Mustafa Özden Düzgün
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Mali Hukuk Uzmanı
Uludağ Üniversitesi
Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi
ozdenduzgun@hotmail.com

Vergi Hukukunda Yorum

I-Giriş  

Vergi kanunlarındaki soyut kuralların somut olaylara uygulanması bakımından nasıl uygulanacağını bilmek gerekmektedir. Vergi kanunlarının anlam bakımından uygulanmasına vergi hukukunda yorum diyoruz. Bir kanun hükmünün gerçekte ne demek istediğini belirlemek için yapılan çabalar genel olarak yorumlama faaliyeti olarak nitelendirilir. Yorum, bir vergi kanunun doğru anlamının ortaya çıkartılması olduğuna göre, yorumun kim tarafından yapıldığına bakılarak yorum çeşitleri, yorumun nasıl yapıldığına bakılarak yorum yöntemleri belirlenir.

II-Yoyum Çeşitleri

A-Yasama Yorumu

Yasama yorumu, yasama organı yani kanun koyucu tarafından yapılan yorumdur. Kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğine ilişkin olarak yasama organı tarafından yapılan yoruma yasama yorumu denir. Kuvvetler ayrılığı ilkesi gereği, kanunların yorumlanması yasama organı tarafından yapılmamalıdır. 1924 Anayasa döneminde var olan yasama yorumu, yargı organını etkileme kaygısı dolayısıyla 1961 ve 1982 Anayasasında kabul edilmemiştir.

B-İdare Yorumu

İdare yorumu, vergi idaresinin vergi kanunlarını anlayış ve uygulayış biçimidir. İdare yorumu soyut ve genel olaylara yönelik tebliğlerle yapılabildiği gibi somut olaylara yönelik muktezalar aracılığıyla da yapılabilir. İdari işlemler yargı denetimine tabidir.

C-Yargısal Yorum

Yargısal yorum, vergi uyuşmazlıklarının çözümü sırasında yargı organlarınca yapılan yorumdur. Uyuşmazlık hakkında verilen bir kararın, sonraki ve benzeri olaylar hakkında davanın tarafları dışında bağlayıcılığı yoktur. Bununla beraber, içtihadı birleştirme kararı ile ilgili olarak yapılan yargısal yorum idareyi ve yargı organlarını bağlar.

 D-Bilimsel Yorum

Bilimsel yorum, kanun hükümlerinin vergi hukuku alanında düşüncelerini açıklayan kimseler tarafından yorumlanmasıdır. Bağlayıcı olmayıp açıklayıcı ve kamuoyunu aydınlatıcı niteliktedir.

III-Yorum Yöntemleri

Kanunu yorumlarken izlenebilecek yönteme yorum yöntemi denir. Yorum yöntemlerine Vergi Usul Kanunu’nun 3’üncü maddesi kaynaklık etmektedir.

“Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade etmektedir. Lafzın açık olmadığı hallerde vergi kanunlarının hükümleri, konuluşundaki maksat, hükümlerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle bağlantısı göz önünde tutularak uygulanır.”  Buna göre, lafzi yorum, sistematik yorum, tarihi yorum ve amaçsal yorum vergi hukukunda başvurulabilecek yorum yöntemlerini oluşturmaktadır.

A-Lafzi (Deyimsel) Yorum

Soyut hukuk kurallarının somut olaylara uygulanması sırasında başvurulacak ilk yöntemdir. Deyimsel yorum kanun hükmünde yer alan kelimelerin, deyimlerin, ifadelerin dilbilgisi kuralları yönünden cümle yapısı içindeki anlamını araştırır. Kanun metninde kullanılan sözlerin ne anlama geldiği ortaya konmaya çalışılmalı, sonuç alınamaması durumunda diğer yorum yöntemlerine geçilmelidir.

B-Sistematik Yorum

Sistematik yorum yönteminde bir kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğini anlamak için hükmün, önce o kanunun bütünü içindeki yeri, daha sonra da tüm ilgili vergi hukuku kuralları ile bağlantısı araştırılmalıdır. Sistematik yorum, o alanı düzenleyen başta Anayasa olmak üzere kanunların bir bütün olarak ele alınmasını ve bunlar arasındaki bağ ve ilişkiye de dikkat edilmesini öngörür.

C-Tarihi Yorum Yöntemi

Tarihi yorum yönteminde bir kanun hükmü yorumlanırken, kanun koyucunun kanunun yapıldığı andaki iradesi araştırılır. Bu çerçevede, kanun gerekçelerine ve meclis tutanaklarına bakılmaktadır. Belli bir hükmün yorumunda o hükmün zaman içinde geçirdiği değişikliklerin incelenmesi, bu değişikliklerin amacından belli sonuçlara varılması da tarihi yorum yönteminin kapsamına girer.

D-Amaçsal (Gai) Yorum

Kanun koyucu Vergi Usul Kanunu’nun 3’üncü maddesinde yer alan “Vergi kanunları lafzı ve ruhu ile hüküm ifade eder.” hükmü gereğince lafza (söze) dayanan yorumun yanında kuralın özünün (ruhunun) de araştırılması gerektiğini belirtmektedir.  Vergi kanunları ekonomik koşullara bağlı olarak değişen olay ve durumlara uygulandığından, kanun koyucunun kanunu çıkartırken neyi amaçladığından çok, kanunun değişen ekonomik ve sosyal koşullar altında kazandığı objektif anlam üzerinde durulmalıdır. Kuralın yorumlanmasında, kanun koyucunun değil kanunun amacının belirlenmesi gerekmektedir. Bu yöntemde kanun ile ulaşılmak istenen sonuçlar ve amaçlar, günün şartlarına ve toplumun ihtiyaçlarına uygun olarak değerlendirilmektedir.

Sonuç

Yorum yöntemleri, biri diğerinin yerine geçmek üzere değil, birbirini tamamlamak üzere başvurulmalıdır.

KAYNAKÇA

KARAKOÇ Yusuf, Genel Vergi Hukuku, 7.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2014

ÖNCEL Mualla- Kumrulu Ahmet- Çağan Nami, Vergi Hukuku, 25. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2016

ŞENYÜZ Doğan, YÜCE Mehmet, GERÇEK Adnan, Vergi Hukuku, 8. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa 2017

28.04.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.