Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Çalışma İzni Değerlendirme Kriterleri

I-Giriş

Türkiye’de yabancı çalıştırmak isteyen işverenler veya işyerleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü’nden “Çalışma İzni” almak zorundadırlar.

Yabancı uyruklu kişiler için çalışma izni alınmadan yapılan çalışmalar kaçak çalışma kabul edilir. Denetimlerde tespit edilmesi halinde işverene ve yabancıya idari para cezaları uygulanır. Ayrıca yabancı şahıslar sınır dışı edilebilir. Sınır dışı edilen yabancının yol giderleri de işyerinden tahsil edilmektedir.

Bu yazımızda çalışma izni için yapılan başvuruların olumsuz suçlanmaması, başka bir anlatımla “red” olmaması için gerekli olan ayrıntıları ve değerlendirme kriterlerini açıklamaya çalışacağız. 

II-Çalışma İzninin Yasal Dayanakları

Çalışma izni kavramı geçtiğimiz yüzyıl itibariyle dünyanın birçok ülkesinde kullanılmaktadır. Bununla ilgili gerekli yasal düzenlemeler de peşi sıra gelmiştir. Zira gelişmiş ülkelere hem “beyin göçü” hem de “işçi göçü” adı altında gelen yabancılarla ilgili bazı yasal düzenlemelerin yapılması kaçınılmaz olmuştur.

Türk hukuku bakımından yabancıların çalışma hakkı detaylı olarak düzenlenmiştir. Buna göre çalışma hakkı ve kapsamı Anayasamızın 48, 49 ve 50. maddelerinde belirtilmiştir. Anayasamızın 48. maddesinde “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir” denilmektedir. Ancak bu özgürlük Anayasa'nın 16. maddesi ile sınırlandırılmakta ve “Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir” denilmektedir.

Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların bahsi geçen sınırlamaların başında olan çalışma iznini almaları gerekmektedir. Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların, çalışmaya başlamadan önce, kural olarak, “çalışma izni” veya “çalışma izni muafiyeti” alma zorunlulukları bulunmaktadır. Anayasa ile de güvence altına alınan çalışma hakkı kapsamında yabancılar bakımından Türkiye’de yaşanan gelişmeler ile eski mevzuat döneminde pratikte yaşanan problemler akabinde, kanun koyucu yeni bir kanun çıkarmayı uygun görmüştür.

Bu problemleri çözmek amacıyla 13.08.2016 tarihinde resmî gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu yürürlüğe koyulmuştur. Bu kanunun amacı; uluslararası işgücüne yönelik politikaların belirlenmesi, uygulanması, izlenmesi ile yabancılara verilecek olan çalışma izni ve çalışma izni muafiyetlerine ilişkin iş ve işlemlerde uygulanacak usul ve esasları, uluslararası işgücü alanındaki hak ve yükümlülükleri, yetki ve sorumlulukları düzenlemektir.

III-Değerlendirme Kriterleri

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununun Geçici 1. Maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca halen yürürlükte bulunan Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliğinin 13. Maddesi uyarınca belirlenen yabancıların çalışma izin taleplerine ilişkin olarak başvuru sahibi işyerlerinin değerlendirme kriterleri aşağıda belirtilmiştir;

1- Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş (5) T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması halinde beş kişilik istihdam şartı, Bakanlıkça verilecek bir yıllık çalışma izninin son altı ayı için aranır. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranacaktır.

2- İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir.

3- Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancılara ilişkin izin taleplerinde 2 nci madde (Ticari büyüklükleri), yabancı devlet havayollarının Türkiye temsilciliklerinde, eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ise, 1 inci ve 2 nci maddeler (Ticari büyüklükler ve 5 T.C. vatandaşı çalıştırma zorunluluğu) uygulanmayacaktır.

4- İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az %20 olması zorunludur.

5- İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur.

Buna göre;

Başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;

a)- Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 6,5 katı,

b)- Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,

c)- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,

d)- Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı,

e)- Turizm-animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı,

Olması gerekmektedir

6- Bünyelerinde;

a)- İzinli masaj salonu bulunduğunu kanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli en az üç (3) yıldızlı turizm işletmelerinin, belgeli tatil köylerinin, resmi makamlardan alınmış faaliyet izni bulunan termal otellerin,

b)- Hamam-sauna-SPA vb. kompleksi bulunduran belgeli turizm işletmeleriyle anlaşmalı (sözleşme bulunan) tesislerin,

c)- En az yirmi (20) Türk vatandaşı çalıştıran resmi makamlardan izinli spor merkezlerinin,

d)- Masör, masöz ve SPA terapisti gibi uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerdeki yabancı çalıştırma talepleri özellikle değerlendirmeye alınacaktır.

Bu kapsamda bulunmayan işletme ve işyerlerinin talepleri ise uygun bulunmayacaktır.

7- Eğlence sektörünün ve turizm-animasyon organizasyon firmalarının uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerinde istihdam edilecek yabancılar için en az 10 T.C. vatandaşı çalıştırılması halinde her bir yabancı için ayrı ayrı beş (5) T.C. vatandaşı istihdamına ilişkin kota ayrıca uygulanmayacaktır.

8- Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde hüküm bulunan haller ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı işlerinde çalıştırılacak yabancılara ilişkin çalışma izin taleplerinin değerlendirilmesinde 1 inci ve 2 nci maddelerde belirlenen kriterler (Ticari büyüklükler ve 5 T.C. vatandaşı çalıştırma zorunluluğu) uygulanmayacaktır.

9- İleri teknoloji gerektiren işlerde veya aynı vasıflarda Türk uzmanın bulunmadığı hallerde Genel Müdürlük Makamınca verilecek onay üzerine 1 inci ve 2'nci maddelerle belirlenen kriterler (Ticari büyüklükler ve 5 T.C. vatandaşı çalıştırma zorunluluğu) uygulanmayacaktır.

10- Özellik arzeden Doğrudan Yabancı Yatırım koşullarını taşıyan işletmelerde kilit personel dışında istihdam edilecek yabancılar için, 1 inci madde ile belirlenen kriter, işletmenin ülke çapındaki tüm işyerlerinde çalışan T.C. vatandaşı sayısı esas alınarak uygulanır.

IV-Çalışma İzni Değerlendirme Kriterlerine Tabi Olmayan Yabancılar

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği hükümlerince çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi olmayan yabancılar aşağıda belirtilmiştir. Aşağıda belirtilen yabancıların çalışabilmeleri için çalışma izni almaları zorunludur.

Çalışma izin başvuruları çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi tutulmaksızın

sonuçlandırılan söz konusu yabancıların bu kapsamda bulunduklarını T.C. resmi makamlarından alınmış belgelerle kanıtlamaları zorunludur.

Çalışma izni değerlendirme kriterlerine tabi olmayan yabancılar şunlardır:

a)- Anne, baba veya çocuğu Türk vatandaşı olan yabancılar,

b)- En az üç (3) yıl süreyle Türk vatandaşı ile evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar,

c)- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı yabancılar,

d)- Türk ve akraba toplulukları uygulamaları çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar,

e)- İnsani mülahazalar çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar,

f)- İnsan ticareti mağduru olarak ikamet izni verilmiş olan yabancılar,

g)- Vatansız statüsünde ikamet izni verilmiş olan yabancılar.

KAYNAKÇA:

• 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu,
• Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği,
• www.mevzuat.gov.tr

02.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.