Orhan Sözgün
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
sozgunorhan@hotmail.com

Basit Usul Vergilendirilen Mükelleflerin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Bilindiği üzere 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelir “gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır[1]” şeklinde tanımlanmıştır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre 7 gelir unsuru olduğu sayılmıştır. Bunlar;

• Ticari kazançlar,
• Zirai kazançlar,
• Ücretler,
• Serbest meslek kazançları,
• Gayrimenkul sermaye iratları,
• Menkul sermaye iratları,
• Diğer kazanç ve iratlar

olarak sayılmıştır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre ticari kazanç gerçek (Bilanço veya işletme hesabı esası) veya basit usullere göre tespit edilir. Biz bu yazımızda basit usulde vergilendirmenin üzerinde duracağız.

Basit usulde elde edilen ticari kazancın tanımını yapacak olursak; “Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır”. Söz konusu fark hasılat ile alış ve giderler arasındaki farktır. Emtia ticari ile uğraşanların dönem başındaki stok tutarları giderlere, dönem sonu stok tutarı ise hasılata ilave edilir. Kazancın elde edilmesi için kullanılan sabit kıymetlerin tutarları ve amortismanları ise gider yazılamaz, hasılattan indirilemez. Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflere göre bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Bunlar;

• Kazançlarını basit usulde tespit edilen mükelleflerin ticari faaliyetlerinden dolayı elde ettiği kazançlar gelir vergisinden istisnadır.
• Basit usulde vergilendirilen mükellefler istisna kapsamında elde ettikleri kazançları için beyanname vermeyecekleri gibi diğer gelirlerden dolayı (gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar vs…) beyanname verecek olmaları durumunda da söz konusu kazançlarını beyannameye dahil etmeyeceklerdir.
• Basit usul mükellefler defter tutmazlar. Aldıkları ve düzenledikleri belgelerin kayıtlarını ise “aracılık sözleşmesiyle” meslek mensupları veya meslek odaları vasıtasıyla defter-beyan sistemi üzerinden tutarlar.
• Kazançlarını basit usulde tespit ederken Gelir Vergisi Kanunu’nun 47 ve 48. maddelerinde yer alan şartları ihlal eden mükelleflerin izleyen yılbaşından itibaren kazançları gerçek usulde vergilendirilecektir. Dolayısıyla ihlalin yapıldığı dönemde de istisnadan yararlanabilecektir.
• Takvim yılı içerisinde basit usulden gerçek usule geçen mükellefler ise gerçek usule geçtikleri tarihe kadar istisnadan yararlanacaklar, bu tarihten sonra ise istisnadan yararlanamayacaklardır.
• Gerçek usulde vergilendirilmekteyken izleyen yılında başında basit usule geçen mükellefler, basit usule geçtikleri tarihten itibaren istisnadan yararlanabileceklerdir. 
• Basit usul mükellefler KDV Beyannamesi ve Geçici Vergi Beyannamesi vermeyeceklerdir.
• Basit usul mükellerde vergi tevkifatı yapılmayacağı gibi muhtasar beyanname de vermeyeceklerdir. Ancak 5510 Sayılı Kanun’a göre yanlarında işçi çalıştırmaları durumunda “Muhtasar ve Aylık Prim Hizmet Beyannamesi” vereceklerdir.

Basit usule tabi olmanın genel ve özel şartları Gelir Vergisi Kanunu’nun 47 ve 48. Maddelerinde sayılmıştır. Buna göre genel şartlar;

1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz),
2. İşyerinin mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedelinin, işyerinin kira olması durumunda ise kira tutarının;
   • Büyükşehir belediye sınırları içerisinde 2023 yılı için 35.000.- TL. 2024 yılı içinse 55.000.- TL. yi aşmaması
   • Diğer yerlerde ise 2023 yılı için 22.000.- TL., 2024 yılı içinse 34.000.- TL. yi aşmaması gerekmektedir.
3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.

Yukarıda sayılan şartlardan herhangi birini 2024 yılında sağlamayan mükellefler 01/01/2025 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirmeye tabi tutulacaktır.

Basit usule tabi olmanın özel şartları ise;

1. Satın aldıkları malları işleyerek veya olduğu gibi satanların;
   • Yıllık alım tutarları 2023 yılı için 440.000.- TL., 2024 yılı için 690.000.-TL. yi aşmaması,
   • Yıllık satış tutarları 2023 yılı için 700.000.- TL., 2024 yılı için 1.100.000.-TL. yi aşmaması,
2. Yukarıda sayılan işler dışındaki işlerle uğraşanların ise yıllık satış hasılatının 2023 yılı için 220.000.- TL.yi 2024 yılı içinde 340.000.- TL. yi aşmaması,
3. 1 ve 2 numarada sayılan işlerin birlikte yapılması durumunda ise yıllık satış ve iş hasılatlarının toplamı 2023 yılı için 440.000.- TL. yi, 2024 yılı içinse 690.000.- TL. yi aşmaması gerekmektedir.

Yine yukarıda sayılan özel şartlardan herhangi birini 2024 yılında sağlamayan mükellefler 01/01/2025 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirmeye tabi tutulacaktır.

Yukarıda saydığımız şartlar sağlansa bile bazı iş kollarında ve sektörlerde basit usulde kazanç istisnasından yararlanamazlar. Bunlar;

• Kollektif şirket ortakları ile, komandit şirketlerin komandite ortakları;
• İkrazat işleriyle uğraşanlar;
• Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar;
• Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar,
• Sigorta prodüktörleri;
• Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler;
• Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;
• Tavassut işi yapanlar (dayıbaşılar hariç);
• Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler;
• Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (Yapısı itibariyle sürücüsünden başka ondört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç).
• Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibariyle veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.

Ortalık olarak faaliyet gösteren mükelleflerin basit usule tabi olup olmadığının tespitinde ise iş hacimleri ile kira toplu olarak dikkate alınır. Ancak ortaklardan birinin gerçek usulde vergilendirmeye tabi olması durumunda ise diğer ortaklarda gerçek usulde vergilendirmeye tabi olurlar.

Sonuç olarak bu yazımızda basit usulde vergilendirilmenin şartlarını, bu şartların sağlanmaması durumunda vergilendirmenin nasıl olacağını anlatmaya çalıştık. Basit usulden yararlanmak veya yararlanmak istemeyen mükelleflerin buraya kadar anlattığımız hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir.

KAYNAKÇA:

1. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
2. Kazançları Basit Usulde Tespit Edilen Mükelleflerde Gelir Vergisi İstisnası

---

[1] 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu Mad. 1

15.02.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.