Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Depremde Hayatını Kaybedenlere Ölüm Aylığı ve Koşulları

Giriş

06.02.2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremlerin ardından 10 ilde yüz binlerce insanımız evini, işini, eşini ve akrabalarını kaybetti. Öncelikle meydana gelen deprem nedeniyle hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, yakınlarına baş sağlığı, yaralılara ise acil şifalar diliyorum. Acımız çok büyük ancak bu afeti de hep birlikte ülke olarak atlatacağımıza ve yaralarımızı saracağımıza inanıyorum. 

Hayatını kaybeden sigortalıların (4/1-a SSK’lı İŞÇİLER, 4/1-b Bağ-Kur’lu İŞVERENLER ve 4/1-c –MEMURLAR) mirasçılarına maaş bağlanması koşulları farklılık arz etmektedir. Bu yazımızda bu konuyu açıklamaya çalışacağız.

Ölüm Aylığı Nedir?

Ölüm aylığını tanımlayacak olursak; sigortalıyken veya emekliyken ölen kişi üzerinden hak sahiplerine bağlanan aylığa ölüm aylığı denir. Ancak günlük hayatta ölen kişi üzerinden çocuklara bağlanan aylığa yetim aylığı, eşe bağlanan aylığa ise dul aylığı denilmektedir.

Depremde Hayatını Kaybedenlerin Mirasçılarına Aylık Bağlama Koşulları

Genel hatlarıyla kabaca aylık bağlanma koşullarını şöyle özetleyebiliriz.

1-Ölen sigortalı SSK (4/1-a) İŞÇİ sigortalısı ise her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartları aranmaktadır.

2-Ölen sigortalı Bağ-Kur (4/1-b) İŞVEREN ise en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olması gerekmektedir. 

3-Ölen sigortalı Emekli Sandığı (4/1-c) mensubu MEMUR ise en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olması gerekmektedir. 

Ölüm Aylığının Koşullarının Detayları Nelerdir?

Genel hatlarıyla açıklamaya çalıştığımız şartlar döneme göre farklılık gösterir. Ayrıca ölüm aylığı sigortalının durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Aşağıda belirtilen şartları taşıyan ve ölen kişinin eş, çocuk, anne veya babasına ölüm aylığı bağlanması için aranan genel şartlardır. Ayrıca, eğer ölen kişi sağlığında emekli aylığı alıyor idiyse bu durumda hak sahiplerine dul ve yetim aylığı bağlanması için aşağıda belirtilen şartlar aranmaz.

Buna göre;

Ölen sigortalı SSK (4/1-a) İŞÇİ sigortalısı ise

30.09.2008 tarihinden sonraki ölümler de;

Ölen kişinin en az 5 yıllık sigortalılık süresini doldurması ve en az 900 prim ödeme gün sayısının olması gerekir. Eğer prim ödeme gün sayısını veya sigortalılık süresinin tamamlamak için hizmet borçlanması yapılacaksa en o zaman en az 1800 prim ödeme gün sayısının olması şartı aranır.

01.10.2008 tarihinden önceki ölümlerde;

Ölen kişinin en az 5 yıl sigortalılık süresi ve en az 900 prim gün sayısının olması gerekir. Eksik günler hizmet borçlanması ile tamamlanabilir.

Ölen sigortalı Bağ-Kur (4/1-b) İŞVEREN sigortalısı ise

30.09.2008 tarihinden sonraki ölümler de;

Ölen kişinin en az 1800 prim gün sayısının olması gerekir. 1800 gün hizmet borçlanması ile de tamamlanabilir.

04.10.2000 öncesi veya 08.08.2001-01.08.2003 arası ölümlerde;

Ölen kişinin en az 1080 prim ödeme gün sayısının olması gerekir. Eksik günler hizmet borçlanması ile tamamlanabilir.

04.10.2000-07.08.2001 arası 02.08.2003-30.09.2008 arası ölümlerde;

Ölen kişinin en az 1800 prim ödeme gün sayısının olması gerekir. Eksik günler hizmet borçlanması ile tamamlanabilir.

Ölen sigortalı Emekli Sandığı (4/1-c) mensubu MEMUR sigortalısı ise

30.09.2008 tarihinden sonraki ölümler de;

Ölen kişinin en az 1800 prim gün sayısının olması gerekir. 1800 gün hizmet borçlanması ile de tamamlanabilir.

01.10.2008 tarihinden önceki ölümlerde;

Ölen kişinin en az 3600 prim gün sayısının olması gerekir.

Kimler Hak Sahibidir?

Hak sahibi sigortalının eşi çocukları ile ana ve babasıdır. 

Bunları açıklayalım;

Eş: Sigortalının ölümü ile dul kalan eşe aylık bağlanabilmesi için ölüm tarihinde sigortalı ile arasında Medeni Kanuna uygun olarak evlilik bağının bulunması gerekmektedir. 

Vefat eden sigortalının dul eşi hak sahibidir. Evlendiği takdirde evlendiği tarihten itibaren hak sahipliğini kaybeder ve aylığı kesilir. 

Erkek Çocuklar: Erkek çocuklara aylık bağlanabilmesi öğrenci değilse 18 orta öğrenim yapılması halinde 20 yükseköğrenim yapılması halinde 25 yaşını doldurmamış olması şartına bağlıdır. Erkek çocuklar 18 yaşını dolduruncaya kadar orta öğrenim yapıyorlarsa 20 yaşını yükseköğrenim yapıyorlarsa 25 yaşını dolduruncaya kadar hak sahibi sayılırlar. Çalışamayacak durumda malul olan erkek çocuklar ise kendi çalışmalarına bağlı olarak herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almıyor olmaları şartı ile hangi yaşta olduklarına bakılmaksızın hak sahibi sayılırlar. 

Kız Çocuklar: Kız çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi; bunların evli olmaması evli olmakla birlikte sonradan boşanması veya dul kalması sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi bir işte çalışmaması ve bu kuruluşlardan dolayı gelir veya aylık almaması koşullarına bağlıdır. 

Kız çocuklar ise sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmamak ve buralardan kendi çalışmalarından dolayı aylık almamak ve evli olmamak şartı ile yaşlarına bakılmaksızın hak sahibi sayılırlar. Evli olduğu için hak sahibi sayılmayan kız çocuklar dul kalırsa bu defa hak sahibi sayılırlar. 

Malul Çocuklar: Çalışamayacak durumda malul bulunan çocuklara aylık bağlanması bunların sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık almaması şartına bağlıdır. 

Ana veya Baba: Ana ve babaya aylık bağlanabilmesi için; sigortalının öldüğü tarihte eşine ve çocuklarına bağlanması gereken aylıkların toplamının sigortalıya ait aylıktan aşağı olması ve ana-babanın herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi bir işte çalışmaması ve 2022 sayılı Kanun hariç olmak üzere bu kuruluşlardan her ne ad altında olursa olsun gelir aylık almaması gerekmektedir. 

Ölüm Aylığına Başvuru Nasıl Olur?

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için çalışırken vefat eden sigortalının hak sahiplerinin sigortalının en son çalıştığı işyerinin bağlı olduğu sigorta müdürlüğüne bizzat veya e-devlet üzerinden başvurması gerekir.

Kurumdan aylık almakta iken vefat eden emeklilerin hak sahiplerinin ise SGK ‘ya yazılı olarak başvurmaları gerekir. 

Ölüm aylığı talep dilekçelerine nüfus müdürlüğünden alacakları sigortalının ölüm tarihini ve aile fertlerini gösterir vukuatlı nüfus kayıt örneği ile 18 yaşından büyük erkek çocukların öğrenci olduklarını gösterir belgelerini ana ve babaların ise beyan taahhüt belgesini doldurarak dilekçelerine eklemeleri gerekir. 

Ölüm aylığı talep belgesinin örneği Kurumca hazırlanmış olup hak sahiplerinin Tahsis Talep Beyan ve Taahhüt Belgesi ile başvuru yapmaları gerekmektedir.

Ölüm Aylığı Ne Zaman Başlar?

1-Çalışırken ölen sigortalının hak sahiplerine bağlanacak aylıklar ölüm tarihini izleyen aybaşından başlar. Hak sahiplerince toptan ödeme ihyası ve/veya askerlik borçlanması ile ölüm aylığına hak kazanılıyor ise bağlanacak ölüm aylıkları borcun ödendiği tarihi izleyen aybaşından başlar. 

2-Malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken ölenlerin hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylıkları ölüm tarihini izleyen ödeme döneminden başlar. 

3-Ölüm sigortasından hak kazanılan aylıkların hakkı doğuran olay tarihinden 5 yıl geçtikten sonra istenmesi durumunda ölüm aylığı yazılı istek tarihini izleyen aybaşından başlar. 

Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaşılması Nasıl Olur?

Sigortalının eşine bağlanacak ölüm aylığı sigortalı için hesaplanan aylığın % 50’sidir. Şayet sigortalının hak sahibi durumunda çocuğu yoksa hak sahibi eşine % 75 oranında aylık bağlanır. Çocukların her birine bağlanacak aylığın oranı ise % 25’dir. Bu durumda sigortalının hak sahibi durumunda eşi ve iki çocuğu varsa aylığın % 100’ü bunlara bağlanacaktır.

KAYNAKÇA:

-5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu.

-www.mevzuat.gov.tr

16.02.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.