Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Tüm Yönleriyle Yarım Çalışma Ödeneği

Yarım Çalışma ve Yarım Çalışma Ödeneği Nedir?

Yarım Çalışma; İş Kanunu kapsamında kullanılan doğum sonrası analık hali izninin

bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere belirli koşullar altında 60 ila 360 gün arasında haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin şeklinde tanımlanabilir.

Bu durumda çalışan personel haftalık veya aylık olarak yarım çalışmaktadır. Örneğin; haftalık çalışma süresi olan 45 saatin yarısı olan 22,5 saat çalışıp, 22,5 saat ücretsiz izin kullanacaktır. Veya aylık 30 günlük çalışmanın 15 gün çalışıp, 15 gün ücretsiz izin kullanacaktır.

Yarım Çalışma Ödeneği ise; Analık hali izninin bitiminden itibaren haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmiş olan kişilerin aranan şartları sağlamaları halinde çalışmadıkları sürede en az 30 gün, en fazla 180 gün süreyle İŞKUR tarafından izinli olduğu günler için asgari ücretin günlük brüt tutarı kadar verilen ödenek olarak tanımlanabilir. Yarım çalışma ödeneği 2023 yılı için günlük net 331,07 TL, yarım çalışılan ayın 15 günlük miktarı net 4.966,05 TL’dir. 

Yasal Düzenleme Nasıldır?

Oldukça yararlı bulduğum, ancak herkes tarafından pek de bilinmeyen bir uygulama olan Yarım Çalışma Ödeneği, Türkiye de doğumu özendirmek ve çalışan anneleri kurumak amacıyla 2016 yılında yasal çerçevede düzenlenerek yürürlüğe girmiştir.  

4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde 2016 yılında yapılan değişikliğe göre kadın işçi 16 haftalık normal analık iznini kullandıktan sonra, birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün boyunca “yarım çalışma” izni hakkını kullanabilmektedir.  

6663 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanuna 10.02.2016 tarihinden itibaren eklenen ek 5 inci madde ile doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği uygulaması getirilmiştir. Buna göre; “İşçiye, 4857 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenir……….” Denilmektedir.

Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Koşulları Nelerdir?

1-İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün süre

ile işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,

2-Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması,

3-Hak sahipliğine konu olan çocuğun hayatta olması,

4-Analık izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İŞKUR’a başvuruda

bulunması, Gerekmektedir.

Yarım Çalışma Ödeneğine Başvuru Nasıl Yapılır?

Analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İŞKUR’a

“Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Yarım Çalışma Belgesi” ile başvuruda bulunulması gerekmektedir. Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılmaktadır.

Yarım Çalışma Süresi ile Yarım Çalışma Ödeneği Süresi Birbirinden Farklı mıdır?

Evet, yarım çalışma süresi ile yarım çalışma ödeneği süresi birbirinden farklıdır.

Şöyle ki;

Yarım çalışma süresi;

-Birinci doğumda 60 gün,
-İkinci doğumda 120 gün,
-Sonraki doğumlarda ise 180 gündür.
-Çoğul doğumlarda bu sürelere 30 gün eklenmektedir.

-Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süreler 360 gün olarak uygulanmaktadır.

Yarım çalışma ödeneği süresi ise şöyledir;

-Birinci doğumda en fazla 30 gün,

-İkinci doğumda en fazla 60 gün,

-Sonraki doğumlarda en fazla 90 gün,

-Çocuğun engelli doğması hâlinde en fazla 180 gün,

-Çoğul doğumlarda ilave edilen 30 gün için 15 gün yarım çalışma ödeneği ödenmektedir.

Yarım Çalışma Ödeneği Miktarı Ne Kadardır?

Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, kişinin

çalıştığı işte aldığı ücret ne olursa olsun, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır.

Yarım çalışma ödeneği, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmamaktadır.

Örneğin; kadın işçi haftalık çalışma süresinin yarısı kadar (22,5 saat) çalışır ve bu sürenin ücretini işvereninden alır, işveren bu sürenin primini de öder. Geri kalan sürede işçi ücretsiz izinli sayılır ve bu süre için yarım çalışma ödeneği İŞKUR tarafından ödenir.

Yarım çalışma ödeneği 2023 yılı için günlük net 331,07 TL’dir. Bu rakam günlük brüt asgari ücret olan 333,60 TL’den, sadece damga resmi (Binde 7,59 - 0.00759) düşülerek hesaplanmaktadır.  

Doğum yapan annenin 2023 Mart ayında 15 gün çalışıp, 15 gün ücretsiz izin kullandığını varsayalım. Bu durumda İŞKUR tarafından doğum yapan annenin hesabına yatırılacak Yarım Çalışma Ödeneği miktarı 15 gün x 331,07 = 4.966,05 TL’yi bulmaktadır.

Yarım Çalışma Ödeneği Hangi Durumlarda Kesilir? 

1-Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumun devamı süresince, 

2-Çocuğun hayatını kaybetmesi ve/veya evlatlık halinin ortadan kalkması durumunda,

3-Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilen kişinin, bu süre zarfında

başka bir işte çalışması halinde,

4-İlgilinin çalıştığı işyerinden ayrılması durumunda, yarım çalışma ödeneği kesilir. 

Yarım Çalışma Ödeneğinde Çalışılmayan Günlerin SGK Primini Kim Öder?

Yarım çalışma ödeneğine hak kazanan sigortalılar için, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesinde belirtilen Prime esas kazanç alt sınırı üzerinden aynı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (f) bentleri uyarınca toplam %32,5 oranında sigorta primleri işçi ve işveren payları doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenen gün sayısı kadar İŞKUR’un İşsizlik Sigortası Fonu’ndan Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenir.

5510 sayılı Kanun kapsamında, Kurum prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte işyeri ve işveren sayılmaz ve bu kişiler için işe giriş ve çıkış bildirimi yapılmaz.

İlgililer adına ayrıca malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri yatırıldığı için ödenek alınan süre emeklilik yönünden dikkate alınmaktadır.

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan yersiz ödemeler kanuni faiziyle birlikte işverenden tahsil edilir. Bu madde hükümleri 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların (Bankaların v.s.) statülerine tabi personel için de uygulanır.

KAYNAKÇA:

• 4857 sayılı İş Kanunu,
• 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu,
• Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik,
• www.mevzuat.gov.tr

 

02.06.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.