyonunun yetkisi olmadığı sonucu çıkarılabilir.

Buna göre denetim komisyonu belediyelerin; -Bir önceki yıl gelirleri, -Bir önceki yıl giderleri, -Bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin denetimini yapmakla görevlidir.

Buna göre 2018 yılı ocak ayında yapılan belediye meclis toplantısında oluşturulan denetim komisyonundan 01.01.2017-31.12.2017 tarihleri arasındaki gelir ve giderleri ile bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin denetimini istenecektir.

Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 22.03.2006 tarih ve B050MAH006001521.2006.32.5/57505 sayılı görüşüne göre “denetim komisyonu her harcamayı denetler”

Denetim komisyonu kimlerden oluşur

Bilindiği üzere denetim komisyonu üyeleri seçimle iş başına gelen belediye meclis üyelerinden seçilmektedir. Belediye meclis üyeliğine seçilme kriterleri ise 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarlıkları Ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunda belirlenmiştir. Buna göre 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliliğine sahiptir. Dolayısı ile denetim komisyonuna seçilme yeterliliği de belediye meclisine seçilme yeterliliği ile aynı kurallara tabidir.

Bilindiği üzere denetim komisyonu üyeleri seçimle iş başına gelen belediye meclis üyelerinden seçilmektedir. Belediye meclis üyeliğine seçilme kriterleri ise 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarlıkları Ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunda belirlenmiştir. Buna göre 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı belediye meclis üyeliğine seçilme yeterliliğine sahiptir. Dolayısı ile denetim komisyonuna seçilme yeterliliği de belediye meclisine seçilme yeterliliği ile aynı kurallara tabidir.

Denetim komisyonu çalışmalarında görevlendirilecek kişilerde aşağıdaki şartlar aranır

 a) Kamu kurum ve kuruluşlarından görevlendirilecek kişilerde; kamu kurum ve kuruluşlarında denetim elemanı veya en az beş yıl kurumlarının gelir, gider veya bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin yürütüldüğü birimde çalışıyor olması gerekir.

b) Kamu personeli dışındaki kişilerde; kamu kurum ve kuruluşlarının gelir, gider veya bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin yürütülmesinde en az beş yıl çalışmış olmak ya da maliye, muhasebe, işletme, iktisat, kamu yönetimi veya benzer alanlarda en az lisans düzeyinde eğitim almış ve denetim yapabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olması gerekir.

Görüldüğü üzere denetim komisyonunda görevlendirilecek personel de dahi belirli yeterlilik şartları arandığı halde denetim komisyon üyelerinin seçiminde belediye meclis üyesi olması yeterli görülmektedir.

SONUÇLAR VE ELEŞTİRİLER

Belediye belde sakinlerinin mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılayan çok önemli bir anayasal organdır. Bu minvalde yetimin hakkının savunuclarıdır denetim komisyon üyeleri.

1-Ancak böylesine yüce bir göre belediyenin kendi içinde oluşturduğu üyelerden olmaz. Hiçbir kişilik yoktur ki kendi kendini sağlıklı bir şekilde denetleyebilsin.

2-Belediye denetim komisyonunun yine belediye meclis üyelerinden seçiliyor olması denetim teorisine zaten aykırıdır.

3-Belediyelerin T.C. Sayıştay Başkanlığı tarafından dış denetiminin yapılması tek başına yeterli midir, tartışma konusudur.

4-Sayıları bir hayli az olan T.C. İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişleri tarafından da bir dış denetim gerçekleştirilmektedir.

5-Bize göre Belediyeler Bağımsız denetçiler tarafından denetlenerek yüce mecliste denetim raporları değerlendirilmelidir.

6-Belediyelerin bağımsız denetçiler tarafından denetleniyor olması çok daha isabetli sonuçlara varılmasını sağlar ve daha şeffaf ve hesap verilebilirlik açısından kamusal fayda çok daha fazla olacaktır.

24.05.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.