Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Sendikaların Yetki Süreçleri

Giriş

6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu çerçevesinde en yalın ve geniş anlamıyla sendika, işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak yararlarını korumak ve geliştirmek amacıyla serbestçe kurabildikleri bir özel hukuk tüzel kişisidir. Sendikalar, kanunda belirtilen amaçla, başlangıçta asgari bir sayıda, belirli bir sıfata sahip kişilerin ortak bir girişimle kurabilecekleri ve katılabilecekleri, isteğe bağlı olarak, serbestçe oluşan bir organizasyonu ifade etmektedir. Sendikaların, üyelerinin ortak yararlarını korumak ve geliştirmek adına gerçekleştirdiği en önemli hususlardan biri de toplu iş sözleşmesi yapmalarıdır.

Sendika ve toplu iş sözleşmesi yapma yetki ve koşulları kanun çerçevesinde düzenlenmiş olup kanunda toplu iş sözleşmesine taraf olabilecek kişiler belirlenmiştir. Toplu iş sözleşmesine taraf olabilecek kişiler nezdinde işveren yönünden sendika tüzel kişiliğinin var olup olmaması konusunda bir fark gözetilmemişken, işçi yönünden sadece işçi sendikalarının toplu iş sözleşmesine taraf olabilecekleri belirtilmiştir.

Toplu iş sözleşmesinin yapması için iki tarafın varlığı gerekmektedir. Ehliyetin varlığının yanı sıra, toplu iş sözleşmesine taraf olacak işçi sendikası için ayrıca bir yetki şartı öngörülmüştür. Bu bağlamda, işçi sendikası tarafından ilgili yetki koşulunun sağlanabilmesi gerekmektedir.

Sendikanın Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetki ve Koşulları Nelerdir?

1-İşkolunda yüzde bir (%1) yetki koşulunu sağlaması gerekir.

6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun “Yetki” başlıklı 41.

maddesi, toplu iş sözleşmesi akdetme ehliyetine sahip bir işçi sendikasının, toplu iş sözleşmesinin sendikanın kurulu olduğu işkolunda çalışan tüm işçilerin en az yüzde biri (%1) kadar üyeye sahip olması şartını aramaktadır. Bu “işkolu barajı” olarak da bilinmektedir.

İlgili kanunun 41/5. maddesi uyarınca işkolu barajının tespitinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca her yıl OCAK ve TEMMUZ aylarında Resmi Gazete’ de yayımlanan istatistikler alınmaktadır. Söz konusu istatistiklerde her bir iş konunda yer alan sendikaların üye sayıları ile o iş kolundaki toplam işçi sayıları yer almakta olup ilgili istatistik verileri yenisi yayınlanana kadar geçerlidir. Ayrıca, toplu iş sözleşmesi yapılması için yetki belgesi almak üzere başvuru yapan bir sendika için, başvuru tarihindeki istatistik geçerli olacak ve daha sonra yayımlanacak veriler işbu sendikayı etkilemeyecektir.

2-İşyerinde çoğunluk şartının sağlanması gerekir.

İşyerinde toplu iş sözleşmesine taraf olmak isteyen işçi sendikasının, işkolunda yüzde birlik (%1) yetki koşulu sağlamasının yanı sıra işyerinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasını (%50 + 0,001 işçi) üye kaydetmiş olması gerekmektedir. Kanunda belirtilen ifade “yarıdan fazla” olduğu için, örneğin çalışan işçilerin 101 kişi olması halinde işyerinde çoğunluk şartının sağlanması için sendikanın 51 üyesi olması yeterli olacaktır.

İşletmede toplu iş sözleşmesine taraf olmak isteyen işçi sendikasının ise çalışan işçilerin yüzde kırkını (%40) üye olarak kaydetmiş olması gerekmektedir. Kanunun 41. Maddesinde, işletme bazında gerçekleşecek toplu iş sözleşmeleri için işyerlerinin bir bütün olarak dikkate alınacağı ve yüzde kırk çoğunluğun buna göre hesaplanacağı düzenlenmiştir. Ancak, işletmede bu koşulu sağlayan birden fazla sendikanın olması halinde, yetki tespiti için başvuru tarihinde en çok üye sayısına sahip olan sendika toplu iş sözleşmesi akdedebilecektir.

Yetki Tespiti İçin Nereye Başvurulur ve Neye Göre Yetki Verilir?

Toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası, gerekli üye sayısına sahip olduğunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapacağı başvuru ile toplu iş sözleşmesi yapmaya/imzalamaya dair yetkiye sahip olduğunun tespit edilmesini yazılı olarak başvurmak suretiyle talep eder.

İlgili kanunun 42. maddesi uyarınca, sendikanın yetkisinin tespitinde, sendikanın ilgili bakanlığa başvuru tarihindeki durumunun esas alınacağı belirtilmiştir.

Sendika gerekli şartları haiz (olumlu yetki tespiti) ise bakanlık, tespit yazısını başvuruda bulunan işçi sendikasına, işkolundaki yüzde bir işkolu barajını aşan diğer işçi sendikalarına ve taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı (6) iş günü içinde bildirir.

İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığı durumda (olumsuz yetki tespiti) ise sadece başvuruyu yapan sendikaya bildirim yapılır.

Yetkinin Tespitine İtiraz Edilebilir mi?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından düzenlenen ve bildirilen yetki tespiti yazısını tebliğ alan taraflar, işbu yetkiye itiraz etme hakkını sahiptir.

6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 43. maddesi uyarınca yetki itirazı, tespit yazısının tebliğinden itibaren hak düşürücü süre olan 6 (altı) iş günü içerisinde mahkemeye yapılmalıdır.

Mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde Bölge Adliye Mahkemesi bir (1) ay içinde kararını verir.

Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir (1) ay içinde kesin olarak karar verir.

Yetki itirazının yapılması halinde itiraza ilişkin karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerinin duracağı kanunda açık bir şekilde belirtilmiştir.

Sonu

6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda sendikaların toplu iş sözleşmesine taraf olabilmesi belirli koşullara bağlanmış olup bu koşullardan biri de toplu iş sözleşmesi ehliyetine sahip sendikanın toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olmasıdır. Sendikanın yetkili olabilmesi için bağlı bulunduğu iş kolunda ve toplu iş sözleşmesi yapmak istediği işyeri veya işletme bünyesinde kanunda belirlenmiş belirli üyelik oranlarını sağlaması gerekmektedir. Bunu sağlayan sendikalar, toplu iş sözleşmesi yapma yetkilerinin tespiti ve yetki belgesi almak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurabilir ve yetkilerinin tespiti sonrasında toplu iş sözleşmesi müzakerelerine başlayabilirler. Ancak tüm bu süreçler kanunda her bir adım için belirtilmiş olan süreler içinde yapılmalıdır.

KAYNAKÇA:

• 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu,
• www.mevzuat.gov.tr

07.09.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.