Mustafa Özden Düzgün
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Mali Hukuk Uzmanı
Uludağ Üniversitesi
Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi
ozdenduzgun@hotmail.com

Vergi Kanunlarının Zaman Bakımından Uygulanması

Giriş

Her kanun gibi vergi kanunları da yürürlükte oldukları süre içinde uygulanırlar. Vergi kanunun ne zaman yürürlüğe girdiğini, ne zaman yürürlükten kalktığını, yürürlüğe girmeden önceki ya da yürürlükten kalktıktan sonraki olaylara uygulanıp uygulanmayacağını bilmek büyük önem taşır. Zaman bakımından bir vergi kanununun aynı zamanda (aynı dönemde) aynı konuya birden fazla kereler uygulanmasına mükerrer (çifte) vergileme denir. Mükerrer vergi uygulanmaması için, vergi kanunlarının yürürlük sürelerinin tespiti önemlidir.

I. Vergi Kanunlarının Yürürlüğe Girmesi

Bir kanunun ne zaman yürürlüğe girdiğinin bilinmesi, bu kanunun ne zamandan başlayarak uygulanacağını ve aynı konudaki diğer kanunlarla çatışması halinde de hangi kanunun uygulanma önceliğine sahip olacağını belirlemek bakımından önemlidir. Genelde vergi kanunlarının yürürlük tarihi Resmi Gazete’de yayımlandığı tarih olarak belirlenir. Vergi Kanunun hangi tarihte yürürlüğe gireceği konusunda açık bir hüküm yoksa, Resmi Gazete’de yayımlandığı günü takip eden 45 gün sonra yürürlüğe girer.

II. Vergi Kanunlarının Yürürlükten Kalkması

Bir kanunun yürürlükten kalkması çeşitli yollarla olabilmektedir. Bunlardan en doğal olanı ve en sık rastlananı, bir kanunu diğer bir kanununu yürürlükten kaldırmasıdır. Yürürlükten kalkan kanunlar yürürlükten kalktıktan sonraki olay ve işlemlere uygulanmaz. Kanunun yürürlükten kalkması çeşitli şekillerde olabilmektedir.

- Yeni çıkarılan kanunla yürürlükteki kanunun bazı maddeleri değiştirilmekte ve yeni hükümler eskilerinin yerine geçmektedir.

-Aynı alanda yeni bir kanun kabulü ve yürürlüğe girmesi halinde, eski kanun yürürlükten kalkmakta ve yeni kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Kanunlar veya kanun maddeleri, çıkarılan yeni kanunda açıkça (sarih) belirtilerek yürürlükten kaldırılabilir(sarih ilga). Kanunun açıkça yürürlükten kaldırıldığı belirtilmeksizin üstü kapalı biçimde yürürlükten kaldırılmasına da (zımni ilga) rastlanmaktadır. Çatışan kanunların aynı anda ve birlikte uygulanmaları düşünülemez. Her ikisi de yürürlükte olan kanunların arasındaki çatışmanın giderilmesi konusunda üst-alt norm, önceki-sonraki ve genel-özel norm olmak üzere çeşitli ilkeler geliştirilmiştir. Birbiriyle çatışan kurallar arasında hiyerarşi (astlık-üstlük) ilişkisi varsa çatışma üst kural lehine giderilir. Normlar hiyerarşisinde aynı derecede bulunan hukuk kuralları arasında çatışma varsa sonra çıkarılan kuralın dediği olur. Aynı tarihli, aynı düzeydeki ve aynı konuyu düzenleyen biri genel, diğeri özel iki hukuk kuralının hangisi özelse o hukuk kuralının genel düzenleme içinde çatışan kuralı ortadan kaldırdığı kabul edilir.

-Kanunun veya hükümlerinin yürürlükten kalması, bunlar yürürlüğe girerken belirtilmiş olabilir.

-Kanun, belirli bir süre için çıkartılmış olabilir. Örneğin Bütçe Kanunu.

-Kanun Anayasa Mahkemesi’nin iptal (Kaldırma) kararı ile yürürlükten kaldırılabilir. Anayasa Mahkemesi’nin anayasaya aykırılığı yönünde verdiği karar, hukuk alanında benimsenen nitelikleriyle bir iptal kararı değildir. Nitekim Anayasa’nın 153. Maddesindeki[1] hükmü, Anayasa Mahkemesinin yetkisinin iptal değil, kaldırma olduğuna işaret etmektedir. Çünkü, iptal kararı ile, bir hükmün, işlemin konulduğu anda geçerli olmak üzere hüküm ve sonuç doğmaktadır. Oysa Anayasa Mahkemesi’nin bir hükmün anayasaya aykırılığı yönünde verdiği karar, bu kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten başlayarak hüküm ve sonuçlarını doğurmaktadır. Hatta, kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmesi, düzenleme boşluğuna yol açacaksa, yürürlük tarihinin yayım tarihinden başlayarak bir yıl kadar ertelenmesi de mümkündür. Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.

III Vergi Kanunlarının Geçmişe Yürümemesi

Kanunlar kural olarak, yürürlüğe girmeleri ile yürürlükten kalkmaları arasında geçen süre içinde uygulanmaktadır. Kanunlar yürürlüğe girmeden önceki olay ya işlemlere uygulanamamasına kanunların geçmişe yürümemesi ilkesi denir. Kanunların geçmişe yürümesi gerçek geçmişe yürüme ve gerçek olmayan geçmişe yürüme olmak üzere iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Gerçek geçmişe yürüme, yeni çıkan kanunun geçmişte başlamış, bitmiş ve kurala uygun olarak sonuçları doğmuş ve ortaya çıkmış hukuksal ilişkilere (vergiyi doğuran olaylara) uygulanması halidir. Kanunların geçmişe etkili olmaması kural olmakla beraber vergi hukukunun da gerçek olmayan geçmişe yürümeye izin verilmektedir. Gerçek olmayan geçmişe yürüme, geçmişte başlamış fakat kanun yürürlüğe girdiğinde henüz sonuçlanmamış, devam eden ilişkilere (vergiyi doğuran olaylara) uygulanması halidir.

IV. Yürürlükte Olan Kanunun Uygulan(a)maması- Zamanaşımı

Geçmişe yürümede, o zaman yürürlükte olmayan bir hukuk kuralının uygulanması; zamanaşımında ise, yürürlükte bulunan bir hukuk kuralının uygulanmaması söz konusudur. Zamanaşımı, hukuk kuralının yürürlükten kaldırılmasından (ilgasından) farklıdır. Zamanaşımı süresinin dolması halinde, yürürlükteki bir hukuk kuralı, süjenin-kişinin şartları nedeniyle uygulanmamaktadır.

 

KAYNAKÇA

KARAKOÇ Yusuf, Genel Vergi Hukuku, 7.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2014

ÖNCEL Mualla- Kumrulu Ahmet- Çağan Nami, Vergi Hukuku, 25. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2016

ŞENYÜZ Doğan, YÜCE Mehmet, GERÇEK Adnan, Vergi Hukuku, 8. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa 2017

 

 

---

[1] Kanun, kanun hükmünde kararname ve TBMM İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar.

 

21.04.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.