Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Toplu İşçi Çıkarma Nedir? Yaptırımı Var mıdır?

I-Giriş

Dünyayı ve ülkemizi etkileyen pandemi salgınından sonra işletmelerin bazıları işlerini düzelterek ilerledikleri görülmekle birlikte, bazı işletmelerin girdi maliyetleri ve kur artışından kaynaklı ekonomik sıkıntılar yaşadıkları gözlemlenmektedir. Her ekonomik darboğazda maliyetleri azaltma konusunda akla gelen ilk adımın işçi sayısının azaltılması olmuştur. Böyle durumlarda Türkiye’de işçi sayısı yüksek işletmelerde çoğu kez bir ay içerisinde işten çıkarılan işçi sayıları 10 ve üzeri sayıları bulabilmektedir. Toplu işçi çıkışını kontrol etmek amacıyla 4857 sayılı İş Kanunu toplu işçi çıkışlarını bazı prosedürlere bağlamıştır. Bu yazımızda bu konuyu açıklamaya çalışacağız.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde “toplu işçi çıkarma” düzenlenmiştir. “İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne bildirir. Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini il müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.”

II-Toplu Çıkışın Kuralları Nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. Maddesine göre,  

İşyerinde çalışan işçi sayısı:

a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,

b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az % 10 oranında işçinin,

c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

İşine 17 nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.

Ayrıca, İş Kanununun 29. Maddesi gereğince, işverenin bu şekilde toplu işçi çıkarılmasının kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi alması durumunda öncelikle işten çıkardığı işçilerden nitelikleri uygun olanları çağırmasını öngörmüştür.

III-Toplu İşçi Çıkışı Olması İçin İşyerindeki İşçi Sayısı En Az Kaç Olmalı?

Toplu işçi çıkarmadan bahsedebilmek için öncelikle işyerinde en az 20 işçinin çalıştırılması gereklidir. Örneğin, 15 işçinin çalıştırıldığı bir işyerinde bütün işçilerin iş sözleşmelerinin işveren tarafından feshedilmesi halinde bile toplu işçi çıkarımından bahsedilemez. Zira 20 ve üzerinde çalışan işyerlerinde toplu işçi çıkarma hükümleri uygulanır. 

IV-En az Kaç İşçi Çıkışı Olursa Toplu Çıkış Sayılır?

Toplu işçi çıkarımında işçi sayısına bağlı diğer bir sınırlama da işten çıkarılan işçi sayısına yöneliktir. İşyerinde çalışan işçi sayısına göre değişmekle birlikte, toplu işçi çıkarımından bahsedebilmek için en az 10 işçinin iş sözleşmesinin feshi söz konusu olmalıdır. Diğer bir deyişle 3 veya 5 ya da 9 işçinin işten çıkartılması toplu işçi çıkartmaya girmez. Dolayısıyla 4857 sayılı İş Kanunundaki bir ay önceden bildirme prosedürlere tabi değildir.

V-Hangi Haller Toplu İşçi Çıkışı Sayılmaz?

Kanun’da toplu işçi çıkarmanın, iş sözleşmelerinin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17’nci madde uyarınca feshedilmesi halinde söz konusu olacağı belirtilmiştir.

Buna göre, aşağıda belirtilen işçiler toplu işçi çıkarmadaki sayıya dâhil edilmeyeceklerdir;

1-4857/10. maddesinde yer alan nitelikleri yönünden en çok 30 işgünü süren süreksiz işlerde istihdam edilen işçiler,

2-4857/15. maddesine göre deneme süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin deneme süresi içerisinde iş sözleşmelerinin feshedilmesi suretiyle işten çıkarılanlar,

3-4857/25. maddesi gereğince işverenin derhal fesih hakkını kullanarak işten çıkarttığı işçiler,

4-Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçiler, (işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa)

5-İş sözleşmesi tarafların anlaşmasıyla feshedilen işçiler.

6-İş sözleşmesi işçi tarafından feshedilen işçiler.

VI-Toplu İşçi Çıkışına Aykırı Davranışın Yaptırımı Var mı?

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Toplu işçi çıkarma ile ilgili hükümlere aykırılık” başlıklı 100. Maddesinde; “Bu Kanunun 29 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı her işçi için 2022 yılı için 1.559-TL idari para cezası verilir.”

İşten çıkarılan işçi sayılarının artması veya çıkarılan işçilerin yerlerine yasanın hükümlerin aykırı olarak işçi alınması halinde her işçi için idari para cezası öngörüldüğünden toplam cezanın artmasını önlemek amacıyla gerekli kurallara azami dikkat edilmesi gerektiğini belirtmek isterim. 

VII-Sonuç

İşverenler bu dönemde toplu işten çıkarma yapmayı düşünmekte iseler yukarıda belirtilen tüm şartları yerine getirerek bu hususu gerçekleştirmeleri gerekecektir. Bu sebeple toplu işten çıkarma yapılacaksa belirtilen hususların dikkatli bir şekilde incelenmesi aksi halde idari para cezalarının olduğunu tekrar belirtmek isteriz.

KAYNAKÇA:

-4857 sayılı İş Kanunu.

-www.mevzuat.gov.tr

30.03.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.