Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

1 Mayıs ve Diğer Ulusal Bayram Genel Tatil Günlerinde İşçinin Ücreti

I. Giriş

1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nde çalışmak zorunda kaldık, ücreti nasıl olacak, tatil

değil miydi?” gibi çok sayıda sorularla karşılaşmaktayız. Bugün 1 Mayıs işçi bayramı olması nedeniyle bu konuyu açıklamaya çalışalım.

Ülkemizde özellikle dini ve milli bayramlar çalışanlarımız bakımından son derece önemli günlerdir. Bu günlerde insanlarımız akraba ziyareti ve etkinlikler için zaman işyerinde ayırmak, farklı etkinlikler yapmak isterler. Ancak çalışma hayatında bazı iş kollarında örneğin, durmaksızın hizmet vermek zorunda olan hastane, akaryakıt istasyonu, lokanta, otel v.b. işyerlerinde çalışmanın devam etmesi kaçınılmazdır.

İş Kanununa göre Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekmektedir.

Ulusal bayram ve genel tatil günleri İş Kanununda değil, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilmiştir. Bir takvim yılı içerisinde 13,5 gün olan Ulusal Bayram ve genel tatil gün sayısı 1 Mayıs  “Emek ve Dayanışma Günü Tatili” ile 14,5 gün olmuştur.

II. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Hangileridir? 

1-Ulusal Bayram Günü: Ulusal Bayram Günü: Cumhuriyet’ in ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayram günüdür. 28 Ekim günü saat 13:00’de başlar 1.5 gündür.

2-Genel Tatil Günleri: Resmi ve dini bayram günleri, yılbaşı günü ile emek ve dayanışma günü genel tatil günleridir.

2.1 - Resmi Bayram Günleri:

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı; 1 gündür.

19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı; 1 gündür.

30 Ağustos Zafer Bayramı; 1 gündür.

2.2 - Dini Bayram Günleri:

Ramazan Bayramı: Arefe günü saat 13:00 da başlar; 3.5 gündür.

Kurban Bayramı: Arefe günü saat 13:00 da başlar; 4.5 gündür.

2.3 - Yılbaşı Günü: 1 Ocak Yılbaşı Tatili; 1 gündür.

2.4 - Emek ve Dayanışma Günü: 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü Tatili; 1 gündür.

III. Ulusal Bayram Günü Olan 29 Ekim Günü Çalışmak Yasak Mı?

1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13:00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder. (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun md.1)

Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır. Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır. 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur. (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun md.2)

Yasal düzenleme gereği özel işyerlerinin de 29 Ekim günü kapatılması gerekir. Ancak, işin niteliği gereği sürekli çalışmak zorunda olan Hastane, fırın, otel vb. işyerleri için özel bir düzenleme ve işyerini kapatmayanlar hakkında cezai yaptırım öngörülmemiştir. Bu gerekçeyle Yargıtay (2.CD.17.09.1985, 6678/6909) kapatma yasağına uymayan hakkında beraat kararı vermiştir.

IV. Genel Tatil Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Ulusal bayram ve genel tatil olarak kabul edilen günlerde işçilere, işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın bir gündelik tutarında ücret ödenir ve/veya tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Bu ücrete genel tatil ücreti denir.

Örneğin: 1 Mayıs günü çalışmayan işçinin ücreti bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak ödenecektir. İşçinin günlük ücreti 150 TL ise, bu işçiye bir iş karşılığı olmaksızın 150 TL ödenecektir. İşçi bu günde çalışırsa, 1 ilave yevmiye ücret olarak 100 TL ödenecektir. İşçiye 1 Mayıs günü ödenecek toplam ücret ise 150 + 150 = 300 TL olacaktır.

V. İlave Ücret Vermeden Yerine İzin Kullandırma Olur Mu?

Uygulamada sık karşılaşılan sorunlardan biridir. İşçilerin 1 Mayıs günü veya Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışıp müteakip gün izin kullanarak ilave ücret ödenmemesi mümkün değildir. Bu tür uygulamalar Kanuna aykırıdır. Kanun koyucu Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçileri ödüllendirmek için ek bir ödeme öngörmüştür. Fazla çalışma ücreti yerine izin kullanma kanunen mümkündür. Çoğu zaman fazla çalışma ücreti yerine serbest zaman (izin) kullanma ile genel tatil ücreti yerine serbest zaman (izin) kullanımı karıştırılabiliyor.

VI. Vardiya (Posta) Çalışmasında Genel Tatil Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Gün dönümü 24:00 veya 00:00 saatlerinden itibaren başlar. Bu saatlerden sonra genel tatil günü başlamışsa ve o vardiyada kim çalışmışsa ilave bir yevmiye ücret alacaktır.

Örneğin: 30 Nisan gecesi saat: 24:00-08:00 vardiyasında işe başlayanların vardiyası 1 Mayıs saat 08.00’de bitmektedir. Dolayısıyla, bu gün yapılan çalışmalarda ilave bir yevmiye zamlı olarak ödenmesi gerekmektedir. Başka bir anlatımla, 1 Mayıs 00:01 den başlayarak 24:00 saatine kadar işyerinde yapılan tüm vardiyalarda çalışan tüm işçiler ilave bir yevmiye ücret zamlı olarak hesaplanıp ödenmesi kanuni bir zorunluluktur.  

VII. Sonuç    

1 Mayıs ile Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere ilave bir yevmiye ücreti ödemeyen işverenlere idari para cezası uygulanacağına yönelik İş Kanununda açık bir hüküm olmamasına rağmen yerleşik yargı kararları ve 4857 sayılı İş Kanunu 102/a maddesi gereğince (Ücret ile Kanundan (genel tatil ücreti gibi) veya TİS’den veya iş sözleşmesinden doğan ücretin kasten ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde her işçi ve her ay için) ceza uygulanmaktadır.

İşçiye yapılacak tatil günü çalışması ödemesi sigorta primi ve vergiye (stopaj) tabi olduğundan işverenlerce ödenmediği takdirde geriye dönük verilecek ek bildirge ve belgeler nedeniyle ilgili kurumlar nezdinde de sorunlar yaşanabilecektir.

İşverenlerin cezaya muhatap olmamaları için kanunen belirlenen 1 Mayıs gibi ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere ücretlerini yasaya uygun olarak ödemeleri gerektiğini önemle tavsiye etmekteyiz.  

Hatta işin daha da ilginç tarafı şudur; 1 Mayıs gibi olan bu günlerde çalışan işçinin ücreti kanuna göre hesaplanıp ödenmez ise, işçi bu durumu bahane ederek iş akdini feshedebilir. Fesih sonucunda işyeri/işveren işçiye kıdem tazminatı ödenmesi ile karşı karşıya kalabilir.

KAYNAKÇA  :

• 4857 sayılı İş Kanunu,
• 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunu,
• www.mevzuat.gov.tr

03.05.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.